Unazat e Saturnit
Unazat e Saturnit janë sistemi i unazave planetare më i gjerë nga secili planet në sistemin diellor. Ato përbëhen nga grimca të vogla të panumërta, që variojnë në madhësi nga mikrometra deri në metra,[1] në orbitë rreth Saturnit. Grimcat e unazës janë të përbërë pothuajse tërësisht prej akullit të ujit, me një komponent të materialit shkëmbor. Ende nuk ka ndonjë konsensus për mekanizmin e tyre të formimit; disa karakteristika të unazave sugjerojnë një origjinë relativisht të kohëve të fundit, por modelet teorike tregojnë se ata kanë gjasa të jenë formuar herët në historinë e Sistemit Diellor [2].
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Puna e Galileos
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Galileo Galilei ishte i pari që vëzhgoi unazat e Saturnit në vitin 1610 duke përdorur teleskopin e tij, por nuk ishte në gjendje të identifikojë ato si të tilla. Ai i shkroi Dukës të Toskanës se "planeti Saturn nuk është i vetëm, por është i përbërë nga tre, që pothuajse prekin njëri-tjetrin dhe asnjëherë nuk lëvizin dhe as ndryshojnë në lidhje me njëri-tjetrin. Ato janë organizuar në një linjë paralele të zodiakut, dhe ai i mesit (vetë Saturni) është rreth tre herë më i madh se madhësia e atyre anësore [skajet e unazave]." Ai e përshkroi Saturn sikur të kishte "veshë". Në vitin 1612, plani i unazave ishte i orientuar drejtpërdrejtë nga Toka dhe unazat dukeshin si të zhdukura. I habitur, Galileo pyet veten, "a i ka gëlltitur Saturni fëmijët e tij?", duke u referuar mitit të Saturnit se ai ka ngrënë fëmijët e tij duke i parandaluar që ta përmbysin atë [3]. Ata pastaj u rishfaqën në vitin 1613, duke e hutuar edhe më shumë Galileon.[4]
Karakteristikat fizike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Unazat dendura kryesore shtrihen prej 7,000 km deri 80.000 km sipër ekuatorit të Saturnit. Me një trashësi të llogaritur prej nga më e vogla 10 metra[5] e deri në një trashësi të madhe prej 1 kilometër,[6] ata janë të përbërë nga 99.9 për akull nga ujit të pastër me një sasi e vogël e papastërtisë që mund të përfshijë tholins ose silikate.[7] Unazat kryesore janë të përbërë kryesisht nga grimca që variojnë në madhësi nga 1 centimetër deri në 10 metra [8].
Formimi i unazave kryesore
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Unazat e Saturnit mund të jenë shumë të vjetra, që datojnë në formimin e vetë Saturnit. Ka dy teori kryesore lidhur me origjinën e unazave të brendshme të Saturnit. Një teori, e propozuar fillimisht nga Édouard Roche në shekullin e 19, është se unazat ishin një herë një hënë e Saturnit (e quajtur Veritas, një perëndeshë romake e cili fshihej në një pus) orbita e të cilës kalbej derisa ajo erdhi afër gjendjes sa të shkatërrohet nga fuqia e baticës (shih Kufiri Roche) [9]. Një variacion mbi këtë teori është se kjo hënë u shpërbë pasi u godit nga një kometë ose asteroid i madh [10]. Teoria e dytë është se unazat nuk ishin kurrë pjesë e një hëne, por kanë mbetur në vend nga materiali orginal i mjegullnajës nga e cila është formuar Saturni.
Ndarjet Cassini
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ndarja Cassini është një rajon i gjerë prej 4,800 km (3,000 mi) mes unazës A dhe unazës B. U zbulua në vitin 1675 nga Giovanni Cassini në Observatorin e Parisit duke përdorur një teleskop me një lent objektiv 2.5 inch me një gjatësi prej 20 foot dhe zmadhim 90x herë [11][12].
Galeria
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Porco, Carolyn. "Questions about Saturn's rings". CICLOPS web site. Arkivuar nga origjinali më 3 tetor 2012. Marrë më 2012-10-05.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Tiscareno, M. S. (2012-07-04). "Planetary Rings". përmbledhur nga Kalas, P.; French, L. (red.). Planets, Stars and Stellar Systems. Springer. fq. 61–63. doi:10.1007/978-94-007-5606-9_7. ISBN 978-94-007-5605-2. Marrë më 2012-10-05.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Passhkrimi (lidhja) - ^ Rao, Joe (2003). "NightSky Friday: See Saturn closest to Earth in 30 Years". space.com. Marrë më 2007-07-28.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Baalke, Ron. "Historical Background of Saturn's Rings". Saturn Ring Plane Crossings of 1995–1996. Jet Propulsion Laboratory. Arkivuar nga origjinali më 23 shtator 2012. Marrë më 2007-05-23.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Cornell University News Service (2005-11-10). "Researchers Find Gravitational Wakes In Saturn's Rings". ScienceDaily. Marrë më 2008-12-24.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "Saturn: Rings". NASA. Arkivuar nga origjinali më 27 maj 2010. Marrë më 30 mars 2016.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Nicholson, P.D.; etj. (2008). "A close look at Saturn's rings with Cassini VIMS". Icarus. 193 (1): 182–212. Bibcode:2008Icar..193..182N. doi:10.1016/j.icarus.2007.08.036.
{{cite journal}}
:|access-date=
ka nevojë për|url=
(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra shifrorë: lista e autorëve (lidhja) - ^ Zebker, H.A.; etj. (1985). "Saturn's rings – Particle size distributions for thin layer model". Icarus. 64 (3): 531–548. Bibcode:1985Icar...64..531Z. doi:10.1016/0019-1035(85)90074-0.
{{cite journal}}
:|access-date=
ka nevojë për|url=
(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Baalke, Ron. "Historical Background of Saturn's Rings". 1849 Roche Proposes Tidal Break-up. Jet Propulsion Laboratory. Arkivuar nga origjinali më 23 shtator 2012. Marrë më 2008-09-13.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "The Real Lord of the Rings". nasa.gov. Arkivuar nga origjinali më 15 dhjetor 2009. Marrë më 30 mars 2016.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "Celestial Objects for Common Telescopes". google.com. Marrë më 30 mars 2016.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Archie Frederick Collins, The greatest eye in the world: astronomical telescopes and their stories, page 8