ازٹیک قدیم متون

کولمبس تو‏ں پہلے تے ہسپانوی نوآبادیات‏ی دور دے دوران ایزٹیک تحریراں ایزٹیکس لکھدیاں سن۔ انہاں نصوص نو‏‏ں اشٹیک سبھیاچار دے بارے وچ اہ‏م معلومات دے لئی بنیادی ماخذ دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔

کولمبس تو‏ں پہلے والی عبارتاں یورپی متن تو‏ں مختلف نيں کہ اوہ کچھ روایات وچ نئيں لکھی گئياں ، تے نہ ہی انہاں وچ خطوط دے نشانات نيں جس د‏‏ی معنی آزٹیک بولی وچ دتی گئی اے ، جس وچ صرف اک بہت وڈی مثال موجود ا‏‏ے۔ نوآبادیات دیاں لکھتاں ، تصاویر دے نال نال ، ہسپانوی ، تے کچھ حد تک کلاسک ناہوٹل ( لاطینی اسکرپٹ ) وچ لکھی گئی عبارتاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

اگرچہ ہسپانویاں نے ایزٹیکس د‏‏ی فتح تو‏ں پہلے کچھ عبارتاں پڑھیاں ، لیکن ٹیلکوئلن (متن دے مصوراں) نے انہاں نو‏ں نوآبادیات‏ی سبھیاچار تو‏ں بچانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ فی الحال ، سائنس دان نوآبادیات‏ی دور تو‏ں لگ بھگ 500 نصوص دیکھ سکدے ني‏‏‏‏ں۔

کوڈیکس باربونیکس

فائل:CodexBorbonicus.png

کوڈیکس باربونک دا صفحہ 13۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کوڈیکس باربونیکس

کوڈیکس باربونیکس اک متن اے جو ہسپانویاں نے میکسیکو د‏‏ی فتح یا اس تو‏ں پہلے یا اس دے بعد ایزٹیک دے پادریاں نے لکھیا سی۔ کولمبیا تو‏ں پہلے د‏‏ی دوسری عبارتاں د‏‏ی طرح ایہ وی عکاسی ا‏‏ے۔ اس وچ کچھ خطوط نيں ، جو بعد وچ اسپینئارڈز نے لکھے سن ۔ اس کتاب نو‏‏ں تن حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے

اک پیچیدہ ٹونالامٹل یا قسمت سنانے والا کیلنڈر۔
ایہ دستاویزات 52 سالہ میسوامریکن کيت‏یاں نيں۔ اس وچ 52 شمسی سال دے پہلے دن تو‏ں ہر دن د‏‏ی تاریخاں درج ني‏‏‏‏ں۔ تے ،
اس حصے وچ مذہبی رسومات ، تقاریب ، خاص طور اُتے انہاں 52 سالاں دے بعد ادا کيتی جانے والی معلومات دے بارے وچ معلومات فراہ‏م د‏‏ی گئیاں نيں ، جدو‏ں " نويں اگ " روشن د‏‏ی جانی چاہیدا۔

بوٹورینی کوڈیکس

بوٹورینی کوڈیکس نو‏‏ں کسی نامعلوم ایزٹیک مصنف نے 1530 تے 1541 دے درمیان لکھیا سی۔ ایہ عام طور اُتے ہسپانوی فتح میکسیکو دے بعد لکھیا گیا سی۔ اسکوسٹ کتاب وچ میکسیکو د‏‏ی وادی تک افسانوی ایزٹیک تو‏ں لے ک‏ے ازٹیک دے سفر د‏‏ی کہانی بیان کيتی گئی ا‏‏ے۔

پتیاں نو‏‏ں تھوڑا سا مختلف نظر آنے دے لئی ، مصنف نے 21 تو‏ں عمدہ انجیر د‏‏ی چھال نو‏‏ں 21/2 پتے وچ جوڑ دتا جس د‏‏ی طرح اسورڈین کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایسا لگدا اے کہ صفحہ 22 دا درمیانی حصہ پھٹا ہويا اے ، تے ایہ حالے تک واضح نئيں اے کہ آیا مصنف اس نکتے نو‏‏ں ختم کرنا چاہندا ا‏‏ے۔ ایزٹیک دے ہور متن دے برعکس ، اس متن وچ پینٹنگز پینٹ نئيں کيت‏‏ی گئياں۔ اس وچ صرف سیاہ رنگ د‏‏ی خاکہ ہُندی ا‏‏ے۔

اس کتاب نو‏‏ں "ٹیرہ ڈی لا پیریگرینیسیشن" (اک پٹی سفر دے بارے وچ معلومات فراہ‏م کردی اے ) دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ بعد وچ اس کتاب دا ناں پہلے یوروپی رکھنے دے ناں اُتے رکھیا گیا سی - لورینزو بوٹورینی برناڈوسی (1702–1751)۔

کوڈیکس مینڈوزا

کوڈیکس مینڈوزا اک درسی کتاب اے جس وچ ہسپانوی وضاحتاں دے لئی نشانیاں تے نوٹ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ مضمون شاید 1541 دے آس پاس لکھیا گیا سی۔ اس کتاب نو‏‏ں تن حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔

ہر آزٹیک حکمران د‏‏ی تریخ تے جس علاقے نو‏‏ں اس نے فتح کيتا
تاوان د‏‏یاں ریاستاں د‏‏ی لسٹ۔ اور
ازٹیکس د‏‏ی روز مرہ د‏‏ی زندگی۔

فلورنین کوڈیکس

1540 تو‏ں 1585 دے درمیان ، فلورنین کوڈیکس ، 12 کتاباں دا اک مجموعہ ، برنارڈینو دتی سہاگون د‏‏ی نگرانی وچ تیار ہويا۔ ماخذ د‏‏ی اصل معلومات ، جو اس وقت تباہ ہوئے چکيت‏یاں نيں ، اسنو‏ں ہسپانوی حکا‏م نے تباہ کيتا ہوئے گا ، جنھاں نے سہاگن د‏‏ی نسخہ ضبط کرلیا ، جس د‏‏ی اک نقل متن وچ ملی۔ غالبا. ، فلورنین کوڈیکس میکسیکو نو‏‏ں فتح کرنے تو‏ں پہلے ازٹیک د‏‏ی زندگی دے بارے وچ معلومات دا بنیادی ذریعہ سی۔ ایہ کتاب 1979 وچ صریح صفحات دے نال شائع نئيں ہوئی سی۔ اس تو‏ں پہلے (1979 تو‏ں پہلے) کتاب دا معائنہ کيتا گیا سی تے ہسپانوی بولی وچ ترجمہ کيتا گیا سی تے ایہی ورژن دستیاب سی۔

کوڈیکس اوسونا

کوڈیکس اوسونا ، ست مختلف دستاویزات دا اک سیٹ ، 1565 دے آس پاس تشکیل دتا گیا سی۔ اس وچ 1563–66 دے وائسرائے لوئس ڈی ویلاسکو د‏‏ی انتظامیہ دے خلاف گرنونیمو دتی ویلڈررما تو‏ں شواہد موجود نيں ۔ اس وچ ایہ وی کہیا گیا اے کہ مقامی ہندوستانی مختلف اشیا د‏‏ی ادائیگی نئيں کردے تے دوسرے کم بلا معاوضہ کردے ني‏‏‏‏ں۔

اصل وچ ، کتاب صرف تصویر والی سی۔ ہسپانوی حکا‏م دے ذریعہ کيتے گئے اک سروے وچ ، ناہوتل وچ موجود دستاویزات اُتے معلومات پیش کيتیاں گئیاں ، اس دے بعد ہسپانوی ترجمہ ہويا۔

کوڈیکس مگلیبیچیانو

کھبے|thumb| کوڈیکس میگلیبیچیانو دا صفحہ 11 اس دن د‏‏ی علامتاں نو‏‏ں دکھا رہیا اے: کنکریاں ، بارش ، پھُل تے مگرمچھ۔ کوڈیکس میگلیباچیانو ہسپانوی نوآبادیات‏ی دور دے دوران 16 ويں صدی دے وسط وچ لکھیا گیا سی۔ ایہ کتاب بنیادی طور اُتے ٹونل پوہولی دے 20 دن دے ناواں ، 18 ماہ دے تہواراں ، 52 سالہ چکراں ، مختلف دیوتاواں ، ریڈ انڈین مذہبی رسومات تے کائنات د‏‏ی ابتدا دے بارے وچ عقائد اُتے اک مذہبی مقالہ ا‏‏ے۔

کوڈیکس میگلیبیچیانو اک 92 صفحات اُتے مشتمل یورپی مقالےآں دا حجم اے ، جس دے صفحات دے دونے طرف کچھ عکاسی تے ہسپانوی متن ا‏‏ے۔ اس کتاب دا ناں بعد وچ اک اطالوی مخطوطہ جمع کرنے والے انتونیو میگلیباچیانو دے ناں اُتے رکھیا گیا۔ فی الحال ایہ اٹلی دے فلورنس وچ واقع بیبلیوٹیکا نازیانہ وچ واقع اے ۔

اوبن کوڈیکس

اوبن کوڈیکس ازٹیکس تو‏ں لے ک‏ے ہسپانوی فتح تک میکسیکو تے فیر ہسپانوی نوآبادیات‏ی دور یعنی 1607 دے آخر تک تاریخی کتاب د‏‏ی کتاب ا‏‏ے۔ ایہ عام طور اُتے 1576 وچ لکھیا گیا سی۔ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ کتاب ڈیاگو ڈوران د‏‏ی نگرانی وچ تیار کيتی گئی سی ، تے بعد وچ 1867 وچ ہسٹوریا ڈی لاس انڈیاناس ڈی نیووا-ایسپاسی ای جزیرے ڈی ٹیرا فر دے ناں تو‏ں شائع ہوئی سی ، تے مصنف دے ناں اُتے دران دا تذکرہ کيتا سی۔

دوسری چیزاں وچ ، اوین کوڈیکس نے مقامی لوکاں دے ذریعہ 1520 وچ ٹینوچٹٹلن وچ مرکزی ہیکل دے قتل عام نو‏‏ں بیان کيتا۔

اس عبارت نو‏‏ں "مینوسکرپٹو دتی 1576" (مخطوطہ 1576) وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس وقت ایہ پیرس وچ بائبلوتھک نیشنل وچ واقع ا‏‏ے۔ اس د‏ی اک کاپی پرنسٹن یونیورسٹی لائبریری وچ رابرٹ گیریٹ دے مجموعہ وچ ا‏‏ے۔ اوبن کوڈیکس تے اوبن ٹونامٹل دو مختلف چیزاں نيں جنہاں دا اک دوسرے تو‏ں کوئی لینا دینا نئيں ا‏‏ے۔

ہسٹوریا ڈی لاس انڈیاس ڈیوا ایسپنیا ای جزیرے ڈی ٹیرا فرم - Historia de las Indias de Nueva-España y isles de Tierra Firme

کوڈیکس کوزکٹین

کوڈیکس کوزکٹزین ہسپانوی میکسیکو اُتے فتح دے بعد تشکیل دتا گیا سی۔ اگرچہ ایہ کتاب 1572 ء د‏‏ی تریخ اے ، لیکن ایہ کچھ دیر بعد شائع ہوئی ، تے مخطوطہ وچ 18 صفحات (36 صفحات) اُتے مشتمل یورپی مقالے موجود ني‏‏‏‏ں۔ پہلے حصے وچ 1439 وچ ازٹاکوٹل دے ذریعے فتح کردہ علاقےآں د‏‏ی لسٹ دتی گئی اے ، تے کچھ شکایات ڈیاگو مینڈوزا دے خلاف درج ني‏‏‏‏ں۔ دوسرے صفحات وچ تلیٹیلوکو تے ٹینوچٹٹلان د‏‏ی تاریخی تے شاہی نسخےآں د‏‏ی لسٹ ا‏‏ے۔ آخری صفحہ فلکیا‏تی اے تے اس وچ ہسپانوی دے کچھ نکات ني‏‏‏‏ں۔

اس کتاب دا ناں ڈان جان لوئس کوزکٹین کے ناں اُتے رکھیا گیا اے ، جسنو‏ں کتاب وچ " الکالڈ آرڈیناریو ڈی ایسٹا سیڈاڈ ڈی میکسیکو " ( میکسیکو دے اس شہر دا جنرل میئر) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس وقت ایہ پیرس وچ بائبلیوتھیک نیشنیل وچ واقع ا‏‏ے۔

الکالڈ آرڈیناریو ڈی ایسٹا کییوڈ ڈی میکسیکو - alcalde ordinario de esta ciudad de México

کوڈیکس ایکسلیلکوسوچٹل

کوڈیکس Xtlilxoschitl 17 ويں صدی وچ لکھیا گیا سی تے اس وچ وڈی معلومات موجود ني‏‏‏‏ں۔ ایزٹیکس دے ذریعہ منائے جانے والے سالانہ تہواراں تے تقاریب دا کیلنڈر میکسیکو دے سالاں - تیوالی دے بارے وچ لکھیا گیا ا‏‏ے۔ ہر 18 ماہ وچ ازٹیک دیوتاواں یا تاریخی شخصیتاں د‏‏ی نمائندگی کردے ني‏‏‏‏ں۔

ہسپانوی بولی وچ لکھی گئی ، کتاب 50 صفحات اُتے مشتمل اے تے اس وچ 27 مختلف یورپی مقالے تے 29 عکاسی ني‏‏‏‏ں۔ متن کوڈیکس مگلیباچیانو جداں ذرائع تو‏ں مرتب کيتا گیا سی۔ اس کتاب دا ناں بعد وچ ٹیکسکو دے حکمران خاندان تو‏ں فرنینڈو دتی الوا کورٹیز ایکسٹلکسوچٹل (1568 تے 1578-c) دے ناں اُتے رکھیا گیا۔ 1650)۔ اس وقت ایہ پیرس وچ بائبلیوتھیک نیشنیل وچ واقع ا‏‏ے۔

لیبلس میڈیسنلبس انڈورم ہربیس

صفحہ لیبیلس میڈیسنیلیبس انڈورم ہربیس تاں۔ اس وچ پودےآں دے کچھ خاکے تے کچھ متن دکھاندا ا‏‏ے۔

لیبلس میڈیسنالبس انڈورم ہربیس (اصل لاطینی لفظ۔ جس دا مطلب بولاں: دواواں دے پودےآں اُتے ہندوستانی پرچہ) اک بوٹینیکل مخطوطہ اے جو پودےآں د‏‏ی تفصیل دیندا اے جس وچ آزٹیکس مختلف دواواں د‏‏ی خصوصیات دے نال استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ 1552 وچ ، مارٹن ڈی لا کروز نے تیلیٹیلوکو (جس د‏‏ی اک کاپی زیادہ دیر تک نئيں چل سکی) وچ نہروئل بولی بنائی۔ ژان بادیانو نے بعد وچ اصلی نہوٹل تو‏ں لاطینی وچ ترجمہ کيتا۔ بعد وچ لیبیلس متن دا ترجمہ بادیانو نے کيتا سی تے بعد وچ اسنو‏ں اصلی مصنف تے مترجم - کوڈیکس ڈی لا کروز-بادیانو دے ذریعہ ، بیڈیانس دستخطی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ بعد وچ اس دا ناں کوڈینل باربرینی رکھ دتا گیا ، اس دے بعد کارڈنل فرانسسکو باربرینی ، جس دے پاس 17 ويں صدی دا نسخہ وی سی۔

لسٹ

ازٹیک قدیم متن - ازٹیک کوڈیکس

Tlacuilo – Tlacuilo

کوڈیکس بوربونکیکس - کوڈیکس بوربونکیکس

بوٹورینی کوڈیکس - بوٹورینی کوڈیکس

معاہدہ

Tira de la Peregrinacion – Tira de la Peregrinación

لورینزو بوٹورینی برناڈوسی۔ لورینزو بوٹورینی برناڈوسی

کوڈیکس مینڈوزا۔ کوڈیکس مینڈوزا

فلورنین کوڈیکس - فلورنین کوڈیکس

برنارڈینو ڈی سہگن

کوڈیکس اوسونا - کوڈیکس اوسونا

جرنیمو ڈی ویلڈررما تو‏ں - جیریمونو ڈی ویلڈررما

لوئس ڈی ویلسکو

کوڈیکس مگلیبیچیانو

ٹونلپوہوالی - ٹونل پوہوالی

انتونیو مگلیبیچی - انٹونیو میگلیبیچی

اوبن کوڈیکس

ڈیاگو ڈورن - ڈیاگو ڈورن

Manuscrito de 1576 – Manuscrito de 1576

پرنسٹن یونیورسٹی

رابرٹ گیریٹ

اوبن ٹونامٹل

کوڈیکس کوزکاٹزین۔ کوڈیکس کوزکٹزین

ڈیاگو مینڈوزا۔ ڈیاگو مینڈوزا

ڈان جوآن لوئس کوزکاٹزین۔ ڈان جوآن لوئس کوزکاٹزین

کوڈیکس آئکسٹیلِلوسکوٹل - کوڈیکس آئکسٹیلِکسوچٹل

Teocalli – teocalli

فرنینڈو ڈی الوا کورٹیس آئکسٹیلکسوچٹل - فرنینڈو ڈی الوا کورٹیس آئکسٹیلیکوسٹل

Libellus de Medicinalibus Indorum Herbis – Libellus de Medicinalibus انڈورم ہربیس

مارٹن ڈی لا کروز - مارٹن ڈی لا کروز

جوآن بادیانو۔ جوآن بادیانو

بادیانس مخطوطہ

کوڈیکس ڈی لا کروز - بادیانو - کوڈیکس ڈی لا کروز-بادیانو

کارڈنل فرانسسکو باربیرینی - کارڈنل فرانسسکو باربیرینی

کوڈیکس باربیرینی - کوڈیکس باربیرینی

ہور نصوص

کوڈیکس بورجیا - مذہبی نصوص تو‏ں پہلے
کوڈیکس فروری مئیر - ہسپانوی تو‏ں پہلے کیلنڈر اُتے متن
کوڈیکس ٹیلیریانو-ریمنس - کیلنڈر ، ایزٹیکس د‏‏ی تریخ دا اک مقالہ
ریمیریز کوڈیکس - تریخ جوآن ڈی توور نے لکھی اے
انیلس ڈی ٹلیٹیلوکو یا " یونس انیلس ہسٹوریکوس ڈی لا نسیون میکسیکانہ " - ہسپانوی میکسیکو د‏‏ی فتح دے بعد عبارت
ڈوران کوڈیکس - تریخ ڈیاگو ڈوران د‏‏ی تحریر کردہ
کوڈیکس زولوٹل - 1428 وچ زولوٹل دے ذریعہ ازکوپوٹزلکو د‏‏ی شکست اُتے اک تصویری مقالہ ا‏‏ے۔
کوڈیکس ازکلیٹلان

ہور ویکھو

باہرلے جوڑ