Thomas Sankara
| Tomas Sankara | |
|---|---|
| Mandat 4. avgust 1983. – 15. oktobar 1987. | |
| Prethodnik | Žan-Batist Uzdraogo |
| Nasljednik | Blez Kompaore |
| Mandat 10. januar 1983. – 17. maj 1983. | |
| Predsjednik | Žan-Batist Uzdraogo |
| Prethodnik | Saje Zerbo |
| Nasljednik | Jusuf Uzdraogo |
| Rođenje | 21. decembar 1949. Jako, Francuska Gornja Volta |
| Smrt | 15. oktobar 1987. Uagadugu, Burkina Faso |
| Supružnik | Marjam Sankara |
Tomas Izidor Noel Sankarafr. Thomas Isidore Noel Sankara; Jako, 21. decembar 1949 — Uagadugu, 15. oktobar 1987) bio je vojni oficir, 5. predsjednik Gornje Volte/Burkine Faso (1983—1987),[1][2] revolucionar i teoretičar panafrikanizma. Po dolasku na vlast pokrenuo je veliki broj reformi i bio je veoma popularan u svome narodu. Zbog svoje harizme i uloge vođe revolucije, ostao je upamćen pod nadimkom „afrički Če Gevara“.[1][3][4][5] Promijenio je ime države Gornja Volta u Burkina Faso. Takođe je poznat i po tome što je napisao himnu svoje države.
Rođen je 1949. godine u rimokatoličkoj porodici. Otac mu se borio u francuskoj vojsci tokom Drugog svetskog rata.
Nakon sticanja osnovnog vojnog znanja u srednjoj školi 1966, karijeru u vojsci započeo je sa 19 godina kada je poslan na Madagaskar da se školuje za oficira. Tamo je bio svedok narodnih ustanaka protiv Filibera Tsiranane i čitao marksističku literaturu. Ona je bila presudna za njegovo političko opredeljenje.[6]
Po povratku u Gornju Voltu 1972, istakao se heroizmom u pograničnom ratu protiv Malija 1974. godine. U kasnijim godinama života, nije se ponosio učešćem u ovom ratu opisujući ga pogrešnim i nepravednim.[7] Dodatne simpatije među građanima glavnog grada Uagadugua stekao je svirajući gitaru u muzičkom bendu i vozajući se na motociklu.
Godine 1976. je postao zapovednik u Centru za uvežbavanje komandosa u Pou. Iste je godine upoznao Bleza Kompaorea, koji će kasnije biti njegov najbliži saradnik. Ubrzo su njih dvojica, zajedno sa još nekoliko voltanskih oficira, postali članovi tajne marksističke grupe oficira.
Sankara je ušao u politiku septembra 1981. godine kada je bio postavljen za državnog sekretara za informacije u vojnoj vladi. Međutim, dao je ostavku na tu funkciju 21. aprila 1982. i prešao u opoziciju vladi, jer mu se nije dopadalo što rade protiv opštih interesa naroda.
Nakon puča 7. novembra 1982. od strane majora Žan-Batista Uedraogoa, Sankara je postao premijer, ali je otpušten 17. maja i stavljen u kućni pritvor nakon posete sina francuskog predsednika i savetnika za afrička pitanja, Žan-Kristofa Miterana. Stavljanje još dvojice oficira u pritvor uzrokovalo je narodni ustanak.
Blez Kompaore organizovao je 4. avgusta 1983. puč,[8] nakon kojeg je Tomas Sankara postao novi predsednik Gornje Volte. Kao revolucionar, bio je inspirisan kubanskim revolucionarima Fidelom Kastrom i Čeom Gevarom i ganskim vođom Džerijem Rolingsom. Pokrenuo je niz reformi koje je nazvao Demokratskom i narodnom revolucijom, a njegova politka temeljila se na antiimperijalizmu, borbi protiv korupcije, pošumljavanju zemlje, iskorenjivanju gladi, te stavljanju obrazovanja i pružanja zdravstvenih usluga na prvo mesto.
Jedan od prvih ciljeva koje je trebalo rešiti bilo je poboljšanje statusa žena u državi. Njegova vlada sastojala se od velikog broja zaposlenih žena, što je bio presedan u Zapadnoj Africi. Zabranio je obrezivanje ženskih genitalija, prisilnu udaju i poligamiju, podstican je rad žena u poslovima van kuće, te da pohađaju školu uprkos trudnoći.[9] Sankara je promovisao kontracepciju i ohrabrivao muževe da odlaze na pijacu i kući pripremaju ručak kako bi iskusili odgovornost za koju su većinom bile zadužene žene. Sankara je bio prvi afrički vođa koja je postavio žene na visoke funkcije u vladi i dozvolio im da grade karijeru u vojsci.[9] Sankarina vlada bila je prva afrička vlada koja je službeno i javno priznala epidemiju side kao glavnu pretnju Africi.[10]
Na prvu godišnjicu svog dolaska na vlast, Gornja Volta je preimenovana u Burkinu Faso, što u prevodu s jezika Mosi i Bambara znači „zemlja uspravnih ljudi“. Izrađena je nova zastava, a Sankara je napisao i novu himnu.
Neki od najpopularnijih poteza zbog kojih je bio popularan među narodom i stekao pažnju međunarodne zajednice bili su:
- Rasprodao je vladinu zalihu Mercedesa i proglasio Reno 5 (u to vreme najjeftinija kola u Burkini Faso) za zvanična kola svih članova vlade.
- Smanjio je plate svih državnih službenika, uključujući i sopstvenu, i zabranio korištenje ličnih vozača i avionskih karata za 1. razred.
- Oduzeo je zemlju lokalnim feudalnim gospodarima i predao ju na upravljanje onima koji ju obrađuju, seljacima. Proizvodnja pšenice je u tri godine narasla sa 1700 kg po hektaru na 3800 kg/ha, zahvaljujući čemu je cela zemlja u vezi s prehranom postala samodostatna.[9]
- Odbio je primanje međunarodne pomoći, izjavivši da „onaj ko te hrani, kontroliše te“.[9]
- Držao je govore na različitim forumima, poput Orgenizacije afričkog jedinstva, u kojima je upućivao na neokolonijalnu pretnju u Africi utelovljenu u zapadnjačkoj trgovini i finansijama.[9]
- Pozivao je na stvaranje jedinstvenog fronta afričkih zemalja protiv plaćanja spoljnog duga. Smatrao je da siromašni i izrabljivani nemaju obavezu da daju novac bogatašima i izrabljivačima.[9]
- U glavnom gradu je trgovinu za snadbevanje vojske pretvorio u trgovački centar u vlasništvu države otvoren za sve građane (prvi trgovački centar u zemlji) .[1]
- Naterao je dobro plaćene državne službenike da deo plate izdvajaju za finansiranje javnih radova.[1]
- Odbio je da u njegovoj kancelariji stoji uređaj za klimatizaciju, jer si ga obični građani nisu mogli priuštiti u svojim domovima.[11]
- Kao predsednik, smanjio si je mesečnu platu na 450 dolara i od privatnog vlasništva posedovao je samo kola, četiri bicikla, tri gitare, frižider i pokvaren zamrzivač.[11]
- Kao strastveni motociklista, osnovao je ličnu gardu sastavljenu od žena-motociklista.
- Od državnih je službenika zahtevao da nose tradicionalnu tuniku, rađenu od burkinaškog pamuka i šivanu od burkinaških krojača.[9]
- Često je džogirao sam kroz Uagandugu.[1]
- Kada su ga pitali zašto nigde na javnim mestima u Burkini Faso nema slike s njegovim portretom (što su tada praktikovali svi afrički vođe), Sankara je odgovorio: „Ovde ima sedam miliona Tomasa Sankara.“[11]
- Kao priznati gitarista, on sam je napisao i komponovao novu državnu himnu.[1]
Sankara je ostao poznat kao „afrički Če Gevara“:[1] imitirao ga je u nošenju nakrenute beretke, živeo je asketski i po dolasku na vlast si je dodelio malu platu. Obojica su bili saveznici Fidela Kastra, motociklisti, te svojom harizmom motivisali svoje sledbenike. Obojica su bili marksisti koji su se zalagali za oružanu revoluciju protiv imperijalizma i monopolističkog kapitalizma, razotkrivali finansijski neokolonijalizam pred Ujedinjenim nacijama i svoju politiku temeljili na agrarnoj reformi i kampanjama opismenjavanja. Obojica su ubijeni u svojim kasnim 30-ima; Sankara je pukim slučajem nedelju dana pre smrti (15. oktobar), na dan godišnjice Čeove smrti 9. oktobra održao govor njemu u čast.[12]
Tomasa Sankaru ubili su 15. oktobra 1987. godine 12-orica pripadnika vlade i vojske, u puču kojeg je organizovao njegov dotadašnji kolega i saradnik Blez Kompaore. Naime, odnosi Burkine Faso sa susednim zemljama i Francuskom bili su sve lošiji paralelno s rastom popularnosti Sankarinih reformi; uprkos davanju nezavisnosti afričkim zemljama, Francuska si je i dalje dozvoljavala da se meša u njihove unutarnje stvari, a politika potpune nezavisnosti Burkine Faso od njenog uticaja nije odgovarala francuskim krugovima koji su imali interesa u bivšim kolonijama. Navodno je u organizaciji puča učestvovao i predsednik Obale Slonovače, Feliks Ufue-Boanji, jedan od najvernijih afričkih saradnika s Francuskom.
Nakon ubistva, Sankarino telo je isečeno na komade i zakopano u neobeleženom grobu. Njegova udovica i dvoje dece pobegli su iz države. Kompaore je odmah po dolasku na vlast ukinuo sve Sankarine reforme, vratio Burkinu Faso u članstvo Međunarodnog monetarnog fonda i Svetske banke i s vremenom uklonio gotovo sva obeležja Sankarine vladavine.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Burkina Faso Salutes "Africa's Che" Thomas Sankara by Mathieu Bonkoungou, Reuters, Oct 17 2007
- ↑ Sankara 2007: str. 11
- ↑ Thomas Sankara, Africa's Che Guevara Arhivirano 2012-07-02 na Archive.is-u by Radio Netherlands Worldwide, October 15, 2007
- ↑ Africa's Che Guevara Arhivirano 2011-10-03 na Wayback Machine-u by Andy Newman, Socialist Unity, October 23, 2007
- ↑ Africa's Che Guevara by Sarah in Burkina Faso
- ↑ Sankara 2007: str. 20–21
- ↑ The True Visionary Thomas Sankara Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u by Antonio de Figueiredo, February 27, 2008
- ↑ The date may have been chosen for a symbolic purpose as the 194th anniversary of the Abolition of Feudal Privileges in France, but there is no evidence.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Thomas Sankara: The Upright Man by California Newsreel
- ↑ HIV/AIDS, illness, and African well-being, by Toyin Falola & Matthew M. Heaton, University Rochester Press, 2007. ISBN 1-58046-240-5. pp. , pg 290
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Commemorating Thomas Sankara Arhivirano 2012-01-24 na Wayback Machine-u by Farid Omar, Group for Research and Initiative for the Liberation of Africa (GRILA), November 28, 2007
- ↑ Sankara 20 years Later: A Tribute to Integrity by Demba Moussa Dembélé, Pambazuka News, October 15, 2008
- Burkina Faso’s Pure President Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u by Bruno Jaffré
- Thomas Sankara Lives! Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u by Mukoma Wa Ngugi
- There Are Seven Million Sankaras Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u by Koni Benson
- Thomas Sankara: "I have a Dream" Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u by Federico Bastiani
- Thomas Sankara: Chronicle of an Organised Tragedy Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u by Cheriff M. Sy
- Thomas Sankara Former Leader of Burkina Faso Arhivirano 2012-03-01 na Wayback Machine-u by Désiré-Joseph Katihabwa
- Thomas Sankara 20 Years Later: A Tribute to Integrity Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u by Demba Moussa Dembélé
- Thomas Sankara: A View of The Future for Africa and The Third World Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u by Ameth Lo
- Thomas Sankara on the Emancipation of Women, An internationalist whose ideas live on! Arhivirano 2010-06-12 na Wayback Machine-u by Nathi Mthethwa
