Ardhja e kroatëve

Ardhja e kroatëve ose të paktën e një grupi të quajtur kroat, është një problem që nuk është zgjidhur me sukses deri më tani. Nuk dihet me siguri nga kanë ardhur kroatët dhe as koha kur kanë ardhur ata.

Shtresa më e vjetër e kroatëve që mund të arrijë shkenca ishte ndoshta një grup blegtorësh të mirëorganizuar ushtarakisht, të cilët rrisnin dele, dhi dhe bagëti në stepat në veri të Kaukazit, midis deteve Kaspik dhe Azov, jetonin në tenda si nomadë dhe ishin punëtorë të mirë të metaleve. . Pasi u zhvendosën prej andej në perëndim, ata u përzien me sllavët në rajonin e Karpateve . Prej tyre morën kulturën bujqësore (kultivimin e grurit, elbit, melit, lirit, kërpit, perimeve, duke përdorur parmendën gjatë kultivimit), të lidhura me blegtorinë (gjedhë, kuaj, derra). Ata jetonin në fshatra në shtëpi të bëra me trungje ose thurje të mbuluara me baltë ose në gropa, dhe mbanin rroba të bardha prej liri. Nga këta kroatë karpate, një grup në VII. shekulli u nda dhe zbriti në jug në ish- Illyricum, iu kundërvu me sukses avarëve dhe vendosi zonat e Kroacisë dhe Bosnjë-Hercegovinës së sotme. Duke imponuar gjuhën e tyre vendasve, ata gradualisht u bashkuan me grupet e ndryshme etnike dhe kulturore që hasnin.

Mbi menaxhimin e perandorisë

Ardhja e kroatëve në bregdet, Ferdinand Quiquerez

Mbërritja e kroatëve në bregdet, Celestin Medovic

Shumica e konsideratave fillojnë me atë që perandori bizantin Konstandini VII. Porphyrogenet ( 912 – 959 ) në veprën e tij Mbi administrimin e perandorisë ( De administrando imperio, shkurtuar DAI), në kapitullin e 30-të, shkruante për ardhjen e kroatëve :

"Por kroatët në atë kohë jetonin përtej Bagibareje, ku tani janë kroatët e bardhë (Belohrobatoi). Prej tyre një familje prej pesë vëllezërish, Kloukas dhe Lobelos dhe Koseniz dhe Mouhlo dhe Hrobatos dhe dy motra, Touga dhe Bouga, erdhën me njërëzit e tyre në Dalmaci dhe i gjetën avarët si zotër të vendit. Pasi kishin qenë në luftë me njëri-tjetrin për disa vjet, kroatët mbizotëruan dhe vranë disa nga avarët dhe detyruan të tjerët të nënshtroheshin. Dhe kështu që nga ajo kohë kjo tokë u pushtua nga kroatët, dhe në Kroaci (Hrobatia) ka ende pasardhës të avarëve, dhe ata njihen si avarë. Pjesa tjetër e kroatëve qëndruan me frankët dhe tani quhen kroatë të bardhë, dhe ata kanë princin e tyre, i nënshtrohen Otto-s, mbretit të madh të Frankëve, ose Saksonëve (Saksias), dhe janë të papagëzuar, dhe martohen me turqit dhe miqësohen me ta".

Kapitulli 31 tregon një histori pak më ndryshe: nuk ka pesë vëllezër, por përmenden disa detaje të tjera. Kështu thuhet se kroatët erdhën në atdheun e sotëm me ftesë të perandorit bizantin Heraklius (610-641), për ta ndihmuar atë si aleatë të luftës në luftën kundër avarëve të egër: }}

"Kroatët, të cilët tani jetojnë në zonën e Dalmacisë, janë pasardhës të kroatëve të papagëzuar, të quajtur edhe të bardhë, të cilët jetojnë pas turqve (hungarezëve) dhe në fqinjësi e Frankët, dhe kanë si fqinjë sllavë serb të papagëzuar. "Kroatë", në gjuhën sllave do të thotë: "ata që kanë shumë tokë". Po këta kroatë erdhën dhe kërkuan mbrojtje nga Herakliu, perandori i Bizantit, para se serbët të kërkonin mbrojtjen e po atij perandori Herakliut, dhe që ishte në kohën kur avarët kishin rrahur dhe dëbuar nga ato rajone romakët që i solli perandori Diokleciani nga Roma në këto vende dhe u vendosën atje, dhe të cilët u quajtën "Romakë" sepse ishin shpërngulur nga Roma në ato rajone. do të thotë ata që tani quhen Kroacia dhe Serbia. Këta janë të njëjtët romakë, të dëbuar nga avarët në epokën e po atij perandori bizantin Heraklius dhe tokat e tyre mbetën të shkreta. Dhe kështu, me urdhër të perandorit Heraklius, po këta kroatë rrahën dhe dëbuan. avarët nga ato vende dhe me lejen e perandorit Heraklius, ata u vendosën në të njëjtën tokë të avarëve, ku jetojnë tani."

Ardhja e kroatëve

Në veprën e Konstandinit, të cilit humanistët i kanë dhënë titullin De administrando imperio, një manual konfidencial për drejtimin e politikës së jashtme të Perandorisë Bizantine, kjo rrëfehet në dy versione. Në njërin (në kapitullin 29 dhe 31) thuhet se kjo ka ndodhur në një marrëveshje me perandorin bizantin Heraklius (610 - 641), dhe në tjetrin (në kapitullin e 30) kjo marrëveshje nuk përmendet dhe lidhjet e kroatët theksohen me frankët : si në fillim iu nënshtruan në atdheun e vjetër dhe në të riun, e më pas në beteja të vështira e të përgjakshme u çliruan nga sundimi i tyre.

Në versionin e parë, kroatët vijnë nga kroatët e papagëzuar në Dalmaci, e cila shtrihet në veri të Hungarisë dhe afër Francës, dhe ata jetojnë atje të papagëzuar edhe në kohën kur shkrimtari po e shkruan këtë, dhe në të dytin vijnë nga toka që shtrihet. përtej Bavarisë dhe në një zonë ku ndihet fuqia franke, dhe ata vijnë nga kroatët e bardhë, të cilët jetojnë në atë vend edhe siç shkruan shkrimtari. Sipas versionit të parë, ata u pagëzuan menjëherë pas vendosjes, dhe sipas të dytit, vetëm pasi kishin shkundur sundimin frank. Sipas versionit të parë, kroatët u sollën në Dalmaci nga një princ, dhe sipas të dytit, shtatë vëllezër, saktësisht pesë vëllezër dhe dy motra, të cilët u ndanë nga familja, secili solli njerëzit e tij, në fakt një regjiment ose një ushtri., në Dalmaci.

Të dy lajmet janë në të njëjtin libër, por ka arsye të mendohet se autorët e tyre janë të ndryshëm, ndaj i pari do të vinte nga vetë perandori Konstandin dhe i dyti, pak më i ri, do të përfshihej më vonë në tekstin e tij. Megjithatë, është gjithashtu e mundur që të dhënat që ai ka marrë nga burime të ndryshme kanë mbetur të paorganizuara dhe janë futur në tekstin përfundimtar pa koordinim. Atëherë do të ishte thjesht një mungesë redaktimi. Prandaj është më mirë të flasim për lajmet për shpërnguljen e kroatëve në Dalmaci siç e lexojmë në Constantine Porphyrogenet . Në frymë dhe stil, ky rrëfim nuk i përket historiografisë së ditur bizantine, ai mbart karakteristikat e padyshimta të naivitetit popullor dhe në të dallohen gjurmë të traditës gojore. Përveç kësaj, në këtë rrëfim njihet një gjini e veçantë letrare, të cilën filologët e quajnë origo gentis ( origjina e popullit ), një histori për origjinën e popullit, pasi në mesjetën e hershme popujt e rinj të organizuar në mënyrë gjentilale u paraqitën para të arsimuarve. trashëgimtarë të botës së lashtë dhe kështu u përfshinë në të. Prej aty shihet se Konstandini nuk e ka nxjerrë informacionin e tij, me sa duket, nga burime më të vjetra dhe tashmë të humbura bizantine, por, qoftë nëpërmjet informatorëve të tij nga vetë toka e kroatëve, ose nga shkrimet më të vjetra të cilat, përsëri duke u mbështetur në kroatisht. tradita gojore, iu dhanë romakëve në qytetet e Dalmacisë perandorake që përfaqësonte origo gentis kroate. Nga kjo rezulton se vlera e këtyre shënimeve për historinë e letërsisë kroate është jashtëzakonisht e lartë, por si një dëshmi e besueshme për historinë e popullit është dukshëm më e dobët. Në të vërtetë, në atë që sjell perandori Konstandin, dallohen kontradiktat dhe mospërputhjet, të cilat vijnë nga fakti se origo gentis u riformua në versione të ndryshme për të legjitimuar kushtet e ndryshme që u krijuan midis VII. dhe shekulli i 10-të. Pra, ne jemi tashmë në këtë burim më të vjetër, i cili është tre shekuj më i ri se ngjarjet që përshkruan, në mes të një lufte për identitetin dhe legjitimitetin, që ndikon në debatin për origjinën e kroatëve edhe sot e kësaj dite.

Ngjashmëria me çekët

Sipas legjendës, të transmetuar nga pasardhësi anonim i Konstantin Porphyrogenet, kroatët, nën udhëheqjen e pesë vëllezërve dhe dy motrave, u shpërngulën në zonën e Kroacisë së sotme. Emrat e vëllezërve: Hrvat, Klukas, Lobelos, Kosences dhe Muhlo, dhe motrat: Tuge dhe Buge, janë me origjinë të ndryshme. Disa janë sllave, dhe disa mund të kenë rrënjë avare dhe proto-bullgare. Kjo tregon qartë se formimi i një identiteti të hershëm nuk duhet të ketë domosdoshmërisht një shenjë etnike. Në mesjetën e hershme, njerëzit dhe fiset nuk ishin të bashkuar vetëm në bazë të prejardhjes së përbashkët . Legjenda e emigracionit nuk duhet të merret fjalë për fjalë. Shumë kombe evropiane kanë histori të ngjashme, me të cilat kronistët mesjetarë u përpoqën të shpjegonin origjinën e një kombi ose shteti.

Çekët kanë gjithashtu një histori pothuajse identike për origjinën e tyre, me një koincidencë shumë interesante me kroatët. Situata është e tillë që nga njëra anë kroatët vijnë nga Çekia, shtatë vëllezër e motra nën udhëheqjen e kroatëve vijnë nga Çekia në Kroaci, ndërsa në legjendën çeke është e kundërta. Shtatë vëllezër dhe motra, të udhëhequr nga një çek, vijnë në Republikën Çeke nga Kroacia. Përjashtohet që kroatët të dinin çekisht, dhe çekët të njihnin legjendën kroate. Pastaj në shekullin e 10-të ose të 12-të. shekulli, kur kronistët shkruanin për të, këto lidhje ndoshta nuk ekzistonin ende.

Botime të përmendura

Bani kroate Nikolla Tomashiq (1910 - 1912). )

Përkthimi i Tomashiqit i De administrando imperio, i krijuar gjatë viteve 1910, u botua në Vjesnik Arkivi i Tokës Kroato-Sllavo-Dalmate, 20, 1918, f. 22-29, kap. 1-36, me një hyrje udhëzuese të Tomašić-it nën titullin Jeta dhe veprat e perandorit Konstandin VII. Porphyrogenita, f. 1-21, në të njëjtin vend. Vetë Tomashiqi nuk e pa përkthimin e tij sepse numri i luftës i Vjesnikut... u shtyp pas vdekjes së tij. Emilij Laszowski, kushëriri i Tomashiqit, përgatiti dorëshkrimin e mbetur të përkthimit të Tomashiqit të së njëjtës vepër, kap. 37-53, dhe e botoi në Vjesnik kr. arkivi shtetëror, II, seria 8, 1928, f. 1-70. Kështu, kjo vepër në tërësi është përkthyer në kroatisht .

Përkthimi me koment nga Nikola Tomashiq nuk është veçanërisht i aksesueshëm për një lexues të gjerë dhe është i vetmi përkthim i gjithë kësaj vepre, kaq i rëndësishëm për historinë më të hershme të kroatëve, veçanërisht për zgjidhjen e problemit të shfaqjes së tyre në mesjetën e hershme. në bregun lindor të Adriatikut dhe në brendësi të tij. Vetëm kjo arsye justifikon ribotimin e saj dhe gjithashtu origjinali grek nuk është botuar. Pas vitit 1918, pra 1928, u shfaqën një sërë studimesh, diskutimesh, monografish, botimesh kritike të shkrimeve të perandorit De administrando imperio, si dhe përkthime të pjesshme apo të plota, të cilat, natyrisht, Tomashiqit nuk i njihte. Vlen të përmendet më e rëndësishmja nga ajo bollëk. Botime dhe historiografi më të vjetra, të përdorura nga lexuesi i Tomashiqit, mund të gjenden në hyrjen e Tomashiqit dhe shënime të shumta që shoqërojnë përkthimin e tij.

Gyula Moravcsik

Më 1949, pas shumë vitesh përgatitjeje, Lufta e Dytë Botërore e vështirësoi përfundimin dhe shtypjen e saj - Gyula Moravcsik, e cila shkroi qysh në vitin 1939 për nevojën e një botimi kritik të shkrimeve De administrando imperio, botoi një botim të tillë. në Budapest, me një përkthim krahasues në anglisht nga RJH Jenkins. Ishte baza për vëllimin e dytë, Beograd 1959, të një serie të konceptuar në mënyrë ambicioze mbi burimet bizantine për historinë e sllavëve të jugut, e cila u iniciua pas luftës nga Georgij Ostrogorski, një bizantolog me famë botërore i cili u arratis nga sovjetikët. Rusia, dhe që përmbante vepra Konstantin Porfirogenet në redaksinë e Bozhidar Ferjançiqit dhe me hyrjen dhe komentet e tij të gjera kap. 29-36 nga shkrimet De administrando imperio, disa rreshta nga shkrimet De thematatibus, vetëm pak më shumë nga vepra De ceremoniis e Konstandinit dhe një fragment nga biografia e Vasilit. Kapitulli 29 nuk hyri në këtë botim në tërësinë e tij - tregimi i gjerë kushtuar gjeneralit saracen Soldanus u hoq. Stjepan Antoljak tashmë ka paralajmëruar se Ferjançiq nuk e përmend fare se dokumenti i perandorit De administrando imperio është përkthyer në tërësi nga Nikola Tomašić .

Botimi Moravcsik-Jenkins i vitit 1949 formon një tërësi me një vëllim komentesh që pa dritën e ditës vetëm në vitin 1962 në Londër. Më pas, nën redaksinë e RIH Jenkins, u botua si vëllimi i dytë i Komentimit me Constantin Porphyrogenitus, De Administrando Imperio, i cili, së bashku me Jenkins, u përpilua - secili për profesionin e tij më të ngushtë - nga bizantologët e atëhershëm shumë të respektuar botëror: F. Dvornik, B. Lewis, Gy. Moravcsik, D. Obolensky dhe S. Runciman. Pothuajse 221 faqe komenti i klasës së tetë. Kokat më interesante, 29-36, u shoqëruan me komente të F. Dvornikut dhe pasojat e pjesshme të kësaj ndjehen edhe sot. Domethënë, Dvorniku përdorte kryesisht historiografinë e botuar në gjuhët botërore, duke mos pasur njohuri të mjaftueshme të historiografive kroate dhe të tjera sllave të jugut, megjithëse i citon veprat e tyre kryesore, për fat të keq, duket se janë të dorës së dytë.

Më pak se pesë vjet më vonë, botimi kritik i Moravcsik-Jenkins i De administrando imperio nga 1949 u botua përsëri, por si Botim i Ri i Rishikuar, Uashington 1967. Botimi i parë i vitit 1949, komenti i vitit 1962 dhe botimi i dytë i korrigjuar i vitit 1967 i De administrando imperio shoqërohen me rishikime dhe prezantime të shumta përkatëse. Ato u renditën nga R. Benedikti në revistën Acta antiqua, 1962, 1-3, 307 dhe d. Ai ishte baza për vlerësimin e tyre kolektiv, i cili u botua nga G. Gyorfy në Byzantinische Zeitschrift, 55, 1962, 2, 302-309, ku tregohen të gjitha vërejtjet e justifikuara drejtuar Moravcsik-ut, por edhe hartuesve të Komentit .

Diskutimi historiografik

Fatkeqësisht, historiografia kroate, në veprat e saj të krijuara para vitit 1962, nuk i mori parasysh këto vërejtje në diskutimet e saj, as nga vlerësimet e shumta, as nga vepra e Gyorfy. Pikërisht tre koka 29-31. ato janë vendimtare për shfaqjen e kroatëve në bregun lindor të Adriatikut dhe në brendësi të tij, ndaj ishin tema kryesore e diskutimit.

Nada Klaiç

Nada Klaić trajton çështjen e shfaqjes së kroatëve dhe gjendjen aktuale të historiografisë për këtë çështje në një diskutim të veçantë, Marginalia me problemin e imigrimit të kroatëve . Në analizimin e lajmeve, kap. 29-31. i shkrimeve De administrando imperio (më tej DAI), nuk hyn, por pranon pikëpamjet që janë rezultat i punës së Grafenauer-it, duke vërtetuar se ky i fundit, duke ri-analizuar burimet përkatëse, ka tronditur ndërtimin e Hauptman-it. Për përfundimin përfundimtar, ai i referohet fjalëve përfundimtare të Grafenauer-it të vitit 1952 dhe shton se “në kuadrin e traditës popullore nuk duhet folur për shpërngulje të dyfishtë sllave, por për një shpërngulje kroate dhe avaro-sllave”. Nada Klaić pohon se roli i sllavëve në betejat me avarët nuk duhet të mbivlerësohet, sepse "tradita e pastër dhe e rafinuar popullore e njeh vetëm rolin e kroatëve". Ai gjithashtu pohon se pas fitores ndaj avarëve, kroatët duhet të kenë pasur të njëjtin pozicion në raport me sllavët që kishin avarët në raport me sllavët. Ai paralajmëron se Grafenauer nuk "përsëriti asgjë në lidhje me një mendim të përbashkët, domethënë migrimin e dyfishtë kroat në jug", dhe përfundon se "prandaj, historiografia duhet t'i kthehet hulumtimit gjithëpërfshirës të këtij problemi jashtëzakonisht interesant, por ende të pazgjidhur".

Kapitulli i parë i Historisë së Kroatëve të Nada Klaić- it e pa dritën e ditës si një skenar. Në Rishikim, ajo arriti në përfundimin se vetëm "një analizë më e detajuar e veprës (DAI, MS) tregoi se kapitulli i 30-të hyri në vepër më vonë dhe se, për rrjedhojë, nuk është vetë perandori" dhe pohon se " autori i panjohur është shumë më i ndërgjegjshëm dhe më i sinqertë se Konstandin Porfirogenet në dhënien e informacionit për kroatët e bardhë dhe Kroacinë e bardhë, dëbimin e Herakliut nga historia kroate dhe se redaktimi i Konstandinit të emigracionit u zëvendësua me traditën popullore - historia e pesë vëllezërve dhe dy motrave që i solli kroatët në Jug”. Pra, sipas Nada Klaić-it, autori anonim "Kapitulli 30 gëzon me të drejtë shumë më tepër besim nga historianët sesa perandori shkrimtar" për shkak të të dhënave të tij më të sakta si dhe lajmeve shumë të rëndësishme për ne - përfshin gjithashtu një listë të qarqe dhe lajme për marrëdhëniet e qyteteve me brendësinë, d.m.th të dhënat e haraçit. Kur përfshiu atë kapitull në Historinë e Kroatëve në Mesjetën e Hershme, Zagreb, 1971, Nada Klaić nuk bëri asnjë ndryshim tjetër në kuptimin e saj, pasi e prezantoi atë në 1966 dhe 1967, përveç atyre stilistike. Përshkrimi i Migrimit të Kroatëve në kapitullin me të njëjtin emër në Historinë e Kroatëve të saj, 133-140, është në përputhje me këtë kuptim.

Relja Novakoviq

Mbërritja e kroatëve në Adriatik, Oton Iveković

Relja Novakoviq iu afrua debatit për kapitujt 29 dhe 30 të DAI-t në një mënyrë shumë të veçantë. Teksti përbëhet nga dy pjesë. Në të parën, pas transferimit të përkthimit të pjesëve të kap. 29 dhe 30 nga burimet bizantine për historinë e popullit të Jugosllavisë, II, 1959, diskuton një sërë çështjesh: koncepti i Dalmacisë, përmendja e Danubit, Splitit dhe Salonës, kalimi i parë i lumit - ai sugjeron Cetinën në vend të Danubit - Saloni si qendër ushtarake dhe rënien e tij dhe qytete të tjera bregdetare. Pjesa e dytë konsiston në një rishikim të disa opinioneve për kapitujt e 29-të dhe të 30-të, ose, siç thotë ai, është një paraqitje e vonuar, ose më saktë, do të ishte më e saktë të thuhej një vlerësim i vonuar i dështuar ( Suplementi i Grafenauer nga 1952 ).

Është shumë e vështirë t'i rezistosh dënimit të mënyrës së punës së Relja Novakoviqit. Nuk është e saktë të përdoret një përkthim burimor pranë një botimi kritik në një analizë, si dhe të përvetësohen paralajmërimet e dikujt tjetër për disa gjëra pa treguar se kush, kur dhe ku e ka bërë atë përpara tij, për shembull në përgënjeshtrimin e pikës së 6-të të përfundimeve të Grafenauer. për vlerën e kapitujve 29 dhe 30 vetëm si ndihmë në përpunimin e kapitullit 30, duke i përjashtuar ato si burim i pavarur, dhe shpallja e lajmeve nga Grafenauer në kapitullin 29. rreth Klisit për çështje të vogla dhe të vogla. Novaković nuk vuri re se në kontekstin e emigrimit të kroatëve, lajmet për përshkrimin e Klisit nuk janë vendimtare dhe se Klaićka, Marginalia, 1966, 31, paralajmëroi për ta, por në një kontekst tjetër.

Lujo Margetiq

Lujo Margetić e nis analizën e tij nga arritjet e Hauptmann-it dhe Grafenauer-it, por arrin në rezultate të kundërta. Ardhja e kroatëve në bregun lindor të Adriatikut daton në fund të shekullit të 8-të. shek, ndërsa sipas dy të përmendurve, por jo vetëm atyre, ajo radhitje e ngjarjeve vendoset në gjysmën e parë të VII. para. Përpjekja për t'iu përgjigjur argumenteve të tij me të cilat ai hedh poshtë Hauptmann dhe Grafenauer nuk është e mundur këtu. Peter Shtih ka vërtetuar tashmë se kjo do të kërkonte një diskutim të barabartë në shtrirje me atë të Margetić-it. Dyshimet që mund të drejtohen në procedurën jo plotësisht të përsosur të Margetić-it gjenden në sa vijon:

1. Ai nuk mori parasysh të gjitha pikëpamjet e historiografisë së mëparshme, duke e konsideruar një procedurë të tillë ndoshta të panevojshme, në mos të parealizueshme.
2. Kur analizon burimin, ai pohon se mjafton që nga kap. 29-30. sjell vetëm atë që lidhet me çështjen tonë më të ngushtë në mënyrë shteruese dhe, nëse është e nevojshme, në formën origjinale.
3. Ai përdor një renditje toponimesh të tipit Obrov në rrugët kryesore të rrugëve romake që të çojnë në Adriatik, por pa u përpjekur të vendosë për secilin toponim nëse ai lidhet me avarët - disa filologë nuk mendojnë kështu - dhe ai nuk e bën këtë. kushtojini vëmendje ndërprerjes kohore midis kohës kur avarët qëndruan në ato rajone dhe datës kur toponimet u regjistruan për herë të parë në burime të padiskutueshme.
4. Ai përdor gjithashtu material arkeologjik, por nuk merr parasysh se ai mund të jetë një bazë e besueshme për të përfunduar pro et contra tezën e historianit vetëm në kushte të caktuara:
   1. nëse materiali buron nga njësi varrimi të mbyllura të hulumtuara sistematikisht dhe bashkëkohore, të datuara absolutisht në mënyrë kronologjike;
   2. është mjaftueshëm i shumtë saqë është e mundur të aplikohen metoda statistikore në pjesën osteologjike të gjetjeve. Pa këto parakushte janë të mundshme vetëm hamendje të pasigurta, veçanërisht për përkatësinë etnike të bartësve të disa llojeve të gjetjeve.
5. Në zbërthimin e burimeve 29-30. Krerët e DAI-t përdorën botimin Moravcsik-RJH Jenkins nga viti 1949, korpusin e Bonnit dhe Documenta të Račko, dhe jo botimin e sapo korrigjuar Moravcsik-Jenkins nga viti 1967. Kur ai tashmë përdor një botim më të vjetër, më të dobët, Margetić në asnjë vend nuk tregon se, kur e përdori atë, kishte marrë parasysh çdo vërejtje të bërë në lidhje me të në vlerësimet e tyre nga, ndër të tjera: Dujčev, Ostrogorski, Ferjančić, Darrouzes, Kvriakides, Lemerl. dhe të tjera. Përdorimi i Komentit (1962) së bashku me botimin e vitit 1949 anashkalon gjithashtu vlerësimet, disa prej të cilave cenojnë datimin dhe atribuimin e Dvornikut të kapitullit 30. Bozhidar Ferjançiq, Nada Klaić, Relja Novaković dhe historianë të tjerë kroatë, si dhe historianë nga vendet fqinje, ndajnë këtë tipar të mosshërbyerjes së vlerësimeve përkatëse të huaja me Margetiqin. Dhe, së fundi, as vlerësimi i Mate Suić-it, interesi kryesor kërkimor i arkeologëve dhe historianëve të antikitetit, i cili u botua me kontributin e Margetić-it, nuk e forcoi besimin në rezultatet e tij.

Shtih, Košćak

Kontributi i Ferjançiqit me një titull premtues zhgënjeu me rezultatin e tij. Ai shmangu analizimin e lajmeve të kreut të 30-të vetë. Pas propozimit radikal të Margetić-it, Nada Klaić u detyrua t'i kthehej problemit të emigrimit të tyre kur përgatiti një botim të ri të Historisë së Kroatëve në Mesjetë . Kjo rezultoi në disa kontribute. Në mënyrën më të rëndësishme, ajo pranoi takimin e Margetić-it dhe zbuloi atdheun stërgjyshorë të kroatëve në Karatania . Se sa i patëmetë është analizimi i burimit të Nada Klaić-it, e tregon më së miri këndvështrimi i saj, në të cilin rezultatet e saj i kushtëzon me saktësinë e përkthimit të përdorur. Përgjigja e historiografisë sllovene nuk u desh të priste gjatë.

Peter Štih iu bashkua diskutimit, por pas vdekjes së Nada Klaić, diskutimi u vazhdua nga Margetić, i cili u përpoq të refuzonte kundërshtimet e Shtih-it, por nuk e mbështeti tezën e tij me prova të reja. Diskutimi i paralajmëruar më parë nga Nada Klaić, i cili shërbeu si bazë për një ndryshim të ri në kuptimin e saj për imigrimin e kroatëve, të cilin ajo e përfaqëson në kontributin e lartpërmendur dhe në Historinë e Kroatëve në Mesjetë, Zagreb 1990, 18-24, e solli pasi pranoi migrimin e takimit të Margetiqit në VIII. deri në ridrejtimin e migrimit të kroatëve nga veriu në jug në drejtimin jug-veri. Ajo e bazoi këtë kuptim në veprat e filologut H. Kunstmann. Pas veprës së Katiçiqit, ndjekësit e saj të mundshëm - ndjekësit e kuptimeve të sapopërmendura - do të duhet të refuzojnë pikën kryesore të mbështetjes mbi të cilën ajo ndërtoi kuptimin e saj për migrimin e kroatëve nga jugu në veri në mesjetën e hershme.

Vladimir Košćak, pas disa vitesh diskutimi me Lujo Margetić prezantoi pikëpamjet e tij në një kontribut të gjerë. Konstatohet se kroatët kanë ardhur nga Kroacia e Bardhë dhe se pas pranimit në 637/638. si viti i rënies së Salone, ata u zhvendosën pas atij viti dhe para misionit të Abbot Martinit në 641. Sipas Košćak, ata jetuan në tetrarkinë - Kroacia dalmate, panoniane, karantane dhe epirote. Këto dy të fundit pushuan së ekzistuari kur ranë nën sundimin e Frankëve dhe Bizantit. Ndërtimi mund të jetë tërheqës, por jo i provueshëm pas një analize të kujdesshme të provave të tij.

Prandaj, shumë degë të thata të historiografisë në kompleksin e kësaj çështjeje do të duhet të ndërpriten. Pika fillestare për zgjidhjen e tij mund të jetë vetëm një analizë e re e veprës në vjollcën e perandorit të lindur, megjithëse ky është një burim i dorës së dytë. Duhet nisur nga faksimili, jo vetëm nga kodiku i Parisit. Rruga nuk është as e shpejtë dhe as e lehtë, por e vetmja e frytshme. Duke qenë se hyrja e këtij artikulli parafrazon një pasazh rreth imigrimit të kroatëve nga Enciklopedia Kroate (LZMK), tani pason një citim nga Enciklopedia e Përgjithshme dhe Kombëtare, e cila në një farë mënyre pranon pretendimin e Košćakut:

Shpërndarja e gjerë e emrit në toponimet e ruajtura dhe të dhënat e vjetra tregon për zona shumë të largëta të migrimit të kroatëve nga vendbanimi më i vjetër prehistorik në zonat e sotme, duke përfshirë ndryshime të rëndësishme në vetë substratin etnik në lidhje me emrin. ... Kështu mendohet se një fis blegtoral (skito-sarmat) nga zona midis deteve Kaspik dhe Azov, gjatë lëvizjes së tij drejt perëndimit, deri në Karpateve, u shkri gradualisht në mjedisin sllav, duke i dhënë emrin e tij një fisi të caktuar, i cili më pas mori emrin, tashmë të sllavizuar, shfaqet në Ukrainë (përmendur në Kronikën e Nestorit) dhe në Poloninë jugore (Kroatët e Bardhë), dhe më vonë në një zonë më të gjerë me toponime nga Karpatet deri në Karinti dhe Stiri, përgjatë Elbës dhe Murës. Duke marrë parasysh përmendjet më të hershme dhe ende të mbijetuara, si dhe migrimet deri në shekullin VII, emri i kroatëve është përhapur në toponime nga Afganistani dhe Kurdistani deri në Vistula dhe Elba në perëndim, dhe në jug deri në Kroacinë e Kuqe të përmendur shpesh historikisht (Duklja, Shqipëri), Maqedonia (afër Manastirit) dhe Greqia (Harvati, në disa vende në Atikë dhe Argolid, madje edhe në Kretë). Kroatët themeluan edhe disa Sklavini mesjetare (Sllovinja), si p.sh në Karantani, Shqipëri e gjetkë, por padyshim mëmëdheu më i përqendruar etnik dhe historikisht efektiv është ai në zonën e Dalmacisë, i cili gjithashtu krijoi shtetin e parë kroat dhe e zgjeroi emrin e tij afërsisht në kufijtë e sotëm kroat. - Enciklopedia e përgjithshme dhe kombëtare

Tibor Zhivkoviq

Në kuptimin epistemologjik, analiza e Zhivkoviqit mbetet e ankoruar në traditën e gjatë historiografike të leximit të përpiktë të DAI-së si burim historik, por guximi i krahasimeve të tij, përdorimi i materialit krahasues dhe veçanërisht konkluzionet e tij, në shumë mënyra e largojnë atë nga ai. paraardhësit Živković, domethënë, duke supozuar ekzistencën e një "burimi të humbur" për të mbledhur 30-36. kapitulli, shablloni i supozuar i tekstit të Porfirogenetit për "dosjen dalmat" gjendet në një vepër të humbur mbi "Krishterizimin e serbëve dhe kroatëve". Njohuritë e pranuara në historiografi konfirmojnë se Konstandin Porfirogenet përdori informacione për kroatët, serbët dhe sllavët e tjerë nga arkivat e Pallatit Perandorak si dhe nga komunikimet gojore të zyrtarëve bizantinë të vendosur në Dalmaci. Analiza e tekstit më të vjetër historik për serbët dhe kroatët e përfshirë në kapitujt 30, 31 dhe 32 të DAI-t tregoi se tradita gojore nuk mund të ishte burimi i informacionit për kroatët dhe serbët, por se Kostandini përdori një burim të shkruar që mund të datohet rreth 878.

Stili i veçantë i atij burimi përqendrohet në kristianizimin ( Conversio Croatorum et Serborum ) dhe lidhjet e ngushta të kroatëve dhe serbëve me Romën. Ai stil, apo zhanër letrar – De conversione – nuk ekzistonte në Bizantin bashkëkohor, por ishte i njohur në mesjetën e hershme në Perëndim. Analiza e kapitujve të mësipërm të DAI-t zbuloi një shkallë të lartë korrespondence gjuhësore me tekstin e njohur në historiografi si De conversione Bagoariorum et Carantanorum . Lidhjet midis De conversione Bagoariorum et Carantanorum dhe kapitujve 30, 31 dhe 32 të DAI janë lehtësisht të dallueshme në konceptimin e veprës si dhe në pjesët e shtuara nga autori. Përfundimi i punës së Zhivkoviqit është se është e mundur të gjendet një rrugë e re në shqyrtimin e historisë më të hershme të kroatëve dhe serbëve; është e qartë se Konstandin Porfirogjeneti përdori informacionin që mori nga një koleksionist anonim, i cili, me shumë mundësi, vepronte si një zyrtar i lartë i Kishës Romake.

Daniel Gjino

Sa për sllavët dhe kroatët (d.m.th. "Sllavët" dhe "Kroatët"), është evidente se Danijel Džino mbështetet drejtpërdrejt në Florin Curta dhe pikëpamjen e tij për sllavët si një konstrukt bizantin që barazonte grupe të ndryshme më të vogla, dhe jo një grup etnik me origjinë dhe atdhe të përbashkët. Megjithatë, këto grupe më të vogla ndanin disa elementë të një zakoni të përbashkët kulturor që u lejonte vëzhguesve të jashtëm t'i shihnin si "Të tjerët" dhe t'i stereotipizonin nën të njëjtin emërtim. Vetëm kjo minon kuptimin tradicional të paraqitjes së sllavëve dhe kroatëve në Dalmaci, sipas të cilit të dy përmbytën zonën dhe pushtuan një "shtëpi të zbrazët". Për këtë arsye, Xhino fillon zbërthimin e rrëfimit për ardhjen e sllavëve dhe kroatëve në Dalmaci të pranishme në disa autorë mesjetarë.

Džino me një pasqyrë të shkurtër të pikëpamjeve të Curtës për zhvillimin e identitetit sllav, sipas të cilave sllavët u bënë sllavë vetëm në kontakt me zonat e romanizuara. Siç përfundon Džino, ky është çelësi për të kuptuar transformimin e identitetit në Dalmaci në mesjetën e hershme. Qytetet dalmate nuk u sllavizuan, por as u romanizuan sipas skemës bizantine. Identiteti i tyre ishte i veçantë, "i ri romak" . Në brendësi, pati një ndryshim në gjuhën dominuese. Džino beson se ky proces ndodhi sepse nuk kishte më një grup dominues të interesuar në mundësinë që latinishtja të mbetej gjuha e folur e brendësisë. Përkundrazi, ajo zonë është e vendosur në periferi të ndikimit avar, në të cilin gjuha sllave funksionon si një lingua franca . Në kushtet e reja ai përfaqësonte një zgjedhje më të mirë për komunikim dhe socializim. Džino sheh ndikimin e mëtejshëm të avarit kryesisht në titujt e ndalimit dhe župan. Sa i përket popullsisë, nuk pati ndryshime dhe zhvendosje dramatike, por njëfarë mimike apo hibriditeti kulturor.

Është e sigurt që emri kroat del nga shek. shekulli. Džino e vendos këtë fenomen në kontekstin e ngjarjeve në të gjithë zonën euro-mesdhetare, duke u përpjekur të gjejë në to shkaqet e ngritjes së elitës së re. Duke vepruar kështu, ai thekson ngritjen e Francës dhe përballjen e saj me Bizantin, në të cilin zona dalmat luajti një rol të spikatur. Në lidhje me rolin e frankëve, ai iu referua mundësisë së migrimit kroat në shekullin e IX-të, të cilën nuk e kundërshton, megjithëse thekson se nuk mund të arrihet një përfundim më konkret për këtë çështje. Kroatët ishin një nga identitetet që luftuan për epërsi në Dalmaci gjatë shekullit të 9-të. Pika e nisjes së elitës kroate ishte në trekëndëshin Nin - Knin - Skradin . Ajo zëvendësoi dinjitarët ose krerët (në mungesë të një përkthimi më të mirë të termit antropologjik big-man ) që dominuan zonën dalmat në fund të shekullit VII. dhe fillimi i VII. shekulli. Elita kroate gjatë fundit të VIII. shekulli fillon ndërtimi i njësive më komplekse politike - qarqeve . Ata bashkohen me sistemin politik heterogjen frank dhe marrin përsipër dominimin nga duart e Guduskanëve . Vetë "Kroacia" u pasqyrua në disa mënyra, më së shpeshti si shenjë e përkatësisë politike në regnum ose bazë e së drejtës trashëgimore të elitës.

Mate Bozhiq

Ndryshe nga autorët e mëparshëm, ai besoj se "ardhja e kroatëve", d.m.th imigrimi i një grupi mbajtësish të etnonimeve kroate nga rajonet e Evropës veriore në Dalmaci, nuk ka ndodhur kurrë: as në gjysmën e parë të shekullit VII. shekulli (teza tradicionale) as në fund të shek. VIII. shek (teza e Luja Margetiqit) ose gjatë shek (Daniel Xhino). Të dhënat e DAI-t që konstatojnë këtë i konsideron si një ndërtim letrar të shkruar në mesin e shekullit të 10-të, i cili në fakt përfaqëson legjendën e Porfirogjenit. Sipas konkluzioneve të Božić-it, Konstantin Porphyrogenet e përdori këtë histori për të shpjeguar në mënyrën e tij ekzistencën e njëkohshme të fiseve sllave - bartës të etnonimit "Kroatët" ("Kroatët") në jug të Evropës, në Evropën Qendrore dhe Evropën Lindore, dhe ai e ndërtoi gabimisht historinë e migrimit të pretenduar kroat nga veriu në jug në kontekstin e luftës së perandorëve bizantinë (veçanërisht Herakliut ) me avarët dhe sllavët.

Kroatët (e bardhë) në mënyrë autoktone, gjatë një procesi afatgjatë, u formuan në zonën e një pjese të ish-provincës romake të Dalmacisë vetëm pas përfundimit të periudhës së "migrimit të popujve", në mënyrë të ngjashme me atë kroate. fiset në Republikën Çeke të sotme u formuan në mënyrë autoktone dhe të pavarur, pra në Ukrainën e sotme veriperëndimore. Karakteristika e përbashkët e të gjitha këtyre grupeve të ndryshme fisnore sllave të hershme mesjetare, të cilat i gjejmë në pjesë të ndryshme të Evropës, është emri i tyre dhe në të katër rastet në thelb vjen nga toponimi i përhapur sllav i vjetër "kroat" (variant i protosllavit * górdʪ) me kuptimin "vende të fortifikuara" ose vende të "rojeve" - roje, domethënë "roje". Prandaj kuptimi i atij emri do të ishte identik me termat e tjerë sllavë si: "ostrog", "kremlj", "gradište", "gradina"...etj. - që i përgjigjet shprehjes së përgjithshme protosllave *górdʪ, pra në gjuhën moderne kroate "qytet" - në kuptimin "vend i fortifikuar". Mbi bazën e disa analogjive, Mate Božić arrin në përfundimin se procesi i formimit autokton të etnonimeve kroate në zonën e ish-provincës romake të Dalmacisë e kishte pikënisjen në toponimin e hershëm mesjetar (emri i Biogradit të sotëm), më pas rajoni ("v Hrvatih" - emri mesjetar për brendësinë e Zarës, Ravni kotari i sotëm) dhe territorionim ("Regnum Croatorum" në mesin e shekullit të 9-të), për të formuar më në fund emrin për aleancën fisnore të kroatëve (të bardhë)., siç e përshkruan DAI në mesin e shek. Për më tepër, termi "Kroatë të Bardhë" i atribuohet në mënyrë të besueshme nga burimet historike ekskluzivisht aleancës fisnore kroate në Dalmaci, ndërsa ky epitet nuk përdoret për fiset e tjera kroate evropiane (p.sh. ato të regjistruara në Republikën Çeke dhe në Ukrainën veriperëndimore) (përveç në konteksti i ndërtimit letrar të Konstandin Porfirogenetit).

Shih edhe

• Kroatët
• Dalmacia
• Kroacia e bardhë
• Prejardhja e kroatëve