Selçuk Bej
| Selçuk | |
|---|---|
| Bej | |
 | |
| Fëmijë | Mikail, Arslan, Musa, Yusuf Yınal |
| Shtëpia | Dinastia Selxhuke |
| I ati | Tuqaq |
| U lind | 960 |
| Vdiq | 1009 |
Selçuk Bej (901 - 1009) është themeluesi eponim i Perandorisë Selxhuke.
Ai është nga fisi Kinik i turqve oguzë, të cilët dominojnë tokat midis Detit Aral dhe Detit Kaspik. Babai i tij ishte komandanti i ushtrisë (sü-başı)[1] i Shtetit Oghuz Yabgu. Babai i tij, Tukak, i cili njihej si "Temür Yalig" (që do të thotë "hark hekuri") ishte një zotëri që kishte një fjalë për çështjet shtetërore.[2]
Imigrimi në Xhend
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Selçuku kishte fuqi dhe ndikim të madh në mesin e njerëzve të fisit të tij që jetonin brenda territorit të Shtetit Oghuz Yabgu. Marrëdhënia midis Selçukut dhe Oghuz Yabgu u la në hije nga një incident që nuk dihet mirë për shkak të mungesës së burimeve të besueshme. Megjithatë, Selçuku u largua nga shteti Oghuz Yabgu dhe emigroi, së bashku me fisin e tij, në qytetin e Xhendit, që ndodhet në bregun e majtë të Syr Darya. Flitet se në këtë shpërngulje kishte 100 kalorës, 1.500 deve dhe 50.000 dele me Selçuk Beun. Nëse çdo kalorës barazohet me një familje, selxhukët që migruan në Xhend ka të ngjarë të ishin një komunitet i vogël nomad me rreth 500 njerëz.
Xhendi ishte një qytet i rëndësishëm kufitar në stepat gjatë shekujve 10 deri në 13. Ky qytet, i banuar nga nomadë dhe të ulur, shërbeu si portë për në stepat. Xhendi ishte një destinacion relativisht popullor për myslimanët dhe propaganduesit fetarë nga Transoksiana, si dhe tregtarët nga vende të ndryshme. Atje, Selçuku pranoi Islamin së bashku me fisin e tij oguz. Kjo ngjarje ndodhi midis viteve 985-986, pasi Selçuku kishte emigruar në Xhend, dhe para vitit 992, kur Selçuku do të nisej për në Transoksiana për të ndihmuar Samanianët.
Pasi pranoi Islamin, Selçuku dëboi zyrtarët e dërguar nga Oghuz Yabgu në Xhend për të mbledhur taksën vjetore, duke thënë se "myslimanët nuk do të paguajnë haraç për jobesimtarët" dhe ngriti një luftë kundër turqve jomuslimanë. Kjo mund të vërtetohet fare mirë nga el-Bejhekiu i cili e quan Selçuk Beun si al-Malik al-Ghâzi Seljuk (që do të thotë "sundimtar dhe luftëtar fetar selxhuk").
Ngjarja më e rëndësishme që ndodhi gjatë kësaj periudhe ishte vdekja e djalit të madh të Selxhukut, Mikail, i cili ishte babai i Tughrul Beg dhe Çagri Beg, themeluesit e Perandorisë së Madhe Selxhuke. Pas kësaj ngjarje, gruaja e Mikailit (nëna e Tughrilit dhe Chaghri) u martua me Jusufin, djalin tjetër të Selçukut. Sipas traditave të vjetra turke (arsyeja e një tradite të tillë ishte se dikush mund të përdorte një fisnike të ve për të fituar forcë në mesin e fisit/vendit), ndërsa dy nga djemtë e tij, Tughrul dhe Chaghri, u rritën nga gjyshi i tyre Selçuk Bej.
Themelimi i dinastisë selxhuke
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Nën djemtë e Mikailit, Tughrul dhe Çaghri, selxhukët migruan në Horasan. Përpjekjet e Ghaznavidëve për të ndaluar selxhukët që sulmonin popullsinë lokale muslimane çuan në Betejën e Dandanakanit më 23 maj 1040. Selxhukët fitimtarë u bënë zotër të Horasanit, duke e zgjeruar fuqinë e tyre në Transoksianë dhe në mbarë Iranin. Deri në vitin 1055, Tuğrul e kishte zgjeruar kontrollin e tij deri në Bagdad, duke u vendosur si kampion i kalifit abasid, i cili e nderoi atë me titullin sulltan. Sundimtarët e mëparshëm mund ta kenë përdorur këtë titull, por selxhukët duket se kanë qenë të parët që e kanë gdhendur atë në monedhat e tyre.[3]
Vdekja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Selçuk Bej vdiq në Xhend në vitin 1009. Pas vdekjes së tij, Arslan, një nga tre djemtë e tij të mbijetuar, mori administratën sipas traditave të vjetra Oghuz. Djali i tij Arslan, i cili kishte titullin yabgu, u ndihmua nga Jusufi, i cili kishte titullin inal dhe Musa, i cili kishte titullin inanç nga vëllezërit e tij. Ndërkohë, djemtë e Mikailit, Tughrul dhe Chaghri, zunë vendin e tyre në administratë si "beg" në moshën 14-15 vjeç. Edhe pse Arslan Yabgu ishte kreu i familjes, djemtë dhe nipërit e selxhukut sunduan begët turkmanë dhe forcat e tjera të lidhura me ta në një mënyrë gjysmë të lidhur në përputhje me traditat e vjetra oguze.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Findley, Carter Vaughn (2005). The Turks in World History (në anglisht). Oxford University Press.
Shënimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Kaşgarlı Mahmut. B.Atalay (red.). Dîvanü'l Lügati't-Türk (në turqisht). Ankara.
- ^ Mirhand (1339). Tarih-i Ravzatü's-Sefâ (në turqisht). Mir Muhammed bin Seyyid Burhaneddin.
- ^ Findley 2005, f. 68.