K2-18b
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
K2-18b, znanŏ tyż pod mianym EPIC 201912552 b – egzoplaneta, superziymia[3], co krōnży naôbkoło czerwōnego karła w systymie planetarnym K2-18, co je kole 124 lata świetlne ôd Ziymie[pozōr 3]. Planeta, ôdkrytõ ôd Ôbserwatorium Kosmiczne Keplera, była zidyntyfikowanŏ niyskorzij za takõ, co mŏ kole ôziym razy srogszõ masã ôd masy Ziymie, ôbkrōnżŏ swojã macierzistõ gwiŏzdã we jeji ekosferze po ôrbicie ô ôkresie 33 ziymskich dni.
| ||
 Artystyczne przedstawiynie K2-18b (z prawyj), co krōnży naôbkoło czerwōnego karła K2-18. | ||
| Data ôdkryciŏ | 2015 | |
| Charakterystyka ôrbity (J2000) | ||
| Ciało cyntralne | K2-18 | |
| Pōłôś wielkŏ | 0,1591±0,0004 AU[1] | |
| Ôkres ôrbitalny | 32,939623 dni[pozōr 1][2] +0,000095/–0,000100 | |
| Charakterystyka fizycznŏ | ||
| Masa | 8,63 ±1,35 M⊕[1] | |
| Prōmiyń | 2,71 ±0,07 R⊕[1] | |
| Gynstość | 2,4 ±0,4 kg/m³ [1] | |
| Zrychlynie grawitacyjne | 11,5±1,9 kg/(m•s²) 1,17±0,2 g | |
| Tymperatura powiyrchnie | Tymp. rōwnowŏgi[pozōr 2] 265 K | |
W 2019 r. dwa niyzależne ôpracowania ôparte ô dane z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a, skōńczyły sie kōnkluzyjōm, iże w atmosferze planety je moc wody, co je piyrszym takim ôdkryciym dlŏ planety w ekosferze gwiŏzdy – jeji strefie życiŏ[4][5][6][7].
Ôdkrycie
edytujPodszukowania K2-18b mieszczōm sie we programie badawczym Kosmicznego Teleskopu Keplera, co zajmuje sie bez tysiōncym dwiestōma egzoplanetami ôdkrytymi w czasie zaczyntyj we listopadzie 2013 misyje tego teleskopu, ôznaczōnyj skrōtym K2 i ôkryślanyj mianym Second Light („Druge światło”). K2‑18b była ôdkrytŏ we 2015 r. w rōmach ôbserwacyje gwiŏzdy K2‑18, czerwōnego karła ô zorcie widmowyj M2.8 kole 38 parsekōw (124 lŏt świetlnych) ôd Ziymie[pozōr 3]. Doś niskŏ jasność gwiŏzdy K2‑18 ulekszy ôbserwowanie atmosfery K2‑18b w prziszłych ôbserwacyjach.
Charakterystyka fizycznŏ
edytujK2-18b mŏ ôkres ôrbitalny 32,9396 ziymskich dni[pozōr 1][2], co przizwŏlŏ przijmnōńć hipotezã ô tym, iże jeji ôkres ôbrotu naôbkoło włŏsnyj ôsi je synchrōniczny z ôkresym orbitalnym[pozōr 4] za moc prŏwdopodobnõ[8]. Półoś wielkŏ jeji orbity wynosi 00,1591±0,0004 AU[1][pozōr 5].
Equilibrium temperature (tymperaturã rōwnowŏgi) porachowanŏ była na kole 265±5 K[pozōr 2] (tj. -8±5°C). Rachuje sie, podle analizy przekludzōnyj ôd spektografu HARPS i programu poszukowań egzoplanet w bliskij podczerwiyni CARMENS w ôbserwatorium Calar Alto, iże K2‑18b mŏ prōmiyń 2,71±0,07 R⊕ i masã 8,63±1,35 M⊕[pozōr 6][1]. Przirōwnanie srogości, ôrbity i inkszych cech K2‑18b z inkszymi wykrytymi egzoplanetami sugeruje, iże planeta może utrzimować atmosferã, co zawiyrŏ inksze elymynta chymiczne ôkrōm wodoru i helu[9]. Planeta mŏ postrzedniŏ gynstość 2,4±0,4 kg/m³ (pdl. danych podanych ôd Cloutiera, ôpublikowanych w 2019 r.[1]) i może utrzimować na powiyrchni ciekłõ wodã.
Chociŏż tymperatura na powiyrchni planety wydŏwŏ sie być zbliżōnŏ do tyj, co je na Ziymi, to jednak tak masa ôziym razy srogszŏ ôd masy Ziymie[pozōr 7], jak tyż snŏdź siylne prōmiyniowanie ultrafioletowe, co może dociyrać do powiyrchnie, a tyż sroge ôddalynie ôd Ziymie powodujōm, iże uczōnym niy wydŏwŏ sie możliwe dotarcie i przebywanie tam czowieka, a podle astrōnōma UCL Angelosa Tsiarasa je to durch „science fiction”[7][8].
Podszukowania HARPS i CARMENES na K2-18b wykŏzały tyż w tym samym systymie gwiezdnym prŏwdopodobnõ drugõ egzoplanetã K2‑18c ô rachowanyj masie 5,62±0,84 M⊕ ze ciaśniyjszym, 9-dniowym ôkresym ôrbitalnym[1].
Do dostaniŏ dalszych wiadōmości na tymat K2-18b ôd poczōntkowych ôbserwacyji planety ôstoł użyty Kosmiczny Teleskop Hubble’a; wyniki tam dostane potwierdziyły ôbserwacyje ôbserwatorium Keplera. Dwie ôsobne analizy w 2019 r., kludzōne ôsobno ôd Uniwersytetu Mōntrealskigo i University College London, co użyły spektrogramōw światła, co przechodzi blisko planety, potwierdziyły, iże K2‑18b mŏ atmosferã helowo-wodorowõ ô wysokim stynżyniu pary wodnyj (miyndzy 20% i 50%), co w nij mogōm sie tworzić chmury[6]. Badanie University College London było ôpublikowane 11 września 2019 r. w cajtōngu Nature Astronomy; badanie Uniwersytetu Mōntrealskiego, co niy je jeszcze ôcyniōne, było ôpublikowane dziyń wcześnij we formie preprintu na serwerze ArXiv.
Analiza z University College London wykŏzała, iże jejich dane mieszczōm sie w zakresie 3,6 ôdchylyń sztandardowych, co dŏwŏ im 99,97% pewności we swojich wnioskach[6].
Ôdkrycie pary wodnyj na K2-18b uczyni snŏdź tã planetã przedmiotym programu Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba z NASA jak tyż programu ARIEL z ESA, co majōm bezpostrzednio ôbserwować gazy atmosferyczne na egzoplanetach[6].
-
Artystyczne przedstawiynie systymu gwiezdnego K2-18
-
Diagram systymu planetarnego K2-18, co pokazuje ôrbity ôd K2-18b i ôd niypotwierdzōnego kandydata K2-18c, jak tyż ekosferã ôd gwiŏzdy
Lokalizacyjŏ
edytujSpōłrzyndne Miyndzynŏrodowego Niebieskigo Układu Ôdniesiyniŏ (ICRS) planety to rekt. 11h30m14,518s, dekl. +07°35′18,257″. To wrażŏ jã w gwiŏzdozbiōr Lwa, ale poza asteryzmym tyj kōnstelacyje[10].
Uwŏgi
edytuj- ↑ 1,0 1,1 NASA we swojim katalogu[12] podŏwŏ pŏrã leko inkszych danych i skazuje przi tym na publikacyje zdrzōdłowe. Nojnowsze ôszacowanie je z roku 2018 (Sarkis i spōłpracownicy)[13] i podŏwŏ 32,939623+0,000095/–0,000100 dni ziymskich.
- ↑ 2,0 2,1 Björn Benneke we swojij nojnowszyj pracy[14] porōwnuje equilibrium temperature 265 K porachowanõ dlŏ K2-18b z tymperaturōm 257 K narachowanōm dlŏ Ziymie (inksze zdrzōdła podŏwajōm dlŏ Ziymie 255 K[15]).
- ↑ 3,0 3,1 Ôddalynie systymu gwiezdnego K2-18 ôd Ziymie było rachowane we 2015 roku ôd Benjamina Monteta i spōłpracowników na kole 34±4 parseki[11], to znaczy kole 111±13 lŏt świetlnych (1 parsek [pc] ≈ 3,2616 roku świetlnego). Nojnowsze dane sebrane dziynki misyji sōndy Gaia terŏźne archiwum egzoplanet NASA podŏwŏ ôddalynie do K2‑18 z gōrnego zakresu przibliżyniŏ podanego wcześnij ôd Monteta, bo 38,068±0,079 pc[12], tj 124,16±0,26 lŏt świetlnych.
- ↑ Ôznaczŏ to, iże planeta je swrōcōnŏ dycki tōm samōm strōnōm do swojij macierzistyj gwiŏzdy, tak jak ziymski Miesiōnczek je dycki swrōcōny tōm samōm strōnōm do Ziymie.
- ↑ Inksze, starsze zdrzōdła (w tym katalog NASA[12]) podŏwajōm półoś wielkõ rōwnõ 0,143±0,±0,006 AU.
- ↑ Starsze rachōnki zespołu ôd Ryana Cloutiera, z roku 2017[9], skazowały na wyniki leko inksze i były mynij akuratne: dlŏ K2‑18b podŏwano było 8,0±1,9 M⊕, a dlŏ K2‑18c – 7,5±1,3 M⊕.
- ↑ Grawitacyjŏ na powiyrchni planety je leko srogszŏ (ô kole 17%) ôd ziymskij, je rachowanŏ[1] na 11,5±1,9 kg/(m•s²).
Przipisy
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 R. Cloutier i inni, Confirmation of the radial velocity super-Earth K2-18c with HARPS and CARMENES, „Astronomy & Astrophysics”, vol.619, 2019, DOI: 10.1051/0004-6361/201833995 [dostymp 2019-09-12] (angelski).
- ↑ 2,0 2,1 2,2
Björn Benneke i inni, Spitzer Observations Confirm and Rescue the Habitable-Zone Super-Earth K2-18b for Future Characterization, „The Astrophysical Journal”, vol.834 (2), 2017, DOI: 10.3847/1538-4357/834/2/187, arXiv:1610.07249 [dostymp 2019-09-12] (angelski).
- ↑ 3,0 3,1 Radek Kosarzycki: Woda w atmosferze superziemi K2-18b! (pol.). Puls Kosmosu, 2019-09-11. [dostymp 2019-09-13].
- ↑ 4,0 4,1 Pallab Ghosh: Water found for first time on potentially habitable planet (ang.). BBC, 2019-09-12. [dostymp 2019-09-12].
- ↑ 5,0 5,1 Michael Greshko: Water found on a potentially life-friendly alien planet (ang.). National Geographic, 2019-09-11. [dostymp 2019-09-12].
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Angelos Tsiaras i inni, Water vapour in the atmosphere of the habitable-zone eight-Earth-mass planet K2-18 b, „Nature Astronomy”, 2019, DOI: 10.1038/s41550-019-0878-9, ISSN 2397-3366, arXiv:1909.05218 [dostymp 2019-09-11] (angelski).
- ↑ 7,0 7,1 7,2 kw/aw: „Znaleźliśmy wodę”. Odkrycie na odległej super-Ziemi (pol.). tvnmeteo, 2019-09-12. [dostymp 2019-09-12].
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Mike Wall: The Water Vapor Find on 'Habitable' Exoplanet K2-18 b Is Exciting — But It's No Earth Twin (ang.). Search For Life, 2019-09-11. [dostymp 2019-09-13].
- ↑ 9,0 9,1 9,2 R. Cloutier i inni, Characterization of the K2-18 multi-planetary system with HARPS, „Astronomy & Astrophysics”, vol.608, EDP Sciences, 2017, DOI: 10.1051/0004-6361/201731558, ISSN 0004-6361, Bibcode: A...608A..35C, e-ISSN 1432-0746 [dostymp 2019-09-12] (angelski).
- ↑ 10,0 10,1 K2-18 – High proper-motion Star (ang.). Strasbourg astronomical Data Center. [dostymp 2019-09-12].
- ↑ Montet i in. 2015 ↓, s. 5,13.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 K2-18 (ang.). W: NASA Exoplanet Archive [on-line]. NASA Exoplanet Science Institute. [dostymp 2019-09-12].
- ↑ Sarkis i in. 2018 ↓, s. 11 (Table 3).
- ↑ Benneke i in. 2019 ↓, s. 1.
- ↑ 15,0 15,1 Chris Mihos: Equilibrium Temperatures of Planets (ang.). Department of Astronomy, Case Western Reserve University. [dostymp 2019-09-13].
Bibliografijŏ
edytuj- Björn Benneke i inni, Water Vapor on the Habitable-Zone Exoplanet K2-18b, „arXiv astro-ph.EP”, 11 września 2019, arXiv:1909.04642 [dostymp 2019-09-12].
- Benjamin T. Montet i inni, Stellar and Planetary Properties of K2 Campaign 1 Candidates and Validation of 17 Planets, Including a Planet Receiving Earth-Like Insolation, „The Astrophysical Journal”, vol.809 (1), 2015, DOI: 10.1088/0004-637X/809/1/25, arXiv:1503.07866 [dostymp 2019-09-12] (angelski).
- Paula Sarkis i inni, The CARMENES Search for Exoplanets around M Dwarfs: A Low-mass Planet in the Temperate Zone of the Nearby K2‑18, „The Astronomical Journal”, 155 (6), 2018, DOI: 10.3847/1538-3881/aac108 [dostymp 2019-09-13] (angelski).