Zapatystowska Armia Wyzwolenia Narodowego
Zapatystowska Armia Wyzwolenia Narodowego (hiszp. Ejército Zapatista de Liberación Nacional, EZLN) – ruch rewolucyjny powstały dla ochrony interesów rdzennych mieszkańców Meksyku[1].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Termin „zapatystowska” wywodzi się od nazwiska historycznego chłopskiego lidera Emiliana Zapaty, którego EZLN obrała za swojego patrona[1]. Aktywiści ruchu określani są jako „zapatyści“[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Została założona przez społeczność indiańską stanu Chiapas w 1983 roku. Pierwotnie pełniła funkcję samoobrony, która miała chronić ludność przed uzbrojonymi bandami, zatrudnianymi przez właścicieli ziemskich[3]. Międzynarodową sławę EZLN przyniosła rebelia zapoczątkowana 1 stycznia 1994 roku[3][2]. Od 2 do 5 tysięcy rebeliantów zajęło wtedy największe miasta Chiapas: San Cristóbal de las Casas, Altamirano, Las Margaritas i Ocosingo. Powstańcy zdołali utrzymać kontrolę nad nimi przez kilka godzin[3], następnie zostali oni wyparci na tereny leśne. W walkach zginęło po kilkadziesiąt osób z grona partyzantów, wojska i cywilów, prawdopodobnie kilkudziesięciu pojmanych partyzantów zostało rozstrzelanych przez wojsko[3].
12 stycznia 1994 roku rozpoczęły się rozmowy pokojowe pomiędzy EZLN a rządem. 27 stycznia reprezentanci obu stron podpisali porozumienie o zawieszeniu broni i zwolnieniu jeńców[3].
.jpg)
W lutym 1995 roku siły bezpieczeństwa podjęły się nieudanej próby schwytania dowódców EZLN. Operacja wywołała protesty społeczne – na ulice miast Chiapas wyszło 100 tysięcy zwolenników zapatystów. W marcu parlament Meksyku przyjął prawo, ułatwiające załagodzenie konfliktu i wznowienie rozmów z powstańcami. Powstała specjalna komisja, mająca wspierać proces pokojowy. Trwające miesiącami negocjacje były wielokrotnie zrywane i wznawiane[3].
W lutym 1996 roku przedstawiciele EZLN i rządu podpisali w San Andrés porozumienie przyznające Indianom autonomię. Postanowienia umowy nie zostały przez rząd zrealizowane, co doprowadziło do ponownego wybuchu walk. 22-23 grudnia 1997 roku wspierana przez rząd grupa paramilitarna zmasakrowała wieś Acteal. Zginęło 43-45 cywilów[3][4].
W połowie 1998 roku wytyczono granicę między siłami rządowymi a zapatystami[3]. Od tego czasu EZLN częściowo zdemobilizowała się. W lutym 2001 roku członkowie ruchu apelowali w Kongresie o realną autonomię dla ludności tubylczej. W kwietniu tego samego roku wprowadzono ustawę dotyczącą uznania praw Indian. Nie spełniła ona jednak oczekiwań zapatystów[3]. Rozczarowani zapatyści zdecydowali się na wprowadzenie porozumień z San Andrés metodą faktów dokonanych. Równocześnie zawiesili oni rozmowy z rządem i odrzucili władzę państwa. EZLN utworzył strefy autonomiczne, które de facto uznane zostały przez rząd[3]. Pod faktyczną władzą EZLN znalazło się około 100 tysięcy ludzi[3].
.jpg)
Do dzisiaj trwają walki pomiędzy zapatystami a siłami paramilitarnymi wspieranymi przez lokalną administrację[3]. Od 1994 roku w konflikcie w Chiapas ginie około 100 osób rocznie[3].
Ruch formalnie nie posiada przywódcy. Za nieformalnego lidera EZLN uchodzi Rafael Guillén Vicente znany szerzej pod pseudonimem „Subcomandante Marcos”[5].
Ideologia
[edytuj | edytuj kod]Początkowo miała charakter marksistowski[3], obecnie doktryna EZLN jest synkretyczną mieszanką socjalizmu, teologii wyzwolenia i wolnościowego municypalizmu[3].
Zapatyści nie są rebeliantami w tradycyjnym ujęciu tego słowa, nie dążą do przejęcia władzy w kraju. Jak sami deklarują, są ruchem protestu przeciwko strukturze, która umożliwiła dominację korporacji międzynarodowych[1].
Wśród żądań zapatystów znajdują się postulaty przyznania autonomii rdzennej ludności, wprowadzenia demokracji bezpośredniej[3] i rezygnacji z neoliberalizmu[4].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Chłopska Brygada Wymierzania Sprawiedliwości
- Liga Komunistyczna 23 Września
- Ludowa Armia Rewolucyjna
- Partyzanckie Ugrupowanie Ludowe
- Siły Wyzwolenia Narodowego
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Ruch Zapatystów. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2017-09-28]. (pol.).
- ↑ a b Bernard Duterme: Zapatyści już niemodni, ale wciąż żywi. monde-diplomatique.pl. [dostęp 2017-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-31)]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Marcin Rzepa: Rewolta zapatystów w Meksyku – wojowniczy Indianie czy świadomi obywatele?. nowyobywatel.pl. [dostęp 2017-09-28]. (pol.).
- ↑ a b Marcin Rzepa: Meksyk: Zapatyści przypominają o sobie w rocznicę masakry. news.money.pl. [dostęp 2017-09-28]. (pol.).
- ↑ Subcomandante Marcos, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-09-28] (ang.).