Përtus nèir
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
 Un përtus nèir a l'é na region dë spassi d'anté che gnente, lus comprèisa, a peul seurte. D'acòrdi con la teorìa general ëd la relatività, a l'é l'arzultà dla curvadura dlë spassi-temp causà da na massa motobin satìa. D'antorn a un përtus nèir a-i é na posission ëd nen artorn, ciamà l' orisont ëd j'event. A l'é ciamà nèir përchè a surbiss tuta la lus ch'a lo frapa, sensa arflete gnente, propi com un përfet còrp nèir an termodinàmica. Sota la teorìa dla mecànica quàntica ij përtus nèir a l'han na temperadura e a emëtto dla radiassion ëd Hawking. As peul trovesse un përtus nèir an vardand soe anterassion con la materia. Un përtus nèir a peul esse evidensià an trassand ij moviment ëd na partìa dë stèile ch'a viro ant na region dë spassi. O purament, quand che dël gas a dròca ant un përtus nèir, a ven portà a 'd temperadure motobin àute, emëttend motobin ëd radiasion. Sta radiassion e peul esse evidensià da tèra e dai telescòpi orbitaj. J'astrònom a l'han idenficà vàire candidà përtus nèir, e a l'han ëdcò trovà l'evidensa d'un përtus nèir supermassiv al sénter ëd minca galassia. |
