Zumbe a 'u condenute

Alfabbète cirilleche

Cange le collegaminde
Ce tìne probbleme sus 'a visualizzazzione de le carettere, cazze aqquà.
Da Uicchipèdie, 'a 'ngeclopedije lìbbere.


Pajèsere jndre le quale jè ausate l'alfabbète cirilleche (jndre 'u verde chiare, le pajèsere ca le ausane 'nzign'ô alfabbète latine)

L'alfabbète cirilleche (jndr'à lle lènghe origgenale aзбука [az'buka], da l'andìche nome de le prime dò lettere) jè l'alfabbète ausate pè scrivere varie lènge slave ('u bielorusse, 'u serbe-bosniache, 'u bulgare, 'u macedone, 'u russe, 'u rutene, 'u serbe e l'ucraine) e lènghe ca non ge sonde slave parlate jndre territorie appartenènde a l'ex Aunione Sovieteche e jndr'à ll'odierne Federazione russe.

Jè 'u terze alfabbète ufficiale de l'Aunione europee.

Le versione muderne ôsce a die jndre ause jndr'à lle varie pajèsere de l'Europe oriendàle derivane da 'nu prime alfabbète comune, ma onne subìte jndr'à le sèchele deverse cangiaminde, sije jndr'à grafìje sije jndr'à pronunge. Template:Alfabbète cirilleche

Storie de ll'alfabbète

Medie età d'u bronze XIX sèchele a.C.

Meroitiche III sèchele a.C.
Ogham IV sèchele d.C.
Hangŭl 1443 d.C.
Sillabeche canadese 1840 d.C.
Zhuyin 1913 d.C.

Origgene

[cange • cange 'a sorgende]

L'alfabbète cirilleche derive da l'alfabbète glagolitiche, ausate jndr'ô IX sèchele e 'nvendate da le frate Sande Cirillo e Metodio, proveniènde da Tessaloniche (a chidde timbe territorie de le 'Mbere Bizandine).
Le carattere sonde le variaziune d'u greche de Bisanzio.
Alcune de jidde, specialmènde quidde ca rappresèndane suène ca non g'èrene jndr'ô greche medievale, conzervane 'a forme origgenarie glagolitiche.
Pure ce ôsce a die jè largamènde accettate ca l'alfabbète glagolitiche sije state 'nvendate da San Cirillo e San Metodio, le origgene de l'alfabbète cirilleche arcaiche sonde angore fonde de condroversie.
'Na ipotese assaje spannùte attribuisce 'a paternità de l'alfabbète cirilleche a San Clemente de Ocrida, 'nu discepole de le sande Cirillo e Metodio, ma jè cchiù probabbele ca l'alfabbète sije state crijate e sveluppàte jndr'à Scole letterarie de Preslav jndr'à Bulgarie nord-oriendàle, addò sonde state retrovate le cchiù andìche iscriziune jndr'ô cirilleche datate cirche ad 'u 940.

Quèste porese jè supportate da 'u fatte ca l'alfabbète cirilleche avève pigghiate 'u puèste d'u glagolitiche jndr'ô nord-est bulgare già ad 'a fine d'u X sèchele, mendre ad 'a scole letterarie de Ocrida addò hàve fatijate san Clemente, se condinuò ad ausà 'u glagolitiche fine ad 'u XII sèchele.

'Mbrà le raggione pè cui 'u cirilleche hàve pigghiate 'u puèste d'u glagolitiche ce stàve 'a cchiù granna semblicità e facilità d'ause d'u prime ed 'a soje vicinanze a l'alfabbète greche, cchiù canosciute jndr'ô Prime 'mbere bulgare.

N'otra teorie stè ddìce ca sije state veramènde san Cirillo a crijà l'alfabbète ca tène 'u nome soje, e ca addiritture quiste sije state 'nvendate prime d'u glagolitiche, essenne 'nu passagge de mmienze 'mbrà 'u greche ed 'u glagolitiche corsive, ma cumme teorie non ge iacchie nisciune supporte jndr'ô munne sciendifeche.

Pure ce Cirillo quase certamènde non g'ète l'autore de l'alfabbète cirilleche, le soje condrebbùte ad 'u glagolitiche ed ad 'u cirilleche sonde ôsce a die recanosciute, e l'alfabbète tène 'u nome soje.

L'alfabbète ha state spannùte 'nzieme cu l'andìche slave ecclesiasteche, e l'alfabbète ausate pè 'a lènga clericale ortodosse se avvicine angore ad 'u cirilleche arcaiche. Comungue, jndre le dìce sèchele ca avènene nnande 'a soje crijaziune l'alfabète cirilleche s'ète adattate ad 'a lènga parlate, hagghie sveluppate variande reggionale pè adattarse a le caratteristeche de le lènghe naziunalie e jè state suggette a reforme accademiche e decrete polìteche.

Ôsce a die 'nu munne de lènghe jndr'à ll'Europe oriendàle ed jndr'à Asie ausane 'u cirilleche cumme alfabbète ufficiale.

Forme de le lettere e tipografije

[cange • cange 'a sorgende]

'U sveluppe d'a tipografije cirilleche jè passate derettamènde da quidde medievale a qudde d'u tarde barocche, senze 'na fase parallele ad 'u Renascimènde cumme jndr'à ll'Europe occidentale.

Le lettere cirilleche tardo-medievale (se pòtene iacchiere angore ôsce sus a le iscriziune de assaje icone) fàcene vedè 'na forte tendenze ad esse ìerte e stritte.

Pitre 'u Granne, prime 'mberatore d'a Russie 'ndrodusse l'ause de facè devendà le lettere cchiù simile a quèdde de l'alfabbète latine a le inizie d'u XVIII sèchele; cchiù nnande pure le otre lènghe ca ausavane l'alfabbète cirilleche occidendalizzarone 'a forme de le lettere.

Accussì, a differenze de le carattere grice, ca se mantènene comungue cchiù conzervative, le carattere cirilleche muderne sonde pè 'n bbuèna parte simile a le carattere latine. Le carattere cirilleche maiuscole e minuscole non ge sonde però accussì differenziate cumme jndr'à tipografije latine.

Le carattere cirilleche minuscole sonde cchiù o mène versione de dimenziune leggermènde redotte de le stesse lettere maiuscole (cu picche ecceziune cumme 'a a ed 'a е ca se sonde modellate sus 'a base de le lòre correspondènde occidendale).

Combaraziune de quacche lettere jndr'ô stambatèlle ed jndr'ô corsive (G, D, I, I kratko(e), M, T e C. Pè 'a prime linee jè state ausate 'u font Georgia, pè 'a seconne Kisty CY)

Le carattere cirilleche sonde classefecate cumme stambatèlle (jndr'ô russe: Прямой шрифт/prjamoj šrift) e corsive (Курсивный шрифт/kursivnyj šrift).

Ce stè 'na granne differenze 'mbrà le lettere scritte jndr'ô stambatèlle e quèdde jndr'ô corsive, specialmènde jndr'à lle manoscritte.

Jndr'ô bulgare, macedone e serbe alcune lettere corsive sonde deverse da quèdde ausate jndr'à lle otre lènghe ca ausane 'u cirilleche.

Quèste lettere vengoaonde ausate specialmènde jndr'ô corsive maiuscole, specialmènde jndr'à lle segnale stradale, scritte, manefeste e simile, e mènde jndre sciurnale e libbre.

Lettere cirilleche serbe B, G, D, P, T.

'A tavele seguènde fàce vedè 'a differenze 'mbrà le lettere jndr'ô stambatèlle maiuscole e minuscole jndr'à versiune russe d'u cirilleche.
Le lettere minuscole pòtene fà casine a le crestiáne ca 'mbarane a scrive jndr'ô cirilleche, specialmènde piccè alcune de quiste signe sonde totalmènde deverse da chidde maiuscole e assaje spesse pàrene auguale ad otre lettere de l'alfabbète latine.

Jndr'ô case ca 'u vuèstre browser non ge supporte correttamènde le forme cirilleche corsive, se pòte avè aqquà 'na versione grafeche alternative.
Stambatèlle: а б в г д е ё ж з и й к л м н о п р с т у ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я
Corsive: а б в г д е ё ж з и й к л м н о п р с т у ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я

Ause jndr'à lle lènghe

[cange • cange 'a sorgende]

Andìche slave ecclesiasteche

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche le vôsce alfabbète cirilleche arcaiche e andìche slave ecclesiasteche.

L'alfabbète cirilleche jndr'à soje forme arcaicahe ha state adottate pè 'a prime vote pè scrivere teste jndr'ô andìche slave ecclesiasteche, lènga liturgeche e letterarie sveluppate da San Metodio e Cirillo.
L'alfabbète cirilleche ausate pè le teste releggiose de ôsce a die assomiglie angore ad 'u cirilleche arcaiche mantenènne l'ause de varie lettere oramaje obsolete jndr'à ll'ause parlate de l'alfabbète.

L'alfabbète cirilleche arcaiche
А Б В Г Д Є Ж Ѕ З И І, Ї
К Л М Н О П Ҁ Р С Т Ѹ
Ф Х Ѡ, Ѻ Ц Ч Ш Щ Ъ Ꙑ Ь Ҍ
Ю Ꙗ Ѧ Ѩ Ѫ Ѭ Ѯ Ѱ Ѳ Ѵ Ѥ
Ѿ

'A jery (Ꙑ) jndr'à origgene ère 'na legature d'a Jer e d'a I. 'A ja (Я) ère scritte jndre 'na forme arcaiche chiamate A iotizzata. Jndr'à lle manoscritte cchiù andìche non ge se distingueve 'mbrà maiuscole e minuscole.

Lènga russe

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga russe.

'A tavele elenghe le 33 lettere de l'alfabbète cirilleche moderne d'a lènga russe ed 'a pronunge correspondènde.

carattere stambatèlle corsive traslitterazione
ISO 9:1968		 traslitterazione
anglosassone		 pronunge
А а А а A A a
Б б Б б B B b
В в В в V V v
Г г Г г G G g de gatte; v jndr'à lle gruppe "-егò" e "-огò"
Д д Д д D D d
Е е Е е E Ye o E ie de ajère quanne accendàte, altremènde i breve
Ё ё Ё ё Ё Yo io de iote, sembre accendàte
Ж ж Ж ж Ž Zh j d'u frangise jardin
З з З з Z Z s sonore de rose
И и И и I I i
Й й Й й J J i breve, cumme jndre iate
К к К к K K c dure de case
Л л Л л L L l
М м М м M M m
Н н Н н N N n
О о О о O O o quanne accendàte, altremènde a breve
П п П п P P p
Р р Р р R R r
С с С с S S s sorde de sìne
Т т Т т T T t
У у У у U U u
Ф ф Ф ф F F f
Х х Х х Ch Kh ch d'u tedesche achtung
Ц ц Ц ц C Ts z sorde de ozie
Ч ч Ч ч Č Ch c dôce de cià
Ш ш Ш ш Š Sh sc de scivole
Щ щ Щ щ ŠČ Sch cumme 'u precedènde, ma cchiù luènghe e palatalizzate
Ъ ъ Ъ ъ " " "signe dure" - mute, fàce da pause a le 'nderne de 'na parole
Ы ы Ы ы Y Y "i gutturale", un suono intermedio tra i e u
Ь ь Ь ь ' ' "signe debole", palatalizze 'a conzonànde ca vène nnande; esembie: НЬ = N'= gn in stagno ЛЬ = L' = gl in aglio
Э э Э э E E e apite de bello
Ю ю Ю ю Ju Yu iu de iute
Я я Я я Ja Ya ia de iate quanne accendàte, altremènde i breve

Alfabbète cirilleche jndr'à lènga ucraine

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche le vôsce alfabbète cirilleche ucraine e lènga ucraine.
А а Б б В в Г г Ґ ґ Д д Е е Є є Ж ж З з И и
І і Ї ї Й й К к Л л М м Н н О о П п Р р С с
Т т У у Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ю ю Я я Ь ь

Differenze da 'u russe:

  • Г, г se pronunge /ɦ/, cioè conzonànde faringale cumme H tedesche, ma deversamènde da quèste (conzonànde sorde) jè sonore.
  • Ґ, ґ se pronunge /g/, cumme 'a russe Г, e non g'ète 'ncluse jndr'ô alfabbète ucraine ufficiale adottate da l'Aunione Sovieteche jndr'ô 1933.
  • Е, е se pronunge /e/.
  • Є, є se pronunge /je/.
  • И, и se pronunge /ɪ/, simile ad 'a russe Ы.
  • І, і se pronunge /i/.
  • Ї, ї se pronunge /ji/.
  • Й, й se pronunge /j/, cioè cumme jndr'ô russe jè 'a I semivocale.
  • 'Nu apostrofe (’) corresponde ad 'u signe dure russe Ъ.
  • Non g'ète presènde 'a lettere Ё russe.

Alfabbète cirilleche jndr'à lènga bielorusse

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga bielorusse.
А а Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з І і Й й
К к Л л М м Н н О о П п Р р С с Т т У у Ў ў
Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я

Fine ad 'u 1933 ère presènde pure 'u carattere Ґ (/g/).

Differenze da 'u russe:

  • I jè scritte e se pronunge cumme 'u carattere latine I, ma 'a "i breve" jè scritte cumme quèdde russe Й
  • Ў, ў, "u breve", se pronunge /w/, non accendàte
  • 'A lettere russe Щщ non g'esiste; jè sostituite d'a combinazione ШЧ/шч
  • 'Nu apostrofe (’) corresponde ad 'u "signe dure" russe Ъ
  • Alcune pubblecazione conziderane le combinazione ДЖ дж e ДЗ дз cumme lettere a sé stànde; 'a prime corresponde ad 'a g dôce tagliàne (cumme jndre gele), 'a seconne ad 'a z sonore tagliàne (cumme jndre zero)
  • Г, г jè 'na conzonànde fricative sonore, pronungiate /ɦ/

Alfabbète cirilleche jndr'à lènga bulgare

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche le vôsce lènga bulgare e traslitterazione d'u bulgare.

Cu 'a trasùte d'a Bulgarie jndr'à ll'Aunìone europee l'alfabbète cirilleche jè devendàte 'u terze alfabbète ufficiale de l'UE.

Lettere Pronunge IPA
А а /a/
Б б /b/
В в /v/
Г г /g/
Д д /d/
Е е /e/, /ɛ/
Ж ж /ʒ/
З з /z/
И и /i/
Й й /j/
К к /k/
Л л /l/, /ɫ/
М м /m/
Н н /n/
О о /o/
П п /p/
Р р /r/
С с /s/
Т т /t/
У у /u/
Ф ф /f/
Х х /x/
Ц ц /ʦ/
Ч ч /ʧ/
Ш ш /ʃ/
Щ щ /ʃt/
Ъ ъ /ə/, /ɤ/
Ь ь /ʲ/
Ю ю /ju/, /ʲu/
Я я /ja/, /ʲa/

Alfabbète cirilleche jndr'à lènga serbe

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga serbe.
А а Б б В в Г г Д д Ђ ђ Е е Ж ж З з И и Ј ј
К к Л л Љ љ М м Н н Њ њ О о П п Р р С с Т т
Ћ ћ У у Ф ф Х х Ц ц Ч ч Џ џ Ш ш

Differenze da 'u russe:

  • E, е se pronunge /ɛ/
  • Ђ, ђ se pronunge /dʲ/, 'na d palatalizzate
  • Ј, ј se pronunge /j/, cioè 'a i semivocale, cumme 'a Й russe
  • Љ, љ se pronunge /ʎ/, jè 'na l palatalizzate, cumme 'u suène tagliàne d'u gruppe gl jndre aglio
  • Њ, њ se pronunge /ɲ/, jè 'na n palatalizzate, cumme 'u suène tagliàne d'u gruppe gn jndre gnomo
  • Ћ, ћ se pronunge /tʲ/ , 'na t palatalizzate
  • Џ, џ se pronunge /dʒ/, g dôce (cumme jndre gelo)
  • Ш, ш jè l'urteme lettere; le successive d'u cirilleche russe non g'esistone

Alfabbète cirilleche jndr'à lènga macedone

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga macedone.
А а Б б В в Г г Д д Ѓ ѓ Е е Ж ж З з Ѕ ѕ И и
Ј ј К к Л л Љ љ М м Н н Њ њ О о П п Р р С с
Т т Ќ ќ У у Ф ф Х х Ц ц Ч ч Џ џ Ш ш

Differenze da 'u russe:

  • Ѕ, ѕ se pronunge /ʣ/, cumme 'a z sonore de zere
  • Ј, ј se pronunge /j/, cioè 'a i semivocale, cumme 'a Й russe
  • Ѓ, ѓ se pronunge /ɟ/, 'na g dure palatalizzate
  • Ќ, ќ se pronunge /c/, 'na k palatalizzate
  • Љ, љ se pronunge /ʎ/, jè 'na l palatalizzate, cumme 'u suène tagliàne de gl jndre aglio
  • Њ, њ se pronunge /ɲ/, jè 'na n palatalizzate, cumme 'u suène tagliàne de gn jndre gnomo
  • Џ, џ se pronunge /ʤ/, g dôce (cumme jndre gelo).


La Ш, ш se pronunge /ʃ/ cumme jndr'ô russe, cioè 'a sc de scivole, e jè l'urteme lettere; le successive d'u cirilleche russe non g'esistone.

Alfabbète cirilleche jndr'à lènga rutene

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga rutene.
L'alfabbète rutene
А а Б б В в Г г Ґ ґ Д д Е е Є є Ё ё Ж ж З з
И и I і* Ы ы* Ї ї Й й К к Л л М м Н н О о П п
Р р С с Т т У у Ф ф Х х Ц ц
Я я Ь ь Ъ ъ*

*Lettere non presènde jndr'ô alfabbète rutene ausate jndr'à Vojvodina.

Lènghe ca non ge sonde slave

[cange • cange 'a sorgende]

Quiste alfabbète sonde state crijate generalmènde seguenne 'u modelle russe, ma spesse presentdàne assaje differenze, specialmènde quanne sonde state adattate a le lènghe caucasiche. Le prime versione fùrene crijate da missionarie ortodosse pè le popule ugrofinneche e turche d'a zone de le monde Urali (le mare, le udmurt, le mordvine, le ciuvascie, le tatare)jndr'à seconne metà d'u XIX sèchele. Cchiù nnande alcune alfabbète sonde state crijate pè otre popule siberiane e caucaseche ca se èrene da picche timbe convertite ad 'u Crestiánesime. Jndr'à lle anne 30 alcune lènghe lassarene quiste alfabbète cirilleche cangiate pè pigghià l'Alfabbète turche uniforme. Totte le popule de l'ex-Aunìone Sovieteche ca ausavane 'na scretture arabe o n'otre tipe de scretture asiateche (alfabbète oirat mongoliche, ecc.) pigghiarene pure jidde l'alfabbète cirilleche, e durane le granne purghe ad 'a fine de le anne '30, totte le alfabbète basate sus a l'alfabbète latine fùrene abbandunate, e l'alfabbète cirilleche fù pigghiate jndr'à lle 'ndere Aunìone Sovieteche (le repubbleche baltiche, annesse cchiù nnande, conzervarone l'alfabbète latine). L'alfabbète abkhaze ha state abbandunate a favore de l'alfabbète georgiane, ma dope 'a muèrte de Stalin, pure l'abkhazo ausò 'u cirilleche. L'urteme lènga ad ausà 'u cirilleche ha state 'u gagauz, ca fine a chidde timbe avève ausate l'alfabbète greche.

Jndr'ô Uzbekistan, Azerbaijan e Turkmenistan, l'ause d'u cirilleche pè scrivere le lènghe d'u luèche jè state spesse 'na questione polìtecamènde condroverse dope 'u squasciamènde de l'Aunìone sovieteche, piccè reevoche 'u timbe d'u guverne sovieteche e d'a russefecaziune. Pure alcune etnie d'a Russie, cumme le tartare, onne pruvate a lassà l'ause d'u cirilleche ma 'u cangiminde jè state bloccate piccè jè condre 'a leggeslaziune russe. 'Nu munne de lènghe onne cangiate alfabbète passanne da 'u cirilleche a 'nu otre basate sus a l'alfabbète latine o returanne ad 'a scretture precedende.

Deversamènde da l'alfabbète latine, ca normalmènde se adatte a le varie lènghe mettenne 'nzieme a le lettere già esistènde accènde, dierese, tilde e cediglie, l'alfabbète cirilleche se adatte generalmènde crijanne lettere de forme combletamènde nuève. Jndre alcune alfabbète 'nvendate jndr'ô XIX sèchele, cumme 'a versione cangiate pè 'a lènga mari, 'a lènga udmurt e 'a lènga ciuvasce, pure le dieresi e le breve sonde state ausate.

Lènghe romanze

[cange • cange 'a sorgende]
Moldave
[cange • cange 'a sorgende]

Quiste alfabbète jè state 'ndrodotte jndr'ô periode de l'Aunìone Sovieteche jndr'à Moldova e pure ôsce a die stù sisteme de scretture jè ausate a le 'nderne d'a Transnistrie e jè simile ad 'u vècchie sisteme de scretture rumene ca ormaje non g'ète cchiù ausate.

Jndr'ô seguènde scheme jè rappresendate 'u correspondènde carattere jndr'ô latine ausate jndr'à lènga rumene/moldave ed 'a pronunge.

Lettere cirilleche: correspondènde jndr'à lettere latine: Nome commènde: IPA
а a а   /a/
б b бе   /b/
в v ве   /v/
г g, gh ге traslitterate cumme gh se prime d'a lettere i o e, jndr'à lle otre case g /ɡ/
д d де   /d/
е e, ie е traslitterate ie dope 'na vocale o se combinate cu ia, jndr'à lle otre case e /e/, /je/
ж j же   /ʒ/
ӂ g ӂе prime i e e /dʒ/
з z зе   /z/
и i, ii и ii ausate ad 'a fine de 'na parole, i jndr'à lle otre case /i/
й i йе prime de 'na vocale /j/
к c, ch ка ch prime i e e, c jndr'à lle otre case /k/
л l ле   /l/
м m ме   /m/
н n не   /n/
о o о   /o/
п p пе   /p/
р r ре   /r/
с s се   /s/
т t те   /t/
у u у   /u/
ф f фе   /f/
х h ха   /h/
ц ţ це   /ts/
ч c че prime i e e /tʃ/
ш ş ше   /ʃ/
ы â, î ы â a metà parole, î a l'inizie e ad 'a fine d'a parole /ɨ/
ь i и куртэ Normalmènde ausate a fine parole /ʲ/ (palatizzaziune d'a conzonande precedende)
э ă э   /ə/
ю iu ю   /ju/, /ʲu/
я ea, ia я ea dope 'na conzonande oppure е, ia jndr'à lle otre case /ja/, /ʲa/

Lènghe turche

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènghe turche.
Azere
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga azere.

L'alfabbète cirilleche jè state ausate pè 'a lènga azere da 'u 1939 ad 'u 1991, quanne jè state abbandunate pè pigghià l'alfabbète latine.

Baškiro
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga baškire.

L'alfabbète cirilleche ha state adottate d'a lènga baškire jndr'à lle 'nvìerne d'u 1938.

L'alfabbète baškire
А а Б б В в Г г Ғ ғ Д д Ҙ ҙ Е е Ё ё Ж ж З з
И и Й й К к Ҡ ҡ Л л М м Н н Ң ң О о Ө ө П п
Р р С с Ҫ ҫ Т т У у Ү ү Ф ф Х х Һ һ Ц ц Ч ч
Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э Ә ә Ю ю Я я
Chirghise
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga chirghise.

'A lènga chirghise jè state scritte pure jndr'ô alfabbète latine e jndr'ô arabe.

L'alfabbète chirghise
А а Б б Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к
Л л М м Н н Ң ң О о Ө ө П п Р р С с Т т У у
Ү ү Х х Ч ч Ш ш Ы ы Э э Ю ю Я я
Ciuvasce
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga ciuvasce.

L'alfabbète cirilleche ha state adottate d'a lènga ciuvasce ad 'a fine d'u XIX sèchele, cu quacche cangiaminde jndr'ô 1938.

L'alfabbète ciuvasce
А а Ӑ ӑ Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ӗ ӗ Ж ж З з
И и Й й К к Л л М м Н н О о П п Р р С с Ҫ ҫ
Т т У у Ӳ ӳ Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы
Ь ь Э э Ю ю Я я
Kazake
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga kazake.

'A lènga kazake jè scritte pure cu l'alfabbète latine (jndr'à Turchie, ma non jndr'ô Kazakhistan), e cu 'na versione cangiate de l'alfabbète arabe (jndr'à Cine, Iran ed Afghanistan).

L'alfabbète kazake
А а Ә ә Б б В в Г г Ғ ғ Д д Е е Ё ё Ж ж З з
И и Й й К к Қ қ Л л М м Н н Ң ң О о Ө ө П п
Р р С с Т т У у Ұ ұ Ү ү Ф ф Х х Һ һ Ц ц Ч ч
Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы İ і Ь ь Э э Ю ю Я я

Le lettere cirilleche Вв, Ёё, Цц, Чч, Щщ, Ъъ, Ьь e Ээ non ge sonde ausate pè le parole native kazake, ma sule jndr'à lle prestite russe.

Usbeche
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga usbeche.

L'alfabbète cirilleche jè ausate ôsce a die pè 'a lènga usbeche, pure ce 'u guverne usbeche hagghie adottate 'na versione de l'alfabbète latine pè pigghià 'u puèste d'u cirilleche. 'A date finale pè l'ause ufficiale de l'alfabbète cirilleche jè state però 'na vote dope l'otre renviate. L'urteme ha state fissate ad 'u 2005, ma jè state n'otra vote renviate de quacche anne. Alcune studiuse non ge sonde convinde ca se pòte arrevà a 'nu abbandone definitive.

L'alfabbète cirilleche usbeche
А а Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к
Л л М м Н н О о П п Р р С с Т т У у Ф ф Х х Ч ч
Ш ш Ъ ъ Э э Ю ю Я я Ў ў Қ қ Ғ ғ Ҳ ҳ

Lènghe caucasiche

[cange • cange 'a sorgende]
Abcase
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga abcase.

L'abcase jè 'na lènga caucasiche nordoccidendale, parlate jndr'à Repubbleche autonome de l'Abcasie, jndr'à George.

L'alfabbète abkhaze
А а Б б В в Г г Гь гь Ҕ ҕ Ҕь ҕь Д д Дә дә Џ џ Џь џь
Е е Ҽ ҽ Ҿ ҿ Ж ж Жь жь Жә жә З з Ӡ ӡ Ӡә ӡә И и Й й
К к Кь кь Қ қ Қь қь Ҟ ҟ Ҟь ҟь Л л М м Н н О о Ҩ ҩ
П п Ҧ ҧ Р р С с Т т Тә тә Ҭ ҭ Ҭә ҭә У у Ф ф Х х
Хь хь Ҳ ҳ Ҳә ҳә Ц ц Цә цә Ҵ ҵ Ҵә ҵә Ч ч Ҷ ҷ Ш ш Шь шь
Шә шә Щ щ Ы ы

Lènghe iraniche

[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènghe iraniche.
Ossete
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga ossete.

'A lènga ossete hagghie adottate ufficialmènde 'u cirilleche jndr'ô 1937.

L'alfabbète ossete
А а Ӕ ӕ Б б В в Г г Гъ гъ Д д Дж дж Дз дз Е е Ё ё
Ж ж З з И и Й й К к Къ къ Л л М м Н н О о П п
Пъ пъ Р р С с Т т Тъ тъ У у Ф ф Х х Хъ хъ Ц ц Цъ цъ
Ч ч Чъ чъ Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я
Tagiche
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga tagiche.

'A lènga tagiche (quacche vote chiamate dialètte tagiche d'a lènga persiane) ause 'na versione cangiate de l'alfabbète cirilleche.

Alfabbète tagiche
А а Б б Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к
Л л М м Н н О о П п Р р С с Т т У у Ф ф Х х
Ч ч Ш ш Ъ ъ Э э Ю ю Я я Ғ ғ Ӣ ӣ Қ қ Ў ў Ҳ ҳ
Ҷ ҷ

Lènghe mongole

[cange • cange 'a sorgende]

Le lènghe mongole cundane 'u khalkha (jndr'à Mongolie), 'u buriat ('ndorne ad 'u Laghe Baikal) ed 'u calmucche (a nord-ovest d'u Mar Caspie). 'U khalka jè scritte pure cu l'alfabbète oirat, ca sta a venè reindrodotte chiane chiane jndr'à Mongolie.

Khalkha
[cange • cange 'a sorgende]
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce lènga mongole.
L'alfabbète khalkha mongole
А а Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й
К к Л л М м Н н О о Ө ө П п Р р С с Т т У у
Ү ү Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э
Ю ю Я я

Le lettere cirilleche Кк, Фф e Щщ non ge sonde ausate jndr'à lle parole native mongole, ma sule pè le prestite da 'u russe.

Buriat
[cange • cange 'a sorgende]

L'alfabbète cirilleche buriat (буряад) jè simile a quidde khalkha, ma 'a Ь indeche palatalizzaziune cumme jndr'ô russe. 'U buriat non ge ause Вв, Кк, Фф, Цц, Чч, Щщ o Ъъ jndr'à lle parole native.

L'alfabbète buriat
А а Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й
Л л М м Н н О о Ө ө П п Р р С с Т т У у Ү ү
Х х Һ һ Ц ц Ч ч Ш ш Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я
Calmucche
[cange • cange 'a sorgende]

L'alfabbète cirilleche calmucche (хальмг) jè simile a quidde khalkha, ma le lettere Ээ, Юю ed Яя pàrene sule a l'inizie de 'na parole. Jndr'ô calmucche, le vocale luènghe sonde scritte dò vote jndr'à prime sillabe (нөөрин), ma 'na vota sule jndr'à lle sillabe ca vènene dope. Le vocale corte sonde spesse omesse jndr'à lle sillabe successive ad 'a prime (хальмг = /xaʎmag/).

L'alfabbète calmucche
А а Ә ә Б б В в Г г Һ һ Д д Е е Ж ж Җ җ З з
И и Й й К к Л л М м Н н Ң ң О о Ө ө П п Р р
С с Т т У у Ү ү Х х Ц ц Ч ч Ш ш Ь ь Э э Ю ю
Я я

Vôsce cullegate

[cange • cange 'a sorgende]

Otre pruggette

[cange • cange 'a sorgende]

Collegamènde sus a indernette

[cange • cange 'a sorgende]

Bielorusse

[cange • cange 'a sorgende]

Generale

[cange • cange 'a sorgende]
Pigghjete da "https://roa-tara.wikipedia.org/w/index.php?title=Alfabbète_cirilleche&oldid=142186"