Milicija SFR Jugoslavije
| Milicija SFR Jugoslavije | |
|---|---|
| |
| Aktivna | 1944. - 1991. |
| Država |  SFR Jugoslavija
|
| Odanost | SSUP RSUP |
| Osnovana | 13. 5. 1944. |
| Lokacija | SFR Jugoslavija |
Milicija SFR Jugoslavije, je bio organ Saveznog Sekretarijata unutrašnjih poslova (SSUP) društveno-političkih zajednica SFR Jugoslavije zadužen za očuvanje unutarnjeg reda i mira.
Milicija SFR Jugoslavije je osnovana u toku Narodnooslobodilačke borbe (NOB) na oslobođenim i poluoslobođenim područjima pri Narodnooslobodilačkim odborima (NOO) ili komandama mjesta. Tijekom Drugog svjetskog rata bila je znana pod različitim nazivima: Partizanska straža, Seoska straža, Narodna zaštita i dr. Od 1944 godine nosila je naziv Narodna milicija, a od 1966 Milicija. Zadatak Milicije je bio da neposredno štiti živote i ličnu slobodu građana, društvenu i ličnu imovinu, održava javni red i mir, javnu sigurnost, spriječava narušavanje javnog poretka, otkriva krivična dijela i njihove izvršioce, te osigurava izvršenje drugih poslova određenih zakonom ili propisima donijetim na osnovu zakona SFR Jugoslavije. Milicija je bila naoružana i opremljena potrebnim tehničkim sredstvima i uniformama. Organizacija Milicije i odgovornost njenih radnika je bila usklađena sa društvenim samoupravljanjem.[1] Za razliku od oružanih snaga SFR Jugoslavije, čija je organizacija i nadležnost bila na teritoriji celokupne SFR Jugoslavije, Milicija je bila organizovana decentralizovano, na teritorijalnom principu.[2] Milicija je bila organizirana u organizacijsko-formacijske jedinice kako slijedi: odjeljenja, stanice, vodovi, čete, bataljoni, odredi i brigade. Milicija je u miru usko surađivala sa organima i jedinicama Jugoslavenske narodne armije (JNA) i vojne policije JNA. U slučaju rata Milicija je bila dio Teritorijalne odbrane oružanih snaga SFR Jugoslavije.[1]
13. 5. 1944 godine formirano je Odeljenje za zaštitu naroda (OZN), a u augustu iste godine od pripadnika Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije (NOV i POJ) formiran je Korpus narodne odbrane Jugoslavije (KNOJ), koji je predstavljao operativne jedinice OZN-e. 13. 5. je do raspada SFR Jugoslavije bio proslavljan kao Dan bezbednosti.[2]
Neposredno posle oslobođenja Beograda, počela je obuka prvih pripadnika Narodne milicije. U početku, milicionari su obavljali isključivo patrolnu, stražarsku i sprovodničku službu, dok su objekte i ustanove obezbeđivali pripadnici KNOJ-a i Jugoslovenske armije (JA). Prvi milicionari nisu bili jednoobrazno odeveni, a razlikovali su se samo po traci u vidu jugoslavenske trobojke, sa petokrakom i slovima NM.[2]
Ustavom iz 1946 godine, u sklopu Opšte-saveznog ministarstva unutrašnjih poslova ustanovljene su Uprava narodne milicije, Komanda narodne milicije, Uprava javne bezbednosti i Uprava državne bezbednosti (UDBA). UDBA je nastala prevođenjem delova OZN-e iz JA u Opšte-savezni MUP. Zadržano je vojno organizovanje, jednoliko uniformisanje i činovi. Ustavne reforme iz 1953 godine dovele su do bitnih promena. Umesto postojećih ministarstava formirani su sekretarijati: SSUP i Republički sekretarijati za unutrašnje poslove (RSUP). U okviru demilitarizacije SSUP-a, UDBA je prestala da bude vojno organizovana, uniformisana služba, a njene operativne snage KNOJ, ukinute su, te su zadatke KNOJ-a podelile granične jedinice JNA i Narodne milicije. U Narodnoj miliciji su zadržani činovi čije je označavanje promenjeno, milicionarima je dozvoljeno da van službe nose civilna odela, a uvedeni su službeni brojevi na niklovanoj pafti opasača. Oprema i naoružanje bili su veoma šaroliki, jer je milicija bila opremljena trofejnim oružjem ili opremom iz savezničke pomoći.[2]
Sve izraženija decentralizacija dovela je do nove reorganizacije službe 1956 godine donošenjem prvog Zakona o organima unutrašnjih poslova. Veliki deo poslova prenet je u nadležnost republika i administrativno-teritorijalnih jedinica. Ustavnim promenama 1963 godine i Osnovnim zakonom o službi unutrašnjih poslova iz 1964 godine, nastavljena je decentralizacija, a osnovni organi unutrašnjih poslova formirani su na nivou opština.[2]
Posle Brionskog plenuma 1966 godine (na kojem je smenjen Aleksandar Ranković, dotadašnji savezni ministar unutrašnjih poslova i potpredsednik SFR Jugoslavije koji je rukovodio svim policijskim i tajnim službama države) došlo je do velikih promena, ozvaničenih Osnovnim zakonom o unutrašnjim poslovima iz 1966 godine. Razbijen je do tada uspostavljeni jedinstveni sistem državne bezbednosti SFR Jugoslavije. Unutrašnji poslovi su skoncentrisani u dve službe: Službi javne bezbednosti (SJB) i Službi državne bezbednosti (DB, kasnije SDB). U sastavu SJB-a su bili Milicija, službe Suzbijanje kriminaliteta, Bezbednost saobraćaja i Pogranični poslovi. Narodna milicija je promenila naziv u Milicija, izvršene su brojne kadrovske i organizacione promene, Milicija je ušla u sastav SJB-a, ukinuti su činovi, uvedene oznake funkcija koje su se nosile slično kao činovi, ali su označavale funkciju koju obavlja pripadnik organa unutrašnjih poslova.[2]
Ustavnim amandmanima iz 1971 godine, Ustavom iz 1974 godine i zakonima koji su doneti na osnovu novog Ustava, nastavljena je decentralizacija Milicije. Opremanje i naoružavanje je prešlo u nadležnost republičkih i pokrajinskih sekretarijata. Organi SAP Vojvodine i SAP Kosova su radili na osnovu pokrajinskih zakona, mada su se nalazili u sastavu SR Srbije. Za razliku od službi državnih bezbednosti koje su ostale organizovane na nivou republika i pokrajina, službe javne bezbednosti su se uklapale u koncepciju društvene samozaštite i rascepkani sistem bezbednosti. Suštinski, odnosi između saveznog, republičkih i pokrajinskih sekretarijata su zasnovani na principu dogovaranja, sadejstva i usklađivanja rada, a ne na principu hijerarhije i subordinacije. Ovako decentralizovani sistem sa neprofesionalizovanim elementima, pokazao je brojne nedostatke već 1972 godine, prilikom upada terorističke grupe tj. Bugojanske grupe na teritorij SFR Jugoslavije. Na osnovu tog iskustva, zakonskim izmenama 1972, 1977 i 1979 godine, došlo je do osnivanja posebnih i specijalnih antiterorističkih jedinica MUP-a, kao i prvih policijskih operativno-poternih grupa. U skladu sa ustavnim promenama i reorganizaciji organa unutrašnjih poslova, ukinute su oznake funkcija i uvedene oznake zvanja.[2]
Ovakva decentralizacija, različita zakonska rešenja i velike razlike u finansiranju, doveli su do velikih razlika u organizaciji i opremanju organa unutrašnjih poslova. Na saveznom nivou je postojao SSUP. Na republičkim i pokrajinskim nivoima su postojali republički, odnosno pokrajinski sekretarijati za unutrašnje poslove. Na regionalnim nivoima su postojali različiti organi, u zavisnosti koja je republika ili pokrajina bila u pitanju: Sekretarijat za unutrašnje poslove (SUP), Zajednički sekretarijat za unutrašnje poslove (ZSUP), Međuopštinski sekretarijat za unutrašnje poslove (MSUP), Centar javne bezbednosti (CJB), Centar bezbednosti (CB). Na opštinskom nivou, u zavisnosti od veličine opštinske teritorije, postojali su: Odeljenje za unutrašnje poslove (OUP), Stanica milicije (SM), Odeljenje milicije (OM) i slično.[2]
- Ratković, Borislav (1981). Vojni leksikon, Beograd: Vojno izdavački zavod.