Umeo

Umeo
	Şahr
Umeo
	Umeå
	Nişon
	63°50′ s. ş. 20°15′ v. d.HGJaO
Kişvar	Şvetsija
Vilojat	Vesterbotten
Ta'rix va çuƣrofijo
Ta'sis	1622
Avvalin nombarī	1314
Masohat	33,46 km²
Balandiji markaz	12 m
Mintaqai zamonī	Central European Time[d], UTC+1[d] va UTC+02:00
Aholī
Aholī	79594 tan (2010)
Aglomeratsija	114966
Millijat	şvedho
E'tiqodot	masehijon
Şinosahoi adadī
Peşşumorai telefon	090
Nişonai pocta	90X XX
Digar
Şablon:+PozKartы
	umea.se
	Umeo
	Parvandaho dar Vikianbor

Umeo (şved. Umeå [ʉːme.oː] [ʉːme.oː]) — şahr dar şimoli Şvetsija, markazi ma'muriji muzofoti Vesterbotten va kommunai hamnom.

Aholī 115,0 hazor nafar (2010)^[1], ki taqriban sejaki onho donişçūjon meboşand.

Dar in şahr kalontarin donişgoh dar şimoli Şvetsija amal mekunad. Donişgoh bemorxona dorad. Umeo markazi tadqiqoti tibbī dar Şvetsija ast.

Umeo jake az pojtaxthoi farhangiji Avrupo baroi soli 2014 meboşad.

Ta'rixi şahr

Avvalin zikri şahr ba soli 1314 rost meojad. Asri 14 zamoni vase'şaviji fa'oli Şvetsija ba şimol ast. Dar ibtido, şahr jak kalisoi xurde bud, ki markazi on bo kalisoi cūbī, bozor va bandar dar mintaqai Bakkeni muosir çojgir bud. Dar asri 15 ta'siri Şvetsija ba zaminhoi Vesterbotteni muosir ba tavri nazarras afzoiş joft. Dar soli 1443 avvalin joddoştho dar borai dehahoi Sevara va Tefteo pajdo meşavand, ki holo jak qismi nohijai Umeo meboşand.

Dar solhoi 1501-1508 ba çoi kalisoi cūbī jak kalisoi sangin soxta şudaast. Va dar soli 1526 çomea ba mazhabi protestantī meguzarad.

Soli 1588 bo dasturi şoh Joxan III avvalin oinnomai şahr tartib doda şud. Joxan mexost, ki nazoratro az boloi tiçorat bo mintaqahoi şimoliji kişvar afzoiş dihad, binobar in ū nijat doşt, ki hamai toçironro az çamoathoi Umeo, Bugdeo, Lovonger va Skelleftea ba şahri nav, ki bojad dar atrofi kalisoi Umeelven afzoiş jobad, intiqol dihad. Ammo, tavaççūh ba in kor zud sard şud va şahr dar solhoi 1590 nopadid şud. Oinnomai navi şaxr tanho soli 1622 qabul karda şud. Hamon sol sanai bunjodi şahri nav ba hisob meravad. Dar soli 1638 navohiji Vesterbotten taşkil karda şud, ki on ba ƣajr az Umeo, ki markazi navohī gardid, boz qarib 40 mahalli aholinişini şahriro dar bar girift.

Soli 1652 dar şahr avvalin maktab pajdo şud. Dar Umeo to in vaqt qarib 200 kas zindagī mekard. Şahr du kūcai tangu daroz va jakcand rohhoi xurd doşt. Şahrro devore ihota karda bud, ki se daromadgoh doşt, ki az on baroi borhoi kaşonda andoz girifta meşud .

Dar soli 1735 dar şaxr avvalin doruxona pajdo şud. Va dar soli 1764 avvalin bemorxona dar Norrlandi bolo dar şahr soxta şud.

To soli 1740, Vestebotten 10% sodiroti katron va 100% korkardi cubu taxtaro taşkil medod.

Dar davrai çangi Rusijavu Şvetsija bemoron va jaradorşudagon ba Umeo badarƣa karda şudand. Dar şahr va dehahoi atrofi on kamaş 3000 nafar askaron budand. Dar şahr ƣizo kam bud va epidemijaho avç giriftand. Dar mohi marti soli 1809 qūşunhoi rus ba vositai gulūgohi Kvarken dar boloi jaxi Xaliçi Botnija ba şahr nazdik şudand. Komendanti şahr az xaliçi Botnija guzaştani qūşunho ba hajrat aftoda, şitoft, ki şahrro be cang taslim kunad. Nerūhoi Rusija tahti farmondehiji Barklaj De Tolli biduni mamoniat voridi şahr şudand. Ammo nirūho pas az cand rūzi işƣol ba daleli muzokiroti sulhi darpeşistoda şahrro tark kardand. Ammo imzoi sozişnomai sulh ba ta'xir aftod va dar mohi maj artişi Rusija ba hamlai nav dar şimoli Şvetsija şurū' kard. 1 ijun qūşunho boz ba Umeo doxil meşavand. Dar mohi ijul onho bo şvedho dar nazdikiji Xornefors zaduxurd kardand Dar natiça qūşunhoi Şvetsija maçbur meşavand, ki ba çanub aqib ravand. Dar mohi avgust 7500 nafar askaroni rus tahti farmondehiji general Kamenskij az Umeo peş raftand. Otrjadhoi kamşumori artişi şvedī bo sardoriji general Gustav Vaxtmejster ba vositai dehai Ratan ba peşvozi onzo firistoda şudand. Çangi du artiş 19 avgust dar mavzei dehai Sevara surat girift. Tibqi natiçahoi on, şvedho maçbur şudand, ki aqibnişinī kunand va rūzi digar onho allakaj dar nazdikiji dehai Ratan az çonibi rusho hamla kardand. In nabardho, ki ba ta'rix hamcun çangi Ratan va Sevara doxil şudand, oxirin dar xoki Şvetsija dar on çang budand. Nerūhoi Rusija rūzi 23 avgust az Umeo tark karda, bo muşkiloti darjofti mavodi ƣizoī va asliha rūbarū şudand, ammo tibqi şarthoi sulhi bastaşudai Rusija va Şvetsija, Rusija to hol nazorati Finlandijaro ba dast ovard va Umeo robitahoi tiçorī bo Esterbotteni Finlandijaro az dast dod (az çumla Vaasa).

Dar soli 1958 istgohi navi elektrikiji obi soxta şuda, ba on Sturnorrfors^[sv] nom guzoşta şud. Soli 1962 furudgohi Umeo kuşoda şud. Dar soli 1965 axoliji Umeo jakcoja bo posjolkaxoi nazdişaxrj va kişlokxoi nazdik 47.250 nafar bud. Dar soli 1966 axoliji munitsipaliteti Umeo az 50 xazor nafar guzaşt. Soli 1974 ba şahr Xolьmsund^[sv] , Xjornefors^[sv] , Sevar^[sv] va Xolmon ilova karda şudand. Şumorai umumiji axoliji şaxr 73977 nafar bud. Dar xudi xamon sol operai maşxuri Norrland kuşoda şud. Dar soli 1975, pas az muhokimai tūlonī puli sejum, Kirkbron dar boloi darjo soxta şud. Boz jak puli digar, Obbolabrun^[sv] soli 1989 pajdo şud. Dar soli 1987 aznavsoziji kulliji tamomi xijobonxo va kucaxoi markaziji Umeo ba amal barovarda şud, ki in ba şaxr sadxo million kroni şvetsija zarar rasond. Dar soli 1992, Umeo az çihati aholī az Sundsvall peş guzaşt va buzurgtarin şahri Norrland gardid. Dar soli 1995 şumorai aholī az 100 000 nafar guzaşt .

Umeå jake az 134 şahrhoi Şvetsija bo maqomi ta'rixī meboşad.

Dar soli 2010 harakat dar rohi ohani balandsur'ati Botniabanan kuşoda şud, ki Umeoro bo Ernskoldsvik va Kramfors (va minba'd bo mintaqahoi markaziji kişvar) mepajvandad. Dar ajni zamon, tarhreziji filiali Norrbotniabanan ba Luleå oƣoz joft.

Geografija va iqlim

Şahr dar darjoi Umeelven dar nazdikiji omezişi on bo Xaliçi Botnija çojgir ast. Dar hududi şahr kūlhoi zijode mavçudand. Kalontarini onho Njudalaşjon va Gresşjon, incunin xaliçi Esterferden meboşand.

Ekologija

Dar soli 2021, Agentiji Avrupo oid ba muhiti zist e'lon kard, ki in şahr doroi tozatarin havo dar IA meboşad^[2]. Mazmuni zarracaho 3,7 mikrogramm dar jak metri mukaab havo. Dar Ittihodi Avrupo mahdudijat 25 ast.

Farhang

Umeå markazi farhangiji şimoli Şvetsija ast. Operai Norrland dar Umeo çojgir ast. Festivali solonai çaz Umeå jake az buzurgtarin çaşnvorahoi çaziji muosir dar Şvetsija meboşad. Umeå incunin jak gurūhi maşhuri pankhoi xardkor dar çahon Refused va incunin bisjore az gurūhhoi metallī ba monandi Meshuggah, Cult of Luna, Naglfar va Rites Nocturnal meboşad. Dar Umeo jakcand osorxonaho mavçudand: Osorxonai ta'rixi mahalliji Vesterbotten, Osorxonai şahri Umeo, Osorxonai san'ati tasvirī, Osorxonai gitara va Osorxonai liƶaronī .

Jodgorihoi me'morī va çojhoi didanī

Zindoni kūhna
Kalisoi şahri Umeo
Xonai bonki kūhna
Anbori port
Villa Şarinska
Boƣ dar markazi şahr
Hajkali Otaşi sabz

Iqtisod

Samthoi asosiji tadqiqot dar Donişgohi Umeo ilmhoi biologī va tib (xususan biologijai huçajravī va molekulaviji rastaniho), ekologija va ba'ze digarho meboşand.

Donişgohi Umeo bo jak qator şirkathoi Şvetsija, az qabili ABB, Volvo, Skanska, Ericsson va Ohrlings PricewaterhouseCoopers hamkorī mekunad .

Dar şahr makoni jake az korxonahoi istehsoli moşinhoi borkaş Volvo Trucks çojgir ast va taqriban 2000 nafarro bo kor ta'min mekunad. Dar in ço qarorgohi avrupoiji Komatsu Forrest çojgir ast.

Dar kanori şahr bandar dar bahri Baltika mavçud ast, ki ba on paromhoi Umeo- Vaasa muntazam harakat mekunand. Rohhoi asosiji şimoli Şvetsija niz dar şahr burida meşavand, xati rohi ohan az çanubi Şvetsija muvofiq ast va furudgohi Umeo 4 kilometr çanubtar az şahr çojgir ast.

Barodarşahrho

Ezoh

↑ Befolkningsstatistik. Bojgonī şudaast 22 Janvar 2011 sol. // Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2010 och befolkningsförändringar 1 januari — 30 september 2010 (Statistika cislennosti naselenija po sostojaniju na 30 sentjabrja 2010 i dinamiki izmenenija cislennosti za period s 1 janvarja po 30 sentjabrja 2010)
↑ V ES sostavili rejting gorodov s samыm cistыm vozduxom. TASS(pajvandi dastnoras — ta'rix). 17 ijuni 2021 sançida şud. Bargirifta az sarcaşmai avval 19 ijuni 2021.
↑ Informatsija o gorode Umeo na sajte goroda Petrozavodsk(pajvandi dastnoras — ta'rix). 3 fevrali 2008 sançida şud. Bargirifta az sarcaşmai avval 4 marti 2016.

Pajvandho

Vebsajti rasmiji şahri Umeo (Şved.)
Vebsajti rasmiji Donişgohi Umeo(angl.))

[1] Befolkningsstatistik. Bojgonī şudaast 22 Janvar 2011 sol. // Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2010 och befolkningsförändringar 1 januari — 30 september 2010 (Statistika cislennosti naselenija po sostojaniju na 30 sentjabrja 2010 i dinamiki izmenenija cislennosti za period s 1 janvarja po 30 sentjabrja 2010)

[2] V ES sostavili rejting gorodov s samыm cistыm vozduxom. TASS(pajvandi dastnoras — ta'rix). 17 ijuni 2021 sançida şud. Bargirifta az sarcaşmai avval 19 ijuni 2021.

[3] Informatsija o gorode Umeo na sajte goroda Petrozavodsk(pajvandi dastnoras — ta'rix). 3 fevrali 2008 sançida şud. Bargirifta az sarcaşmai avval 4 marti 2016.

[1]

[2]

[3]