Imunitet
Za ostala značenja, vidi Imunitet (razvrstavanje).
Imunitet (od lat. immunitas – olobođen od službe, poreza) je medicinski pojam kojim se označava sposobnost organizma da se odupre i odbrani od infekcija, bolesti ili neke druge biološke ili hemijske opasnosti. Imunitet funkcioniše poput mehanizma čija je uloga uspostavljanje barijera protiv patogena (virusi, bakterije, parazita), kancerogenih ćelija, štetnih molekula i otrova (npr. zmijski). Sveukupni mehanizam odbrane organizma zovemo imuni sistem.
Kad govorimo o imunitetu treba pomenuti njegove specifične i ne-specifične komponente. Ne-specifične komponente se ponašaju kao barijere ili eliminatori velikog broja patogena bez obzira na njihovu antigenu sposobnost. Ostale komponente imunog sistema prilagođavaju se (adaptacija) prema svakoj novoj nepoznatoj zarazi, znači, imaju (potencijalnu) sposobnost stvaranja imuniteta za svaku pojedinu vrstu patogena.
Adaptivni imunitet se često dijeli u dvije glavna tipa, u zavisnosti od toga na koji način je uspostavljen imunitet.
- Prirodno stečeni imunitet se uspostavlja kontaktom sa izazivačem zaraze (odnosi se na "slučajan" kontakt).
- Umjetno/vještačko stečeni imunitet se stiče isključivo namjernim intervencijama, npr. putem vakcinacije.
Dalje, i ova dva tipa se mogu razvrstavati još i prema načinu sticanja imuniteta:
- imunitet je stvoren u samom organizmu
- imunitet je prenešen u dati organizam iz već imunog organizma
Dijagram prikazuje vrste imuniteta:
Stiče se putem transfera antitijela ili aktiviranih T-ćelija ali nije dugog vijeka; ne traje duže od nekoliko mjeseci.
- Prirodnim putem ovaj imunitet se prenosi u trudnoći sa majke na fetus preko placente i preko majčinog mlijeka na novorođenče.
- Vještačkim putem se antitijela na određeni patogen ili toksin prenose iz jednog čovjeka (ili nekih životinja, npr. konja) u drugog. Pasivna imunizacija se primjenjuje kad postoji visok rizik od infekcije a organizam nema dovoljno vremena na raspolaganju da razvije odgovarajuću imunu reakciju.
Aktivni imunitet se stvara u organizmu putem antigena i traje mnogo duže od pasivnog imuniteta, ponekad cijeli život. Aktivni imunitet je i aktivan i adaptivan. Napad patogena aktivira stvaranje određenih ćelija sa „memorijom“. Ponovna infekcija istim patogenom pokrenuće snažnu reakciju, brzu proizvodnju antitijela i neutralizaciju zaraze.
Imunitet je važan predmet od interesa za čovječanstvo već hiljadama godina. U prahistoijskom vremenu smatralo se da bolesti izazivaju natprirodne sile, da je bolest božanska kazna za počinjene grijehe ili griješne misli.
Od Hipokrata pa do XIX stoljeća, sve dok nisu postavljeni temelji moderne medicine, smatralo se da bolest i pošasti poput kolere i kuge uzrokuje, između ostalih, mijazma, loš ili kužan vazduh.
Možda je prvi klinički opis imuniteta dat u Kitab fi al-jadari wa-al-hasbah (Traktat o boginjma i ospicama,[1]) čije je autor perzijski ljekar Al-Razi iz IX-X stoljeća. U svom radu on daje opis bolesti i smatra da izloženost izazivačima tih bolesti daje dugotrajni imunitet (Al-Razi, naravno, nije upotrijebio baš ovaj izraz).
Jean de Maleissye navodi da je Mithridat VI iz Ponta uspijevao razviti imunitet na neke zmijske otrove eksperimentirajući s konzumiranjem krvi životinja koje se hrane otrovnim zmijama. Takođe je uzimao i blage doze zmijskog otrova kako razvio otpornost.[2] Ovo je veoma slično današnjim metodama primjene anatoksičnih seruma.
Ipak, tek će Louis Pasteurov rad u kojem objašnjava da su bolesti uzrokovane klicama i otkriće da nakon infekcije ljudski organizam razvija sposobnost odbrane na buduće napade datog uzročnika dati zamah novoj nauci - imunologiji.
- ↑ A "al-Razi." 2003 The Columbia Electronic Encyclopedia, Sixth Edition. Columbia University Press (from Answers.com, 2006.)
- ↑ Maleissye J (1991). Histoire Du Poison. (Istorija otrova) Paris: Francois Bourin, ISBN 2-87686-082-1 (na francuskom jeziku. Prevod na japanski: Hashimoto I, Katagiri T, (1996). [History of Poison]. Tokyo: Shin-Hyoron, Ltd., ISBN 4-7948-0315-X C0020).