Józef Lompa

	Józef Lompa
	; Szkryfōnek Józefa Lompy z cajtōngu „Tygodnik Illustrowany” ze 1860 roku
Miano i nazwisko	Józef Piotr Lompa
Data narodzyniŏ	29 czyrwnia 1797
Plac narodzyniŏ	Rōżanŏ Gōra (Ôleszno)
Data śmierci	29 marca 1863
Plac śmierci	Woźniki
Nŏrodowość	Polok, Ślōnzŏk
Przemianek	A. Mieczyński
Fach	działŏcz, poeta, dolmeczer, publicysta
Ôjciec	Michał Lompa
Familijŏ	Józefa Strożek
	Galeryjŏ zdjyńć a grafik we Wikimedia Commons

Józef Lompa (nar. 29 czyrwnia 1797 we Rōżanyj Gōrze, um. 29 marca 1863 we Woźnikach) – polski i ślōnski działŏcz, poeta, dolmeczer, publicysta – spōłprŏcownik mocka tamtyjszych pism, prozaik, piōnier chopskij ôświaty a etnografije na Ślōnsku. Prekursor procesu polskigo ôdrodzyniŏ nŏrodnego na Gōrnym Ślōnsku jak tyż autōr szkolŏrskich podryncznikōw^[1].

Familijŏ

Narodziōł sie we 1797 we Rōżanyj Gōrze, we małōmiyszczańskij rzymieślniczej familiji^[2]. Jego fater, Michał Lompa, mioł we Rōżanyj Gōrze mały dōmek kaj kludziōł kramarski i zielyniczy sklepik, a matka Józefa ze Stróżkōw była z Dobrodziynia leżōncego we lublinieckim krysie (terŏz we ôpolskim)^[3]. Józef Lompa bōł dwukrotnie żyniaty i mioł we sumie 16 bajtli, kerym nadŏwoł po pŏrã wyszukanych mian: Ernestina Josephina Catharina, Gustaw Eduard Aegidius, Teodor Ferdynand, Carl Otokar Adam^[4].

Biografijŏ

We familijnym mieście skōńczōł elymyntarnõ naukã jak tyż pobiyroł nauki szpilu na ôrganach i hoślach, dziynki czymu mōg zarŏbiać pijōndze jako muzyk. Bez rok bōł ôrganistōm we Wielōniu, a niyskorzij podyjmnōł robotã we Rōżanyj Gōrze jako pisŏrz, gyrichtowy dolmeczer, guwerner a sekretŏrz „Kōmisyje gyneralnyj spraw ziymskich i włościańskich”. We latach 1815–1817 bildował sie we katolickim syminarium we Wrocławiu. Przōdzi robiōł jako rechtōr elymyntarnych szkōł we Cieszynie, Łomnicy, jak tyż we Lublińcu. Prziczyniōł sie do utworzyniŏ elymyntarnyj szkoły we Lubszy koło Lublińca, kaj bez kol. 30 lŏt robiōł na posadzie rechtora, ale tyż wykōnowoł funkcyje gmińskigo pisŏrza i ôrganisty. Bōł poliglotōm jak tyż przysiyngłym dolmeczerym polskij, czeskij i miymieckij gŏdki, dziynki czymu robiōł przi kōmisyji ôbsztalujōncyj granice miyndzy Krōlestwym Polskim a Ślōnskem^[5].

Kej robiōł na posadzie rechtora we Lubszy napoczōn działalność pisarskõ, ôbywatelskõ a nŏrodnõ, za co ôstoł dyscyplinarnie zwolniōny we 1849 roku bez pruske władze. Władze ôpolskij rejyncyje pozbyły go tyż pynzyje a ôdebrały mu sużbowe miyszkanie. We 1858 roku skirz policyjnych szykan^[5] przeniōs sie do Woźnik, kaj bōł gyrichtowym dolmeczerym^[6].

Bez cołki ôkres roboty we szkole zaangażyrowany we literackõ twōrczość. We Bytōmiu zwiōnzany bōł z tamtejszym wydŏwnictwym „Dziennik Górnośląski”, broniōncym praw i gŏdki polsko-ślōnskij ludności. We 1848 roku bōł inicjatorem założyniŏ Tŏwarzistwa Rechtorōw Polŏkōw jak tyż Tŏwarzistwa Robiōncych dlŏ Ôświaty Ludu Gōrnoślōnskigo we Bytōmiu. We 1849 roku społym z rechtorym Emanuelem Smołkōm założōł Tŏwarzistwo Rechtorōw Polŏkōw we Bytōmiu. Przeciwstawiał sie germanizacyje. Dopōminoł sie nauki polskij gŏdki a historyje Polski we szkołach jak tyż bōł zaangażyrowany we idyjõ tworzyniŏ polskich bibliŏtyk na Ślōnsku. Założōł Czytelniã Chopskõ we Lubecku k. Lublińca.

Utrzimowoł kōntakty z inkszymi działŏczami polonijnymi we Prusach. Korespōndowoł z mocka znŏcznymi Polŏkami: Józefem Łepkowskim, Jerzym Bandtkie, Kazimierzem Wóycickim jak tyż Józefem Kraszewskim, kerymu m.in. przesłoł we 1861 roku wiersz Przestroga do przeciwników narodowości polskiej na Śląsku Pruskim^[7].

Umrził 29 marca 1863 roku, bōł poschrōniany na smyntŏrzu we Woźnikach.

Twōrczość

Etnograficzne

Powieści gminne śląskie
Przysłowia i mowy potoczne ludu polskiego na Śląsku
Historya o Gryzeldzie i margrabi Walterze
Klechdy, czyli baśnie ludu polskiego na Śląsku
Pieśni ludu śląskiego

Popularnonaukowe

Kruszce śrebrne w Bytomiu Górnośląskim
Nowe udoskonalone pszczelarstwo ks plebana Dzierżona
Historyczne przedstawienia najosobliwszych zdarzeń w królewskim mieście powiatowym w Oleśnie
Krótkie wyobrażenie historyi Szląska dla szkół elementarnych
Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej
Książka do czytania dla klassy średniej szkół katolickich miejskich i wiejskich
Przewodnik do rachunków pamięciowych dla Nauczycieli elementarnych jako też dla własnego ćwiczenia się
Pielgrzym w Lubopolu, czyli nauki wiejskie, szczególniej dla ludu szląskiego zastosowane
Wzory kaligraficzne polskie
Krótki rys nauki naturalnej
Wskazówki do stosownej uprawy wiejskich warzywnych ogrodów
Przewodnik dokładny dla odwiedzających święte miejsce (...) w Częstochowie

Gŏdkowe

O śląsko-polskiej mowie^[2]
Granice mowy polskiej na Śląsku pruskim^[2]
Idyotyzmy i germanizmy śląskie
Spis książek polskich w Śląsku pruskim wydanych

Rōmany

Zamek w Głogówku
Turcy w Górnym Szląsku. Powieść prawdziwa i zabawna z drugiej połowy XVIII wieku

Religijne

Historya o pobożnej i błogosławionej Petroneli, polskiej pustelnicy na górze Chełm u S. Anny w Górnym Szląsku
Kwiaty moralne zbierane na Górze Świętej Anny w Górnym Szląsku, wydawające najprzyjemniejszą wonność i posiłek dla dusz pobożnych chrześciańskich: bukiet pierwszy
Kancjonał pieśni kościelnych z melodiami
Zbiór pieśni na Boże Ciało

Upamiyntniynie

Dynkmal Józefa Lompy we Zŏbrzu-Biskupicach

Dynkmal Józefa Lompy we Woźnikach

Dynkmal Józefa Lompy we Ôpolu

Literatura

Postać Lompy została upamiyntniona we literaturze.

We 1932 roku Zofia Kossak we zbiorze Nieznany kraj poświynciyła Lompie rozprŏwkã Pierwsze światła.
We 1945 roku Kazimierz Gołba poświynciōł mu dramatycznõ sztukã pod tytułym Lompa.

Muzea i dynkmale

We Lubszy na terynie szkoły je Izba spamiyńci Józefa Lompy.
Dynkmale Józefa Lompy sōm we Zŏbrzu-Biskupicach, Woźnikach i Ôpolu

Józef Lompa jako patrōn

Józef Lompa je patrōnym szkōł we:

Je tyż patrōnym ulic we:

Katowicach
Lublińcu
Pszczynie
Piekarach
Rybniku
Kandrzinie-Koźlu
Brzegu
Rōżanyj Gōrze
Wrocławiu
Zŏbrzu
Ziymbicach
Świdnicy
Prudniku
Niymodlinie
Woźnikach
Bielsku-Biołyj

Przipisy

↑ Pisarze Śląscy XIX i XX wieku, Wrocław 1963
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Bronisław Koraszewski: Józef Lompa zasłużony działacz, krzewiciel ducha polskiego na Śląsku w 50. rosz. śmierci. Ôpole: Gazeta Opolska, 1913
↑ Janina Ender: Józef Lompa; zarys biograficzny w Pamiętnik Instytutu Śląskiego Tom 9 z Pamiętnik: Seria 2. Instytut Śląski Katowice, 1947, s. 23
↑ Praca zbiorowa, Józef Lompa, Bytomska Biblioteka Pedagogiczna Informator Zeszyt 22 (styczeń–marzec 2013) ISSN 2081-5395
↑ ^5,0 ^5,1 Oleksiński J., I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 93, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231
↑ hasło Józef Lompa. W: Praca zbiorowa: „Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny” Tom I. Warszawa: PWN, 1984. ISBN 83-01-01520-9
↑ Józef Lompa red. Kazimierz Dobrowolski: Listy Józefa Lompy do J.I. Kraszewskiego z lat 1860–1862. Nakladem Muzeum Slaskiego, 1931
↑ https://web.archive.org/web/20131203000127/http://www.lo.kudowa.i7.pl/o-patronie.html
↑ http://www.zszolesno.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=5&Itemid=8
↑ http://www.szkolystarcza.szkolnastrona.pl/index.php?p=m&idg=mg,22
↑ http://spwozniki.szkolnastrona.pl/index.php?p=new&idg=mg,22&id=27&action=show
↑ https://web.archive.org/web/20141021210612/http://zspg.radzionkow.pl/statut_wso/statut_sp_4.pdf

Bibliografijŏ

Jerzy Moskal: … Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993. ISBN 83-85831-35-5.
JerzyJ. Oleksiński JerzyJ., I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 91–100, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231 .
„Życie i praca Józefa Lompy”, Katolik Nr 75, 1897.
„Józef Lompa: zasłużony działacz, krzewiciel ducha polskiego na Śląsku: w 50-tą rocznicę śmierci”
Stanisław Wilczek, „Józef Lompa – Prekursor pracy kulturalno-oświatowej na Górnym Śląsku”, MŚ 1997
Wiesław Dobrzycki, „Józef Lompa 1797 -1863”, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1970
Janina Ender, „Józef Lompa zarysy biograficzny” – Seria „Pamiętnik Instytutu Śląskiego” Tom IX

[1] Pisarze Śląscy XIX i XX wieku, Wrocław 1963

[koraszewski-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Bronisław Koraszewski: Józef Lompa zasłużony działacz, krzewiciel ducha polskiego na Śląsku w 50. rosz. śmierci. Ôpole: Gazeta Opolska, 1913

[3] Janina Ender: Józef Lompa; zarys biograficzny w Pamiętnik Instytutu Śląskiego Tom 9 z Pamiętnik: Seria 2. Instytut Śląski Katowice, 1947, s. 23

[4] Praca zbiorowa, Józef Lompa, Bytomska Biblioteka Pedagogiczna Informator Zeszyt 22 (styczeń–marzec 2013) ISSN 2081-5395

[oleksiński-5] 5,0 ^5,1 Oleksiński J., I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 93, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231

[6] sło Józef Lompa. W: Praca zbiorowa: „Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny” Tom I. Warszawa: PWN, 1984. ISBN 83-01-01520-9

[7] Józef Lompa red. Kazimierz Dobrowolski: Listy Józefa Lompy do J.I. Kraszewskiego z lat 1860–1862. Nakladem Muzeum Slaskiego, 1931

[8] ttps://web.archive.org/web/20131203000127/http://www.lo.kudowa.i7.pl/o-patronie.html

[9] ttps://www.zszolesno.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=5&Itemid=8

[10] ttps://www.szkolystarcza.szkolnastrona.pl/index.php?p=m&idg=mg,22

[11] ttps://spwozniki.szkolnastrona.pl/index.php?p=new&idg=mg,22&id=27&action=show

[12] ttps://web.archive.org/web/20141021210612/http://zspg.radzionkow.pl/statut_wso/statut_sp_4.pdf

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]