Vilajet
Vilajet
| |
|---|---|
.svg) | |
| Država | .svg){kind=small} Osmansko Carstvo |
Vilajet (turski: vilayet, od arapske riječi ولاية, wilayah = provincija, pokrajina)[1] je bio prvi red administrativne podjele zemlje pred kraj Osmanskog Carstva, u suštini nešto nalik na evropske provincije.[2]
Vilajeti su uvedeni nakon proglašenja Zakona o vilajetima (turski: Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi) 21. januara 1867. Zakon je bio samo dio tanzimata opsežnih administrativnih reformi koje su trebale unaprijediti carstvo, a on je najavljen sultanovim ediktom 1856. Prvi vilajet u kom se ta reforma počela eksperimentalno provoditi bio je Dunavski vilajet, osnovan 1864.[2] Reforma je uvođena postupno, pa se tek 1884. počela primijeniti u svim pokrajinama carstva.
Osmanskom Carstvu već je počelo modernizirati svoju upravu po svojim ajaletima još 1840., ali se tek Zakonom o vilajetima to počelo provoditi po cijelom carstvu, tim zakonom je također jasno uređena hijerarhija administrativnih jedinica. Tako je vilajet, na čelu s valijom, bio podijeljen na sandžake, a oni dalje na dalje na kaze (okruge), sve do posljednjih i najmanjih nahija.[2]
Valija je bio predstavnik sultana u vilajetu, pa time i vrhovni šef uprave. On je uz pomoć svojih sekretara; defterdara (zadužen za financije) i mektubčija (arhiva i dopisivanje), vodio sve poslove; odnose sa strancima, javne radove, poljoprivredu i trgovinu, i sve što su od njega zahtjevala pojedina ministarstva da provodi. Uz glavnog suca (mufettiş-i hukkam-i Şeri'a) ti funkcioneri su formirali Vilajetsko izvršno vijeće. Pored toga vilajet je imao i Vilajetski odbor od četiri izabrana člana, i to dva muslimana i dva nemuslimana.
Vilajeti su nastavili egzistirati i nakon sloma Osmanskog Carstva u novoj Turskoj Republici, njihov status potvrđen je ustavnim člankom 89. 20. aprila 1924. Nakon jezične reforme provedene 1935. ummjesto vilajeta počelo se upotrebljavati termin ilbaylïk (ilbegluk), a umjesto valija ilbay (ilbeg).[2]
Vilajete je imao i kadžarski Iran, a oni su se dijelili na ajalete.[2]
