Llanos
Ljanos (šp. llanos, dosl. ravnica) je tip visokotravnatih savana na severu i severoistoku Južne Amerike, tačnije u slivu reke Orinoco. Predstavljeni su gustim travnatim pokrivačem i pojedinačnim grupama drveća. Javljaju se u Kolumbiji i većim delom u Venecueli.
Ljanosi se nalaze između Karipskih Anda na severu i Gvajanskog štita i reke Guanare na jugu. Zapadna granica nizije je Cordillera de Mérida, dok je na istoku Atlantski okean. Dužina nizije je oko 1.400 kilometara, a širina u proseku oko 400 kilometara. Ljanos predstavlja sinklinalu spuštenu tokom paleozoika i ispunjenu mezozojskim i kvartarnim akumulacijama. U reljefu je izraženo nekoliko erozivnih nivoa – do 100 metara nadmorske visine usečena je dolina Orinoka i pritoka, na severu se uzdižu izolovani delovi visine 200-300 metara koji se nazivaju „mesa“, dok u podgorini Anda dominiraju platoi poznati pod imenom „pijedmont“.
Ljanosi se na osnovu građe i oblika reljefa može podeliti na Niski ljanos (llanos bahos) i Visoki ljanos (llanos altos). Niski ljanos najčešće poznat kao „esteros“ ima nadmorsku visinu do 200 metara. Obuhvata prostore u zapadnom delu nizije između reka Guárico, Apure i Meta. Visoki ljanos ili „mesa“ nalazi se u istočnom delu i odlikuje ga visina između 200-500 metara. Mesa je izgrađena od peščara i bogata je naftom.
Klima nizije Orinoka je vlažno-tropska. Temperatura se kreće u rasponu od 25-28°S tokom cele godine. Padavine su sezonski raspoređene, pa se tako tokom leta pod uticajem pasata izluči 90% ukupnog taloga, što je oko 900 milimetara. Kišni period traje tri meseca na severu, do 5 meseci na jugu, bliže ekvatoru. U toku zime nad ljanosima duva suv severoistočni pasat, što ovim predelima donosi vreme bez padavina.
Glavna reka ove nizije je Orinoco sa dužinom od 2 740 kilometara, široka jedna kilometara, a tokom povodnja do tri. Njena specifičnost leži u gornjem delu toka gde se pritoka Casiquiare odvodnjava u dva sliva, ka Orinoku i ka Rio Negru. U ovom delu toka Orinoco je brza reka sa brojnim brzacima i slapovima. Najvažnije pritoke koje seku niziju na zapadu su Apure, Meta, Guanare, a najbitnija desna je Caroní.
Vegetacija ovog prostora je tipično savanska – visoke trave koje se formiraju i razvijaju od aprila do novembra, dok se od decembra do aprila suše i žute. a predeo dobija karakter polupustinje u vegetacijskom smislu. U Delti Orinoca razvijene su kišne šume. Močvare su česte uz rečne tokove, gde su razvijene i galerijske šume. Tipični predstavnici faune su puma, jaguar, tapir i termiti.
Pre evropske kolonizacije prostore ljanosa naseljavali su južnoamerički Indijanci iz plemena Karibi, Arawak i Čibča. Tokom šesnaestog veka ovde prodiru nemački istraživači u potrazi za mitskim El Doradom. Kasnije regiju nastanjuju i koloniziju Španci. Nizija Orinoka je izuzetno retko naseljena sa prosekom od 4-5 stanovnika po kilometru kvadratnom. Sušni period, praćen visokim temperaturama i nedostatkom vode, kao i poplave u nižim predelima tokom vlažnog doba godine, nepovoljno su uticali na formiranje naselja. U uzanim prostorima uz reke zaštićenih od povodnja žive Arawaki i Proči. Najjužnije naselje ljanosa je Puerto Ayacucho u Venecueli, osnovano 1924. godine i ima oko 42.000 stanovnika. U severnom delu zahvaljujući prirodnim resursima razvila su se veća naselja poput gradova Ciudad Guayana (880.000 stanovnika), zatim Ciudad Bolívar i San Fernando. Treba pomenuti i manje gradove Maturín i Tucupita u Delti Orinoca.
Stanovništvo ljanosa se pretežno bavi lovom, ribolovom i zeljmoradnjom. Uzgajaju se kukuruz, manioka, pirinač, pamuk i šećerna trska. U savanskim predelima zastupljeno je stočarstvo, koje ima veliki značaj. Perspektivna su nalazišta nafte oko reke Apure, na severozapadu nizije (El Tigre, Maturín) i u delti Orinoka. Boksita i gvožđa ima u podgorini Gvajanskog štita. Na bazi pomenutih sirovina razvile su se petrohemija, hemijska industrija i metalurgija (crna i obojena), naročito u okolini gradova Ciudad Bolívar i Ciudad Guayana.
- Mastilo, Natalija (2005): Rečnik savremene srpske geografske terminologije, Geografski fakultete, Beograd
- Vujadinović, S. (2009):Regionalna geografija Južne Amerike, Geografski fakultet, Beograd
