1828

**1828. po kalendarima**
Gregorijanski	1828. (MDCCCXXVIII)
Ab urbe condita	2581.
Islamski	1243–1244.
Iranski	1206–1207.
Hebrejski	5588–5589.
Bizantski	7336–7337.
Koptski	1544–1545.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1883–1884.
• Shaka Samvat	1750–1751.
• Kali Yuga	4929–4930.
	Kineski
• Kontinualno	4464–4465.
• 60 godina	Yang Zemlja Miš; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11828.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1790-e 1800-e 1810-e – 1820-e – 1830-e 1840-e 1850-e
Godine:	1825 1826 1827 – 1828 – 1829 1830 1831

Ovo je članak o godini 1828.

Godina 1828 (MDCCCXXVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u nedjelju po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

1. 1. (20. 12. 1827. po j.k.) - Sultan Mahmud II pogazio Akermansku konvenciju sa Rusijom iz 1826. (ili još 18. decembra^[1]); srpski poslanici ostaju u Carigradu kao taoci^[2].
18. 1. - Kraljevine Bavarska i Virtemberg sklopile carinski savez.
22. 1. - Arthur Wellesley, vojvoda od Wellingtona postao premijer UK (do 1830).
5. 2. - Sultan zatvorio Moreuze za strane brodove^[1].
21. 2. - Rusko-persijski rat (1826-28) okončan Turkmenčajskim ugovorom: Rusiji ostaju Jerevanski i Nahičevanski kanat i potvrđen Tališki kanat (granica na Araksu).
26. 3. - Franz Schubert održao u Beču prvi i poslednji javni koncert.

April/Travanj – Jun/Lipanj

april - jun - Ustavna konvencija Velike Kolumbije zamalo donela federalistički ustav, ali pro-Bolivarovi delegati centralisti se povukli.
20. 4. - René Caillié stigao u Timbuktu, prvi je Evropljanin koji se vratio živ s ovakvog putovanja.
28. 4. - Ruski car Nikolaj I objavio rat Turskoj^[1].
proleće - Knez Miloš obilazi nahije - primetno je poboljšanje materijalnih prilika^[3].

maj - Rusko-turski rat 1828.-1829.: ruska vojska ulazi u Kneževine Moldaviju i Vlašku. Kozaci Zadunavske Siči se predali ruskom caru.
- Sultan naredio bosanskom paši Abdurahmanu da prikupi vojsku na Orlovo polje kod Bijeljine kako bi pazio na kneza Miloša, a ovaj podstiče Sarajlije da se odupru paši^[4].
17. 5. - Grčki rat za nezavisnost: Hacimihalis Dalijanis stradao sa 385 ljudi kada su Turci osvojili tvrđavu Frangokastelo na Kritu.
19. 5. - Kongres SAD donosi izrazito protekcionističku stopu carine, na jugu nazvanu "Gnusnom carinom" (Tariff of Abominations).
26. 5. - U Nürnbergu se pojavio tajanstveni Kaspar Hauser.
jun - Počinje Velikokolumbijsko-peruanski rat zbog neutvrđenih granica.
20. 6. - Sarajlije i Visočani se pobunili protiv Aburahman-paše koji je prinuđen otići u Travnik - uskoro će zbog tužbi biti i smenjen^[5].
23. 6. - Miguel I proglašen za portugalskog kralja, zbacivši nećaku Mariju II. Ukinuo je ustav, vlada apsolutistički - iz toga prostiče Portugalski građanski rat (do 1834).
5. 7. - Rusi na zakavkaskom frontu uz pomoć Jermena zauzeli Kars (začetak Jermenskog pitanja^[6]).
30. 6. - Objavljena bula Locum Beati Petri pape Lava XII.: reorganizacija rimokatoličke crkve u Dalmaciji, metropolija je u Zadru na račun Splita i Dubrovnika.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

4. 7. - Svečano postavljanje kamena temeljca železnice Baltimore and Ohio u SAD.

9. 8. - Bitka kod Petre je grčka pobeda i poslednja bitka rata za nezavisnost - osigurana centralna Grčka.
11. 8. - U Engleskoj obešen William Corder, osuđen da je ubio svoju ljubavnicu prošle godine (slučaj je izazvao dosta publiciteta).
24. 8. - Holanđani stavljaju pod kontrolu zapadnu polovinu Nove Gvineje.
27. 8. - Ugovor iz Montevidea: Brazilsko carstvo i Ujedinjene Provincije Rio de la Plate (Argentina) priznaju nezavisnost Urugvaja.
27. 8. - Simón Bolívar se proglasio za diktatora Velike Kolumbije - pojačanje opozicije, pokušaj atentata sledećeg meseca.
29/30. 8. - Na Peloponezu se iskrcala francuska Morejska ekspedicija.
septembar - Vladar Zulua Shaka Zulu ubijen od polubraće, nasleđuje ga jedan od njih, Dingane (do 1840).
septembar - U Travnik stigao novi bosanski namesnik, Morali Namik Ali-paša.
29. 9. - Ruska vojska zauzela Varnu, opsednuti su i Šumen i Silistra.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

5. 10. - Dovršena evakuacija Ibrahim-pašinih egipatskih snaga sa Peloponeza.
12. 11. - Sijamci anektirali Kraljevinu Vijentijan.
1. 12. - Decembarska revolucija: vojni puč Juana Lavallea u Buenos Airesu, nastavljaju se Argentinski građanski ratovi.
3. 12. - Za predsednika SAD izabran Andrew Jackson, prvi iz Demokratske stranke (→ Džeksonovska demokratija, Drugi partijski sistem).

Kroz godinu

Stanje u bosanskom i rumelijskom vilajetu: povećani nameti na seljake, Jašar-paša prištinski u sporu sa "Labom i Golakom", Abdulrezak-paša pećki hoće da prisvoji Pešter u zamenu za Ljumu i Goru, što Pešterci osporavaju, a Kuči i Klimenti u sporu sa pešterskim zabitom Hasanom Hotom^[7].
Crna Gora ima graničnih sukoba prema Skadru, ali inače ne ulazi u rat nakon izbijanja rusko-turskog sukoba^[8].
Verbalni sukob kneza Miloša i vladike Petra I povodom navodnog vladičinog pisma Aleksi Karađorđeviću^[9].
Osmanska Albanija dobija "izvjesnu autonomiju"; u Skadru otvorena prva srpska osnovna škola^[10]. Mustafa-paša Skadarski dobio od Porte Skadar, Elbasan, Debar i Dukađin za šta se očekuje pomoć u ratu protiv Rusije^[11].
Pravoslavna crkva u Dalmaciji i Boki dolazi pod direktnu upravu Karlovačke mitropolije.
U Skoplju se javlja prvo nezadovoljstvo protiv grčke crkvene hijerarhije^[12].
Kapetan Andreja Berberović se odbranio od pirata u grčkom arhipelagu^[13].
1828/29 - Vladar Ada Kale postaje Osman-paša, sin Sulejman-paše Skopljaka - proganja Srbe u Ključu i Krajini^[14].
Friedrich Wöhler sintetizovao ureu - prva veštačka sinteza organske supstance.
Johann Andreas Buchner izolovao salicin iz kore vrbe.
Izolovan nikotin.
Robert Brown objavio otkriće Brownovog gibanja.
Ányos Jedlik napravio primitivni električni motor.
U Engleskoj objavljena pravila igre rounders (nalik baseballu).

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1828.

5. 1. - Stjepan Jovanović, austrougarski podmaršal († 1885)
8. 2. - Jules Verne, književnik († 1905)
12. 2. - George Meredith, engleski književnik († 1909)
20. 3. - Henrik Ibsen, dramatičar († 1906)
23. 3. - Josip Slade, arhitekta († 1911)
21. 4. - Hippolyte Taine, filozof, kritičar († 1893)
8. 5. - Henri Dunant, osnivač Crvenog krsta/križa, nobelovac († 1910)
12. 5. - Dante Gabriel Rossetti, engleski slikar i pjesnik († 1882)
6. 7. - Milica Stojadinović Srpkinja, književnica († 1878)
12. 7. - Mina Karadžić, slikarka i pesnikinja († 1894)
12. 7. - Nikolaj Černiševski, revolucionar filozof († 1889)
12. 7. - Ilarion II Roganović, crnogorski mitropolit († 1882)
6. 8. - Andrew Taylor Still, "otac osteopatije" († 1917)
9. 9. - Lav Tolstoj, ruski književnik († 1910)
17. 10. - Franjo Klein, graditelj i projektant († 1889)
31. 10. - Joseph Swan, pronalazač sijalice († 1914)
25. 11. - Franjo Rački, povjesničar († 1894)
31. 12. - Stevan Vladislav Kaćanski, srpski književnik († 1890)
? - Peko Pavlović, vojvoda († 1903)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1828.

31. 1. - Aleksandros Ipsilantis, heterista (* 1792)
11. 3. - Vujica Vulićević, knez (* 1773)
26. 3. - Gerasim Zelić, episkopski vikar u Dalmaciji (* 1752)
16. 4. - Francisco Goya, španski slikar (* 1746)
proleće - Ilija Barjaktarović, vojvoda (* ca. 1771)
11. 6. - Jacques Alexandre Law de Lauriston, francuski maršal (* 1768)
6. 8. - Konstantin von Benckendorff, ruski general (* 1785)
22. 8. - Franz Joseph Gall, frenolog (* 1758)
22. 9. - Shaka Zulu, poglavica Zulu plemena
31. 10. - Andrija Ludovik Adamić, patricij i poduzetnik (* 1767)
5. 11. - Marija Fjodorovna (supruga Pavla I) (* 1759)
19. 11. - Franz Schubert, austrijski kompozitor (* 1797)
23. 11. - Luka Milovanov Georgijević, filolog (* 1784)
22. 12. - William Hyde Wollaston, hemičar i fizičar (* 1766)
? - Petar Dobrnjac, knez (* 1771)
? - Stefan Stefanović, književnik (* 1807)
? - Živana Antonijević, guslarka

Reference

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ShawShaw1977, 30
↑ Vuk Karadžić, Милош Обреновић, књаз Сербији, или грађа за српску историју нашега времена, rastko.rs
↑ Antonijević, Dragana (1996). Бартоломео Kуниберт: успомене на Cрбију из прве половине XIX века, rastko.rs
↑ Vukićević, 39
↑ Vukićević, 40
↑ ShawShaw1977, 31
↑ Istorija s. n. V-1, 229
↑ Istorija s. n. V-1, 185
↑ Istorija s. n. V-1, 186-7
↑ Kalezić, Dimitrije M. (1990). Srpske škole u Albaniji, rastko.rs
↑ (en) Batakovic, Dusan The Kosovo Chronicles... From The Serbian Revolution To The Eastern Crisis: 1804-1875, rastko.rs
↑ Ćorović, Vladimir Političke i duhovne krize u Srbiji, rastko.rs
↑ Serbski letopis (1832). Nešto o Serbljima na Moru, rastko.rs
↑ Jakovljević, Ranko Ада Кале, rastko.rs

Literatura

Vukićević, Milenko M. (1906). Znameniti Srbi Muslomani. Srpska književna zadruga (rastko.rs)
Stanford J. Shaw; Ezel Kural Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808-1975. Cambridge University Press; 27 May 1977. ISBN 978-0-521-29166-8.
Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)

[SS197730-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ShawShaw1977, 30

[VukGrad-2] Vuk Karadžić, Милош Обреновић, књаз Сербији, или грађа за српску историју нашега времена, rastko.rs

[3] Antonijević, Dragana (1996). Бартоломео Kуниберт: успомене на Cрбију из прве половине XIX века, rastko.rs

[4] Vukićević, 39

[5] Vukićević, 40

[6] ShawShaw1977, 31

[7] Istorija s. n. V-1, 229

[8] Istorija s. n. V-1, 185

[9] Istorija s. n. V-1, 186-7

[10] Kalezić, Dimitrije M. (1990). Srpske škole u Albaniji, rastko.rs

[11] (en) Batakovic, Dusan The Kosovo Chronicles... From The Serbian Revolution To The Eastern Crisis: 1804-1875, rastko.rs

[12] Ćorović, Vladimir Političke i duhovne krize u Srbiji, rastko.rs

[13] Serbski letopis (1832). Nešto o Serbljima na Moru, rastko.rs

[14] Jakovljević, Ranko Ада Кале, rastko.rs

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]