Doboj – razlika između verzija
m r2.7.1) (robot Dodaje: ko:도보이 |
Nema sažetka izmjene |
||
| Red 1: | Red 1: | ||
{{Naseljeno mjesto u Bosni i Hercegovini |
|||
'''Doboj''' (Добој), grad u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]]. Opširnije na |
|||
|slika=Doboj sa gradine.JPG |
|||
[http://bs.wikipedia.org/wiki/Doboj bosanskoj], [http://hr.wikipedia.org/wiki/Doboj hrvatskoj] ili [http://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%98 srpskoj Vikipediji]. |
|||
|opis_slike=Pogled na Doboj sa tvrđave |
|||
|grb=Grb Doboja.svg |
|||
|mjesto=Doboj |
|||
|entitet=Republika Srpska |
|||
|opština=Doboj |
|||
|nadm visina= |
|||
|populacija=27.498 |
|||
|poštanski kod=74000 |
|||
|pozivni broj=053 |
|||
|gšir=44.73 |
|||
|gduž=18.09 |
|||
}} |
|||
'''Doboj''' je [[gradsko naselje]] i sjedište [[Opština Doboj|Opštine Doboj]] u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]], [[Bosna i Hercegovina|BiH]]. |
|||
== Geografija == |
|||
[[Slika:Doboj cs.jpg|mini|levo|200p|Pogled sa Gradine na Doboj]] |
|||
Doboj ima izuzetno povoljan geografski položaj i nalazi se na rijeci [[Bosna (reka)|Bosni]]. Grad je smješten u aluvijalnoj ravnici na 146 -{m}- nadmorske visine, na lijevoj obali rijeke [[Bosna (reka)|Bosne]] između ušća rijeka [[Usora (reka)|Usore]] i [[Spreča|Spreče]] u Bosnu. Sjeverni dio Opštine Doboj karakterišu [[brežuljak|brežuljkasti]] tereni izgrađeni od [[kenozoik|kenozoiskih]] naslaga, koje se blago spuštaju u ravničarske prostore (riječne doline) sa [[aluvijalna ravan|aluvijalnim ravnima]], dok ka jugu ovi brežuljkasti tereni postaju viši, oslanjajući se na planinske masive sa juga. |
|||
=== Klima === |
|||
Na klimatske uslove koji vladaju na ovim prostorima najviše utiče sjeverni peripanonski dio, koji pripada umjereno–kontinentalnom panonskom pojasu, a to znači da su [[ljeto|ljeta]] topla a [[zima|zime]] umjereno hladne, dok prosječna godišnja temperatura iznosi 10 -{°C}-. [[Padavine]] su uglavnom raspoređene, a najintezivnije su u periodu maj – juni, kada su i najpoterbnije [[poljoprivreda|poljoprivrednim]] kulturama. Prosječno ostvarena količina padavina kreće se od 1000 – 1100 -{mm/m²}-. |
|||
== Istorija == |
|||
=== Antičko razdoblje === |
|||
Rezultati arheološko-istorijskih istraživanja pokazuju postojanje kontinuiteta ljudskog naseljavanja i življenja oko Doboja. Od najstarijih epoha [[praistorija|praistorije]], u svakom vremenskom razdoblju, ovdje su živjeli ljudi zasnivajući naseobine oko ušća [[Usora (reka)|Usore]] i [[Spreča|Spreče]] u [[Bosna (reka)|Bosnu]]. Otkrivena su brojna staništa pračoveka, lovca starog kamenog doba ([[paleolit]]a) na otvorenom po glavicama glinenih brijegova iznad riječnih dolina. Naselja zemljoradnika, iz mnogo kasnijeg mlađeg kamenog doba ([[neolit]]a) su zasnivana u ravnicama pokraj žitorodnih polja, koja tada po prvi put u istoriji, čoveka hrane hlebom. |
|||
Iza toga, u vrijeme [[eneolit|bakarnog]], [[bronzano doba|bronzanog]] i [[gvozdeno doba|gvozdenog doba]] ljudska naselja se utvrđuju bedemima od nabijene gline mešane sa pljevom od žitarica, a potom još i pale da bi se što duže održale, ili se utvrđuju suhozidom od kamena, dok se za lokacije odabiraju glavice na teško pristupačnim uzvišenjima. |
|||
Značajno je što postoje nesumnjivi tragovi, da još u ovim praistorijskim danima od Panonije i srednje Evrope, pa prema [[Sredozemno more|Mediteranu]] i [[Jadransko more|Jadranskom primorju]], ide putni pravac — komunikacija, a sa njom u oba pravca protok i razmjena materijalnih dobara, tehničkih umijeća, duhovnih tekovina, znanja, ideja. Na takav način i naše oblasti učestvuju u opštem napretku starog praistorijskog svijeta. Konačno su [[Antički Rim|Rimljani]], koji su osvojili unutrašnjost Balkanskog poluostrva tokom posljednjih decenija stare ere, kroz dolinu Bosne probiti trasu druma i popločati ga kamenom u [[2. vijek]]u nove ere. |
|||
Rimljani su već u ranom [[1. vijek]]u nove ere su sagradili veliki vojnički logor Kastrum koji je čuvao ovaj dio doline rijeke Bosne. U podnožju uzvišenja sagrađeno je naselje Kanabea. |
|||
=== Srednji vijek === |
|||
[[Slika:Gradina do.jpg|Tvrđava Gradina|mini|250p]] |
|||
[[Slika:Gravura.doboja.JPG|Gravura grada iz 1697. godine|mini|250p]] |
|||
[[Slika:Dobojska.tvrdjava.JPG|Stara gravura tvrđave|mini|250p]] |
|||
Doboj je prvi put spomenut u dubrovačkom pismu ugarskom kralju [[Žigmund Luksemburški|Žigmundu]] iz [[1415]]. godine. Te godine su Osmanlije, uz pomoć bosanskih snaga, potukli ugarsku vojsku koju je kralj Žigmund poslao dolinom rijeke [[Bosna (reka)|Bosne]] da bi povratio izgubljeni uticaj u tim krajevima i onemogućio osmanske pljačkaške upade u [[Hrvatska|Hrvatsku]] i [[Dalmacija|Dalmaciju]]. Tom osmanskom pobjedom prekinut je ugarski uticaj u srednjovjekovnoj Bosni. |
|||
=== Osmansko doba === |
|||
Padom bosanske srednjovjekovne države 1463. godine, [[Osmansko carstvo|Turci]] nisu zaposjeli oblasti sjeverno od [[Vranduk]]a, već su prihvatili stvaranje jedne bosanske kraljevine. Ubrzo su bili u mogućnosti da ovo kraljevstvo zaposjednu, pa su početkom ljeta 1476. godine bez borbe dobili ovo područje, pa i tvrđavu Doboj. Nagrada za predaju tvrđave bez borbe bila su dva manja spahiluka uz koje je, prema turskom timarskom sistemu, išla obaveza vojne službe. Iz istih istorijskih izvora je vijest o popravkama dobojske tvrđave u ljeto 1490. godine. U vrlo kratkom vremenu, jer su granice Osmanskog carstva i Ugarske toga trenutka bile i na dobojskoj tvrđavi, za samo oko 50 dana (12. juni - 31. juli) vršeni su obimni radovi, sa dnevno po 1.500 ljudi, što običnih radnika što majstora, a pod vodstvom mojmira (graditelja) Ibrahima. |
|||
Osmanlije su osvojili Doboj 1503. godine i držali su u njemu posadu, s kraćim prekidima, sve do 1835. Kada je poslije [[bitka kod Sente|bitke kod Sente]] princ [[Eugen Savojski]] prodro u Bosnu sa oko 6.500 ljudi, posada Doboja mu se predala bez borbe 16. oktobra 1697. U austrijsko-osmanskom ratu 1716-1718, poslije pada [[Brod (Republika Srpska)|Bosanskog Broda]], [[Derventa|Dervente]] i [[Bosanska Gradiška|Bosanske Gradiške]], [[Habzburška monarhija|Austrijanci]] su uputili jedan odred prema Doboju koji je zauzeo i zapalio grad, ali tvrđavu koja je bila ojačana na oko 1.000 vojnika nije mogao osvojiti. Početkom 18. vijeka, Osmanlije su osnovali Dobojsku kapetaniju koja je obuhvatala grad i okolinu, a pripadala je Tešanjskom kadiluku. |
|||
=== Austrougarsko doba === |
|||
Za vrijeme austrougarske okupacije [[1878.]] godine, poslije neuspjeha kod Donje Tuzle, austrijska 20. divizija generala [[Laslo Sapari|Saparija]], koja je nastupala od [[Šamac|Šamca]] preko [[Gračanica (grad)|Gračanice]] prema [[Zvornik]]u odbačena je od 5-6000 ustanika pod komandom Mehmeda Vehbi Šemsekadića na položaje oko Doboja. Od 14. avgusta do 6. septembra 20. divizija je vodila više bitaka s ustanicima, koji su nastojali da je opkole i unište te zauzmu Doboj, čime bi austrougarski 13. korpus bio odsječen i izolovan u oblasti Bosna. Njoj je u pomoć pristigla 4. divizija i u borbama 4—6. septembra, zajedno su odbacile ustanike preko rijeke Spreče a na lijevoj obali Bosne su ih potisnuli do [[Tešanj|Tešnja]], u koji su ušli bez borbe. Po sopstvenim podacima, Austro-ugari su izgubili 35 oficira i 992 vojnika. Ponovni pokušaji ustanika da razbiju Austrougare kod Doboja polovinom septembra su ostali bezuspješni. Tokom [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] Austrougarska je u Doboju organizovala prihvatni koncentracioni logor u koji su dopremani logoraši prije nego što su deportovani u zloglasne logore Arad i Sopranjsk. Kroz logor je prošlo oko 45.000 ljudi, žena, djece i staraca (većinom Srba) a veliki broj ih je umro u samom logoru od gladi, iscrpljenosti i epidemija koje su harale istim. <ref>[http://www.worldcatlibraries.org/wcpa/top3mset/20748199 Dušan Paravac: Logor smrti - Hronika o austrougarskom logoru interniraca u Doboju 1915-1917. godine]</ref> Kroz logor je prošao i nobelovac [[Ivo Andrić]]. |
|||
=== 20. vijek === |
|||
Oružane borbe u Drugom svjetskom ratu oko Doboja su počele 23. avgusta 1941. napadom [[NOVJ|partizana]] na Doboj, Gračanicu, [[Maglaj]] i više drugih manjih uporišta. U noći između 23. avgusta i 24. avgusta 1941. godine oslobođen je veći dio grada i izvršena jedna od najvećih diverzija toga vremena u Evropi. Dignuto je u vazduh oko 150 vagona sa municijom koja je bila pripremljena za transport na [[Istočni front (Drugi svjetski rat)|Istočni front]]. Kao odgovor okupatora je uslijedila ''„Operacija Ozren“''. <ref>[http://www.vojska.net/eng/world-war-2/operation/ozren-1941/ Operacija Ozren, Drugi svjetski rat]</ref> Doboj je bio izuzetno važan Nijemcima, a posebno u završnim operacijama aprila 1945. pri povlačenju dijelova grupe armija E dolinom rijeke Bosne prema [[Brod (grad)|Brodu]]. Doboj je konačno oslobođen u zoru 17. aprila 1945. godine kada su se Nijemci povukli iz grada, a u isti ušle jedinice partizana. |
|||
=== Raspad Jugoslavije === |
|||
[[Srpska demokratska stranka|SDS]] je početkom maja 1992. godine u Doboju po uzoru na druge opštine u SR BiH formirao krizni štab i preuzeo vlast. Neki Muslimani i Hrvati su protjerani iz svojih sela i grada 1992. godine, ali je određeni broj ostao u Doboju sve do 1995. godine kada je došlo do pada ozrenskog džepa ([[Maglaj]], [[Zavidovići]]). U toku rata je protjerano ukupno 61.000 lica, uključujući 40.000 Bošnjaka i 13.000 Hrvata. Srpskih izbjeglica, 20.000, došlo je iz Kantona 3 i Kantona 4. <ref>[http://www.unhcr.ba/handbook/bos/cantons/doboj.htm UNHCR izvještaj o izbjeglim licima]</ref> Nove opštine [[Doboj Istok]], [[Doboj Jug]] i [[Opština Usora|Usora]] su nekada bile dio Opštine Doboj. Ukupan bilans poginulih i nestalih osoba (civilnih i vojnih) prema IDC-u je 2311 (2201 ubijenih, 110 nestalih). <ref>[http://www.idc.org.ba/aboutus/Overview_of_jobs_according_to_%20centers.htm Istraživačko dokumentacioni centar Sarajevo]</ref> |
|||
== Privreda == |
|||
[[Slika:ZRS.jpg|Sjedište Željeznica Republike Srpske|mini|200p]] |
|||
Kao željeznički čvor pre raspada Jugoslavije, privreda Doboja je bila orijentisana na željeznicu. Pored toga, kao regionalni centar, u njoj se nalazilo nekoliko fabrika koja su danas većinom propale zbog lošeg upravljanja ili su privatizovane. Danas je privreda orijentisana ka sektoru usluga. U Doboju se nalazi najveći [[željeznica|željeznički čvor]] u Republici Srpskoj i BiH i sjedište [[Željeznice Republike Srpske|Željeznica Republike Srpske]]. |
|||
== Obrazovanje == |
|||
Trenutno u Doboju postoji 5 osnovnih [[škola]]: Osnovna muzička škola, Osnovna škola [[Dositej Obradović]], Osnovna škola [[Petar Kočić]], Osnovna škola [[Sveti Sava]] Sava i Osnovna škola [[Vuk Karadžić]]. |
|||
Doboj je regionalni obrazovni centar u kome je lociran velik broj srednjih škola: Gimnazija [[Jovan Dučić]], Medicinska škola, Metalska škola, Ekonomska i trgovinska škola, Saobraćajna i elektro škola, Upravna, ugostiteljska i ŠUP škola. Takođe, Doboj je i univerzitetski grad. Trenutno postoje ove visokoškolske ustanove: |
|||
[[Slobomir P Univerzitet]] (Fakultet za menadžment, Pravni fakultet, Filološki fakultet - odsjek engleski jezik, Fakultet za informacione tehnologije, Fakultet za grafiku i dizajn, Poreska akademija). |
|||
Saobraćajno tehnički fakultet. Na saobraćajnom odsjeku postoje sljedeći odsjeci: drumski i gradski saobraćaj, željeznički saobraćaj, poštanski saobraćaj, kumunikacija, logistika. Tehnički odsjek se sastoji od: mašinske (proizvodno mašinstvo, mašinski inžinjering), elektrotehničke (elektronika i automatika, elektrotehničko inženjerstvo) i informatičke studijske grupe (programiranje, informacione tehnologije i računari). Saobraćajno-tehnički fakultet je dio [[Univerzitet u Istočnom Sarajevu|Univerziteta Istočno Sarajevo]]. <ref>[http://www.unssa.rs.ba/ Univerzitet u Istočnom Sarajevu]</ref> |
|||
== Sport == |
|||
Doboj je sjedište fudbalskih klubova [[FK Željezničar Doboj|Željezničar]] i [[FK Sloga Doboj|Sloga]]. |
|||
== Stanovništvo == |
|||
{| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; float: center;" |
|||
|- style="background: #E9E9E9" |
|||
|colspan ="7" style="background: bgcolor="#F28500" | '''Doboj'''<ref>{{Savezni zavod za statistiku SFRJ}}</ref> |
|||
|- |
|||
|'''style="background: bgcolor="#F5DEB3" | '''godina popisa''' |
|||
|'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[Popis stanovništva 1991. u SFRJ|1991]].''' |
|||
|'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[Popis stanovništva 1981. u SFRJ|1981]].''' |
|||
|'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[Popis stanovništva 1971. u SFRJ|1971]].''' |
|||
|'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[Popis stanovništva 1961. u FNRJ|1961]].''' |
|||
|- |
|||
| [[Muslimani (narod)|Muslimani]] {{napomena|Za sadašnji status Muslimana vidi članak [[Muslimani (narod)|Muslimani]].}} |
|||
|11.154 (40,56%) |
|||
|8.822 (37,44%) |
|||
|8.976 (49,14%) |
|||
| |
|||
|- |
|||
| [[Srbi]] |
|||
|8.011 (29,13%) |
|||
|6.091 (25,85%) |
|||
|5.044 (27,61%) |
|||
| |
|||
|- |
|||
| [[Hrvati]] |
|||
|2.714 (9,86%) |
|||
|2.852 (12,10%) |
|||
|2.889 (15,81%) |
|||
| |
|||
|- |
|||
| [[Jugosloveni]] |
|||
|4.365 (15,87%) |
|||
|5.211 (22,11%) |
|||
|919 (5,03%) |
|||
| |
|||
|- |
|||
| ostali i nepoznato |
|||
|1.254 (4,56%) |
|||
|582 (2,47%) |
|||
|436 (2,38%) |
|||
| |
|||
|- |
|||
|'''style="background: bgcolor="#F5DEB3" |'''ukupno''' |
|||
|'''27.498''' |
|||
|'''23.558''' |
|||
|'''18.264''' |
|||
|'''''' |
|||
|} |
|||
{{Popis stanovništva Jugoslavije |
|||
|izvor=<ref>{{Savezni zavod za statistiku SFRJ}}</ref> |
|||
|p1828= |
|||
|p1857= |
|||
|p1869= |
|||
|p1879= |
|||
|p1880= |
|||
|p1885= |
|||
|p1890= |
|||
|p1895= |
|||
|p1910= |
|||
|p1921= |
|||
|p1931= |
|||
|p1948= |
|||
|p1953= |
|||
|p1961=13.415 |
|||
|p1971=18.264 |
|||
|p1981=23.558 |
|||
|p1991=27.579 |
|||
}} |
|||
== Poznate Dobojlije == |
|||
* [[Borislav Paravac]], srpski političar |
|||
* [[Dragan Čavić]], srpski političar |
|||
* [[Dragan Mikerević]], srpski političar |
|||
* [[Pero Bukejlović]], srpski političar |
|||
* [[Krešimir Zubak]], hrvatski političar |
|||
* [[Simo Lukić]], narodni heroj |
|||
* [[Ismet Kapetanović]], narodni heroj Jugoslavije |
|||
* [[Miloš Kupres]], narodni heroj Jugoslavije |
|||
* [[Refik Bešlagić]], narodni heroj Jugoslavije |
|||
* [[Josip Jovanović]], narodni heroj Jugoslavije |
|||
== Galerija slika == |
|||
<center><gallery> |
|||
Slika:Dobojski.logor.JPG|Spomenik žrtvama logora u Doboju ([[1915]]-[[1917]]) |
|||
Slika:Muzejudoboju.JPG|Muzej u Doboju |
|||
Slika:gradinacela.JPG|Dobojska tvrđava |
|||
Slika:Spc.doboj.JPG|Hram Svetih apostola [[Simon Petar|Petra]] i [[Apostol Pavle|Pavla]] |
|||
Slika:Sinagogadoboj.JPG|Bejt Šalom - Kuća mira |
|||
Slika:Samostansvetamalaterezija.JPG|Samostan Sveta mala Terezija |
|||
Slika:Doboj - Rimokatolicka.crkva.JPG|Crkva Presvetoga srca Isusova |
|||
Slika:Dzamija.selimija.JPG|Džamija Selimija |
|||
</gallery></center> |
|||
== Vidi još == |
|||
* [[Opština Doboj]] |
|||
== Izvori == |
|||
{{izvori}} |
|||
{{napomene}} |
|||
== Izvori == |
|||
* [http://www.opstina-doboj.ba Zvanična stranica Opštine Doboj] |
|||
* Knjiga: „Nacionalni sastav stanovništva - Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.“, statistički bilten br. 234, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine, Sarajevo. |
|||
== Spoljašnje veze == |
|||
{{Drugi projekti |
|||
| commons = Doboj |
|||
| wikispecies = |
|||
| wiktionary = |
|||
| wikiversity = |
|||
| wikibooks = |
|||
| wikisource = |
|||
| wikiquote = |
|||
| wikinews = Doboj |
|||
}} |
|||
* [http://dobojlive.com/ Dobojski portal -DobojLive.com] |
|||
{{Opština Doboj}} |
|||
{{Administrativna podjela Bosne i Hercegovine}} |
{{Administrativna podjela Bosne i Hercegovine}} |
||
{{Commonscat|Doboj}} |
|||
[[Kategorija:Opština Doboj]] |
|||
[[Kategorija:Gradovi u Republici Srpskoj]] |
|||
[[Kategorija:Naseljena mjesta u Republici Srpskoj]] |
[[Kategorija:Naseljena mjesta u Republici Srpskoj]] |
||
[[Kategorija:Republika Srpska]] |
|||
{{Link FA|bs}} |
{{Link FA|bs}} |
||
Verzija na datum 19. februara 2012. u 09:50
| Doboj | |
|---|---|
|
| |
 Grb | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Bosna i Hercegovina
|
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština/Općina | Doboj |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo ((1991)) | 27.498 |
| Geografija | |
| Koordinate | 44°44′N 18°05′E / 44.73°N 18.09°E |
  Doboj Doboj (Bosne i Hercegovine) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 74000 |
| Pozivni broj | 053 |
Koordinate: 44° 43′ 48" SGŠ, 18° 05′ 24" IGD
Doboj je gradsko naselje i sjedište Opštine Doboj u Republici Srpskoj, BiH.
Geografija
Doboj ima izuzetno povoljan geografski položaj i nalazi se na rijeci Bosni. Grad je smješten u aluvijalnoj ravnici na 146 m nadmorske visine, na lijevoj obali rijeke Bosne između ušća rijeka Usore i Spreče u Bosnu. Sjeverni dio Opštine Doboj karakterišu brežuljkasti tereni izgrađeni od kenozoiskih naslaga, koje se blago spuštaju u ravničarske prostore (riječne doline) sa aluvijalnim ravnima, dok ka jugu ovi brežuljkasti tereni postaju viši, oslanjajući se na planinske masive sa juga.
Klima
Na klimatske uslove koji vladaju na ovim prostorima najviše utiče sjeverni peripanonski dio, koji pripada umjereno–kontinentalnom panonskom pojasu, a to znači da su ljeta topla a zime umjereno hladne, dok prosječna godišnja temperatura iznosi 10 °C. Padavine su uglavnom raspoređene, a najintezivnije su u periodu maj – juni, kada su i najpoterbnije poljoprivrednim kulturama. Prosječno ostvarena količina padavina kreće se od 1000 – 1100 mm/m².
Istorija
Antičko razdoblje
Rezultati arheološko-istorijskih istraživanja pokazuju postojanje kontinuiteta ljudskog naseljavanja i življenja oko Doboja. Od najstarijih epoha praistorije, u svakom vremenskom razdoblju, ovdje su živjeli ljudi zasnivajući naseobine oko ušća Usore i Spreče u Bosnu. Otkrivena su brojna staništa pračoveka, lovca starog kamenog doba (paleolita) na otvorenom po glavicama glinenih brijegova iznad riječnih dolina. Naselja zemljoradnika, iz mnogo kasnijeg mlađeg kamenog doba (neolita) su zasnivana u ravnicama pokraj žitorodnih polja, koja tada po prvi put u istoriji, čoveka hrane hlebom.
Iza toga, u vrijeme bakarnog, bronzanog i gvozdenog doba ljudska naselja se utvrđuju bedemima od nabijene gline mešane sa pljevom od žitarica, a potom još i pale da bi se što duže održale, ili se utvrđuju suhozidom od kamena, dok se za lokacije odabiraju glavice na teško pristupačnim uzvišenjima.
Značajno je što postoje nesumnjivi tragovi, da još u ovim praistorijskim danima od Panonije i srednje Evrope, pa prema Mediteranu i Jadranskom primorju, ide putni pravac — komunikacija, a sa njom u oba pravca protok i razmjena materijalnih dobara, tehničkih umijeća, duhovnih tekovina, znanja, ideja. Na takav način i naše oblasti učestvuju u opštem napretku starog praistorijskog svijeta. Konačno su Rimljani, koji su osvojili unutrašnjost Balkanskog poluostrva tokom posljednjih decenija stare ere, kroz dolinu Bosne probiti trasu druma i popločati ga kamenom u 2. vijeku nove ere.
Rimljani su već u ranom 1. vijeku nove ere su sagradili veliki vojnički logor Kastrum koji je čuvao ovaj dio doline rijeke Bosne. U podnožju uzvišenja sagrađeno je naselje Kanabea.
Srednji vijek
Doboj je prvi put spomenut u dubrovačkom pismu ugarskom kralju Žigmundu iz 1415. godine. Te godine su Osmanlije, uz pomoć bosanskih snaga, potukli ugarsku vojsku koju je kralj Žigmund poslao dolinom rijeke Bosne da bi povratio izgubljeni uticaj u tim krajevima i onemogućio osmanske pljačkaške upade u Hrvatsku i Dalmaciju. Tom osmanskom pobjedom prekinut je ugarski uticaj u srednjovjekovnoj Bosni.
Osmansko doba
Padom bosanske srednjovjekovne države 1463. godine, Turci nisu zaposjeli oblasti sjeverno od Vranduka, već su prihvatili stvaranje jedne bosanske kraljevine. Ubrzo su bili u mogućnosti da ovo kraljevstvo zaposjednu, pa su početkom ljeta 1476. godine bez borbe dobili ovo područje, pa i tvrđavu Doboj. Nagrada za predaju tvrđave bez borbe bila su dva manja spahiluka uz koje je, prema turskom timarskom sistemu, išla obaveza vojne službe. Iz istih istorijskih izvora je vijest o popravkama dobojske tvrđave u ljeto 1490. godine. U vrlo kratkom vremenu, jer su granice Osmanskog carstva i Ugarske toga trenutka bile i na dobojskoj tvrđavi, za samo oko 50 dana (12. juni - 31. juli) vršeni su obimni radovi, sa dnevno po 1.500 ljudi, što običnih radnika što majstora, a pod vodstvom mojmira (graditelja) Ibrahima.
Osmanlije su osvojili Doboj 1503. godine i držali su u njemu posadu, s kraćim prekidima, sve do 1835. Kada je poslije bitke kod Sente princ Eugen Savojski prodro u Bosnu sa oko 6.500 ljudi, posada Doboja mu se predala bez borbe 16. oktobra 1697. U austrijsko-osmanskom ratu 1716-1718, poslije pada Bosanskog Broda, Dervente i Bosanske Gradiške, Austrijanci su uputili jedan odred prema Doboju koji je zauzeo i zapalio grad, ali tvrđavu koja je bila ojačana na oko 1.000 vojnika nije mogao osvojiti. Početkom 18. vijeka, Osmanlije su osnovali Dobojsku kapetaniju koja je obuhvatala grad i okolinu, a pripadala je Tešanjskom kadiluku.
Austrougarsko doba
Za vrijeme austrougarske okupacije 1878. godine, poslije neuspjeha kod Donje Tuzle, austrijska 20. divizija generala Saparija, koja je nastupala od Šamca preko Gračanice prema Zvorniku odbačena je od 5-6000 ustanika pod komandom Mehmeda Vehbi Šemsekadića na položaje oko Doboja. Od 14. avgusta do 6. septembra 20. divizija je vodila više bitaka s ustanicima, koji su nastojali da je opkole i unište te zauzmu Doboj, čime bi austrougarski 13. korpus bio odsječen i izolovan u oblasti Bosna. Njoj je u pomoć pristigla 4. divizija i u borbama 4—6. septembra, zajedno su odbacile ustanike preko rijeke Spreče a na lijevoj obali Bosne su ih potisnuli do Tešnja, u koji su ušli bez borbe. Po sopstvenim podacima, Austro-ugari su izgubili 35 oficira i 992 vojnika. Ponovni pokušaji ustanika da razbiju Austrougare kod Doboja polovinom septembra su ostali bezuspješni. Tokom Prvog svjetskog rata Austrougarska je u Doboju organizovala prihvatni koncentracioni logor u koji su dopremani logoraši prije nego što su deportovani u zloglasne logore Arad i Sopranjsk. Kroz logor je prošlo oko 45.000 ljudi, žena, djece i staraca (većinom Srba) a veliki broj ih je umro u samom logoru od gladi, iscrpljenosti i epidemija koje su harale istim. [1] Kroz logor je prošao i nobelovac Ivo Andrić.
20. vijek
Oružane borbe u Drugom svjetskom ratu oko Doboja su počele 23. avgusta 1941. napadom partizana na Doboj, Gračanicu, Maglaj i više drugih manjih uporišta. U noći između 23. avgusta i 24. avgusta 1941. godine oslobođen je veći dio grada i izvršena jedna od najvećih diverzija toga vremena u Evropi. Dignuto je u vazduh oko 150 vagona sa municijom koja je bila pripremljena za transport na Istočni front. Kao odgovor okupatora je uslijedila „Operacija Ozren“. [2] Doboj je bio izuzetno važan Nijemcima, a posebno u završnim operacijama aprila 1945. pri povlačenju dijelova grupe armija E dolinom rijeke Bosne prema Brodu. Doboj je konačno oslobođen u zoru 17. aprila 1945. godine kada su se Nijemci povukli iz grada, a u isti ušle jedinice partizana.
Raspad Jugoslavije
SDS je početkom maja 1992. godine u Doboju po uzoru na druge opštine u SR BiH formirao krizni štab i preuzeo vlast. Neki Muslimani i Hrvati su protjerani iz svojih sela i grada 1992. godine, ali je određeni broj ostao u Doboju sve do 1995. godine kada je došlo do pada ozrenskog džepa (Maglaj, Zavidovići). U toku rata je protjerano ukupno 61.000 lica, uključujući 40.000 Bošnjaka i 13.000 Hrvata. Srpskih izbjeglica, 20.000, došlo je iz Kantona 3 i Kantona 4. [3] Nove opštine Doboj Istok, Doboj Jug i Usora su nekada bile dio Opštine Doboj. Ukupan bilans poginulih i nestalih osoba (civilnih i vojnih) prema IDC-u je 2311 (2201 ubijenih, 110 nestalih). [4]
Privreda
Kao željeznički čvor pre raspada Jugoslavije, privreda Doboja je bila orijentisana na željeznicu. Pored toga, kao regionalni centar, u njoj se nalazilo nekoliko fabrika koja su danas većinom propale zbog lošeg upravljanja ili su privatizovane. Danas je privreda orijentisana ka sektoru usluga. U Doboju se nalazi najveći željeznički čvor u Republici Srpskoj i BiH i sjedište Željeznica Republike Srpske.
Obrazovanje
Trenutno u Doboju postoji 5 osnovnih škola: Osnovna muzička škola, Osnovna škola Dositej Obradović, Osnovna škola Petar Kočić, Osnovna škola Sveti Sava Sava i Osnovna škola Vuk Karadžić.
Doboj je regionalni obrazovni centar u kome je lociran velik broj srednjih škola: Gimnazija Jovan Dučić, Medicinska škola, Metalska škola, Ekonomska i trgovinska škola, Saobraćajna i elektro škola, Upravna, ugostiteljska i ŠUP škola. Takođe, Doboj je i univerzitetski grad. Trenutno postoje ove visokoškolske ustanove:
Slobomir P Univerzitet (Fakultet za menadžment, Pravni fakultet, Filološki fakultet - odsjek engleski jezik, Fakultet za informacione tehnologije, Fakultet za grafiku i dizajn, Poreska akademija).
Saobraćajno tehnički fakultet. Na saobraćajnom odsjeku postoje sljedeći odsjeci: drumski i gradski saobraćaj, željeznički saobraćaj, poštanski saobraćaj, kumunikacija, logistika. Tehnički odsjek se sastoji od: mašinske (proizvodno mašinstvo, mašinski inžinjering), elektrotehničke (elektronika i automatika, elektrotehničko inženjerstvo) i informatičke studijske grupe (programiranje, informacione tehnologije i računari). Saobraćajno-tehnički fakultet je dio Univerziteta Istočno Sarajevo. [5]
Sport
Doboj je sjedište fudbalskih klubova Željezničar i Sloga.
Stanovništvo
| Doboj[6] | ||||||
| godina popisa | 1991. | 1981. | 1971. | 1961. | ||
| Muslimani [n 1] | 11.154 (40,56%) | 8.822 (37,44%) | 8.976 (49,14%) | |||
| Srbi | 8.011 (29,13%) | 6.091 (25,85%) | 5.044 (27,61%) | |||
| Hrvati | 2.714 (9,86%) | 2.852 (12,10%) | 2.889 (15,81%) | |||
| Jugosloveni | 4.365 (15,87%) | 5.211 (22,11%) | 919 (5,03%) | |||
| ostali i nepoznato | 1.254 (4,56%) | 582 (2,47%) | 436 (2,38%) | |||
| ukupno | 27.498 | 23.558 | 18.264 | ' | ||
| Demografija[7] | ||
|---|---|---|
| Godina | Stanovnika | |
| 1961. | 13.415 | |
| 1971. | 18.264 | |
| 1981. | 23.558 | |
| 1991. | 27.579 | |
Poznate Dobojlije
- Borislav Paravac, srpski političar
- Dragan Čavić, srpski političar
- Dragan Mikerević, srpski političar
- Pero Bukejlović, srpski političar
- Krešimir Zubak, hrvatski političar
- Simo Lukić, narodni heroj
- Ismet Kapetanović, narodni heroj Jugoslavije
- Miloš Kupres, narodni heroj Jugoslavije
- Refik Bešlagić, narodni heroj Jugoslavije
- Josip Jovanović, narodni heroj Jugoslavije
Galerija slika
-
Muzej u Doboju -
Dobojska tvrđava -
-
Bejt Šalom - Kuća mira -
Samostan Sveta mala Terezija -
Crkva Presvetoga srca Isusova -
Džamija Selimija
Vidi još
Izvori
- ↑ Dušan Paravac: Logor smrti - Hronika o austrougarskom logoru interniraca u Doboju 1915-1917. godine
- ↑ Operacija Ozren, Drugi svjetski rat
- ↑ UNHCR izvještaj o izbjeglim licima
- ↑ Istraživačko dokumentacioni centar Sarajevo
- ↑ Univerzitet u Istočnom Sarajevu
- ↑ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popisi stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
- ↑ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popisi stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
Izvori
- Zvanična stranica Opštine Doboj
- Knjiga: „Nacionalni sastav stanovništva - Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.“, statistički bilten br. 234, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine, Sarajevo.
Spoljašnje veze
 | U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Doboj |
