Domena
| Domena domaine | |
|---|---|
 | |
Domena (od francuskog: domaine, od latinskog dominium = vlasništvo[1]) je termin iz srednjovjekovnog feudalizma za monarhov feud, njegovu ličnu imovinu.[1]
Danas se pod tim terminom podrazumjeva državno, monarhovo ili krunsko Imanje.[1]
Od prihoda domenâ podmirivali su se troškovi dvora, kraljevske porodice i administracije. Direktnu upravu nad domenama uveo je Karlo Veliki u svom zakoniku Capitulare de villis iz 812. U to vrijeme nije bilo razlike između državne i kraljeve privatne imovine.[1]
Vremenom kako su rasli državni troškovi, a zemlja donirana kao feud plemstvu i crkvi te uvođenjem poreza slabjela je uloga domena. Po hrvatsko-ugarskom pravu - dominium je bio plemićki feud sa urbarom i kmetovima, nad kojima je njihov feudalac imao i sudsku vlast.[1]
Od 16. vijeka u Francuskoj a od 17. vijeka po njemačkim zemljama, uvođenjem prava zemaljskih staleža na odobravanje poreza, počinje se razlikovati u financijskoj upravi zemlje kraljeva riznica od državne riznice, a od 19. vijeka zakonom je utvrđeno državno vlasništvo domena, za razliku od krunskih dobara kao privatnog monarhovog vlasništva.[1] Nakon provođenja agrarnih reformi, domene su razdijeljene i danas postoje samo kao eksperimentalne i nešto rjeđe, kao ogledna državna dobra.[1]
Ranosrednjovjekovne engleske iz 1066. zvane su domesne, one su bile monarhovo vlasništvo a kmetovi na tom teritoriju imali su niz privilegija.[2] Demesne su prema engleskom feudalnom zakonu, bile dio feuda koji je vlastelin zadržao za vlastito korištenje ili ga dao u zakup. Vremenom kako se zakonima ograničavala vlastelinska samovolja nad zakupcima - Vlastelinska demesna je označavala vlastelinovu kući sa okolnim parkom i zemlju.[2]
Krunske (ili kraljevske) demesne su bile onaj dio krunskih imanja koji nije dodijeljen feudalacima, već su njime upravljali kraljevi upravitelji. Kasnije su predane Parlamentu u zamjenu za godišnji najam.[2]
- Demesne, land tenure (sh)