Cupressus sempervirens: Revizyonlar arasındaki fark
Görünüm
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
ekleme şablon |
düzenleme Etiket: Kaldırılan yönlendirme |
||
1. satır: | 1. satır: | ||
{{Geçmiş birleştir|Cupressus sempervirens}} |
|||
{{otomatik taksonkutu |
{{otomatik taksonkutu |
||
| italik_başlık = |
| italik_başlık = evet |
||
| |
| ad = Cupressus sempervirens |
||
| takson = Cupressus |
| takson = Cupressus |
||
| tür = sempervirens |
| tür = sempervirens |
||
| resim = |
|||
| resim_altyazı = |
|||
| sıralama = L., Sp. Pl. 2: 1002 (1753). |
|||
| üst_sıralama = |
|||
| aralık_haritası = |
|||
| aralık_haritası_altyazı = |
|||
| durum = LC |
| durum = LC |
||
| durum_sistemi = IUCN3.1 |
| durum_sistemi = IUCN3.1 |
||
| durum_kaynak = <ref name="IUCN">{{Web kaynağı |url=https://www.iucnredlist.org/species/32518/2821211|başlık=IUCN|erişimtarihi=5 Nisan 2024}}</ref> |
|||
| sıralama = L., Sp. Pl. 2: 1002 (1753). |
|||
<!-- |
|||
*{{Vikitür-ufak|Cupressus sempervirens}} |
|||
| en_genç_fosil = |
|||
*{{Commons kategori-ufak|Cupressus sempervirens}} |
|||
| en_eski_fosil = |
|||
| fosil_kaynak = --> |
|||
| sinonimler = |
|||
* Chamaecyparis thujiformis R.Sm. |
|||
* Chamaecyparis thujiformis R.Sm. ex Godr. |
|||
* Chamaecyparis thujiformis R.Sm. ex Gordon |
|||
* Cupressus conoidea Spadoni |
|||
* Cupressus elongata Salisb. |
|||
* Cupressus expansa Targ.Tozz. |
|||
* Cupressus expansa Targ.Tozz. ex Steud. |
|||
* Cupressus fastigiata DC. |
|||
* Cupressus fastigiata Mill., 1768 |
|||
* Cupressus foemina Garsault |
|||
* Cupressus globulifera Parl. |
|||
* Cupressus horizontalis (Mill.) Voss |
|||
* Cupressus horizontalis Mill. |
|||
* Cupressus horizontalis var. pendula hort. |
|||
* Cupressus horizontalis var. pendula hort. ex Endl. |
|||
* Cupressus lugubris Salisb. |
|||
* Cupressus mariae Sennen |
|||
* Cupressus mas Garsault |
|||
* Cupressus orientalis Beissn. |
|||
* Cupressus patula Pers. |
|||
* Cupressus patula Spadoni |
|||
* Cupressus pyramidalis O.Targ.Tozz. |
|||
* Cupressus roylei Carrière |
|||
* Cupressus sempervirens f. horizontalis (Mill.) Voss |
|||
* Cupressus sempervirens f. numidica Trab. |
|||
* Cupressus sempervirens f. stricta (Aiton) Rehder |
|||
* Cupressus sempervirens subsp. fma L. |
|||
* Cupressus sempervirens subsp. horizontalis (Mill.) A.Camus |
|||
* Cupressus sempervirens var. globulifera Parl. |
|||
* Cupressus sempervirens var. horizontalis (Mill.) G.Don |
|||
* Cupressus sempervirens var. horizontalis (Mill.) Gordon |
|||
* Cupressus sempervirens var. horizontalis (Mill.) Loudon |
|||
* Cupressus sempervirens var. numidica Trab. |
|||
* Cupressus sempervirens var. numidica Trab. ex G.Barron |
|||
* Cupressus sempervirens var. pendula (Endl.) A.Camus |
|||
* Cupressus sempervirens var. pyramidalis Nyman |
|||
* Cupressus sempervirens var. sphaerocarps (Parl.) Parl. |
|||
* Cupressus sempervirens var. stricta Aiton |
|||
* Cupressus sempervirens var. umbilicata (Parl.) Parl. |
|||
* Cupressus sphaerocarpa Parl. |
|||
* Cupressus stricta Mill. |
|||
* Cupressus stricta Mill. ex Godr. |
|||
* Cupressus stricta Mill. ex Gordon & Glend. |
|||
* Cupressus thujifolia Knight |
|||
* Cupressus thujifolia Knight ex Godr. |
|||
* Cupressus thujifolia Knight ex Gordon & Glend. |
|||
* Cupressus thujiformis Parker |
|||
* Cupressus thujiformis Parker ex Godr. |
|||
* Cupressus thujiformis Parker ex Gordon |
|||
* Cupressus thujioides H.Low |
|||
* Cupressus thujioides H.Low ex Godr. |
|||
* Cupressus thujioides H.Low ex Gordon |
|||
* Cupressus tournefortii Audib. ex Carrière |
|||
* Cupressus umbilicata Parl. |
|||
* Juniperus whitleyana Miq. |
|||
* Thuja orientalis var. pendula (Endl.) Carrière |
|||
}} |
}} |
||
'''Akdeniz servisi veya Kara Servi''' (''Cupressus sempervirens''), [[Akdeniz]]'in doğusundaki kuzeydoğu [[Libya]], güneydoğu [[Yunanistan]] ([[Girit]] ve [[Rodos]]), [[Türkiye]]'nin güneyi, [[Kıbrıs]], [[Suriye]] ve [[Ürdün]]'ün batısı ve [[Lübnan]] gibi bölgelere özgü bir [[servi|servi (''Cupressus'')]] [[tür]]üdür ama ayrı bir nüfus olarak [[İran]]'da da bulunur. |
|||
'''''Cupressus sempervirens''''', ''[[Cupressus]]'' cinsine bağlı Yunanistan'a ögzü bir bitki türüdür.<ref name="GBIF">{{Web kaynağı |url=https://www.gbif.org/species/10225588|başlık=GBIF |erişimtarihi=5 Nisan 2024}}</ref><ref name="PaleoBioDB">{{Web kaynağı |url=https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=369914|başlık=PaleoBioDB|erişimtarihi=5 Nisan 2024}}</ref> Yunanistan, Kıbrıs, İran, İsrail, Ürdün, Lübnan, Libya ve Türkiye'de bulunur. {{dönüştür|90|-|1,700|m|abbr=on}} rakım aralığında yetişir.<ref name="IUCN" /> |
|||
== Özellikleri == |
|||
Çok uzun ömürlüdür. 1000 yıldan fazla ömürleri olabilmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.agacinizinde.com/agaclar-konusuyor/servi | başlık = https://www.agacinizinde.com/agaclar-konusuyor/servi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210524100021/https://www.agacinizinde.com/agaclar-konusuyor/servi | arşivtarihi = 24 Mayıs 2021}}</ref> Türkiye'de en geniş yayılımı 436 hektar ile Antalya Köprülü Kanyon Milli Parkı içerisinde yapmaktadır. Kuraklığa dayanıklı oluşu özel toprak isteğinin olmaması ve yangına dayanıklı olması gibi sebeplerden dolayı ağaçlandırma için uygun bir türdür. Çok az yağış alan çeşitli bölgelerde diğer pinales üyeleri ve servi ile yapılan dikimlerin ardından yüzde 90 oranında servi türünün canlı kaldığı tespit edilmiştir. Servi kökleri ile toprağı çok iyi kavradığından dolayı erozyonu gözle görülür ölçüde engellemiştir. Çeşitli bölgelerde narenciye bahçelerinin etrafında rüzgar önleyici olarak dikilmektedir. Dayanıklı ve ucuz bir tür olan Akdeniz Servisi kent ormancılığı için tercih edilen bir türdür.<ref>{{Web kaynağı | url = https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/174740 | başlık = https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/174740 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20230514152109/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/174740 | arşivtarihi = 14 Mayıs 2023}}</ref> Diğer orman ağaçlarına göre Akdeniz Servisi yangınlara karşı daha dayanıklıdır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1239580 | başlık = https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1239580 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210224055414/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1239580 | arşivtarihi = 24 Şubat 2021}}</ref> Servi mezarlık ağacı olarak da bilinir. Bunun nedeni mezarlıklara bol miktarda dikilmesidir. Batıl bir inanışa göre ölenlerin ruhları bu ağaç sayesinde göklere yükselir. Ayrıca rüzgarı önleyici set etkisi de vardır. İran Yezd eyaletinde bulunan en az 4 bin yaşında olduğu tahmin edilen Eberkuh Servi Ağacının boyu 28 metre gövde çapı 4 metre dalları ise 2.5 metreyi bulmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iranin-en-yasli-agaci-dunya-mirasi-listesine-girmeyi-bekliyor/2437446 | başlık = İran'ın en yaşlı ağacı Dünya Mirası Listesi'ne girmeyi bekliyor | erişimtarihi = 11 Mayıs 2023 | çalışma = www.aa.com.tr | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211203085816/https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iranin-en-yasli-agaci-dunya-mirasi-listesine-girmeyi-bekliyor/2437446 | arşivtarihi = 3 Aralık 2021}}</ref> |
|||
==Taksonomi== |
|||
Tür adı olan ''sempervirens'', [[Latince]]de "her dem yeşil" anlamındaki bir kelimeden gelmektedir. |
|||
'''Cupressus sempervirens''' türüne bağlı alttürler (2024): |
|||
{{div sütunu|colwidth=280px}} |
|||
# ''[[Cupressus sempervirens indica]]'' |
|||
# ''[[Cupressus sempervirens sempervirens]]'' |
|||
{{div sütunu-son}} |
|||
==Konuyla ilgili yayınlar== |
|||
== Morfoloji == |
|||
* Farjon, A. (2005). ''Monograph of Cupressaceae and Sciadopitys''. Royal Botanic Gardens, Kew. {{ISBN|1-84246-068-4}}. |
|||
Boyu 35 metreye kadar uzayabilir.Yılda 1 metreye kadar büyüyebilir. Koyu yeşil renkli, yoğun spreyler halinde yaprakları vardır. Yapraklar pullu, 2–5 mm uzunluğunda ve yuvarlak (düzleşmemiş) sürgünler şeklindedir. Tohum kozalakları oval veya dikdörtgen, 25–40 mm uzunluğunda, 10-14 pullu, önce yeşil, tozlaşmadan yaklaşık 20-24 ay sonra kahverengi renge dönüşür. Erkek kozalaklar 3–5 mm uzunluğundadır ve kış sonlarında polen salgılarlar. Seiridium cardinale mantarının neden olduğu selvi kanserine karşı orta derecede hassastır ve bu hastalığın yaygın olduğu yerlerde yoğun ölümlere maruz kalabilir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://doa.ogm.gov.tr/Documents/Botanik%20bah/Akdeniz%20Servisi.pdf | başlık = https://doa.ogm.gov.tr/Documents/Botanik%20bah/Akdeniz%20Servisi.pdf | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220716053539/https://doa.ogm.gov.tr/Documents/Botanik%20bah/Akdeniz%20Servisi.pdf | arşivtarihi = 16 Temmuz 2022}}</ref> |
|||
* {{cite book|title=Conifers Around the World|year=2012|publisher=DendroPress|isbn=978-9632190617|pages=1089|url=http://conifersaroundtheworld.com|author=Zsolt Debreczy, Istvan Racz|edition=1st|editor=Kathy Musial}} |
|||
* Panconesi, A. 2007 ''The cypress from myth to future''. [''Italian''] 456 p. Ed. Centro Promozione Pubblicità, {{ISBN|9788888228204}} |
|||
== Kültivarları == |
|||
* Farjon, A. & D. Filer (2013) In: An Atlas of the World’s conifers. An analysis of their distribution, biogeography, diversity and conservation status. Brill, Leiden & Boston. 512 pp. |
|||
Önceleri, bu tür iki [[varyete]]ye ayrılırdı |
|||
* Krüssmann, G. (1983) Handbuch der Nadelgehölze, 2. Auflage: Paul Parey, Berlin & Hamburg |
|||
:* '''''C. sempervirens ''var.'' sempervirens''''' (eşanlamlısı, '''var. ''horizontalis'''''; [[Türkçe]]de, '''dallı servi''') : Orman ağacı formudur. Konik tepe yapısıyla ayrılır. 30 metreye kadar boy yapabilir. |
|||
* L. (1753) In: Sp. Pl. 2: 1002. |
|||
:* '''''C. sempervirens ''var.'' pyramidalis''''' (eşanlamlısı, '''var. ''fastigiata''''' ya da '''var. ''stricta''''') : Avlularda park ve bahçelerde süs bitkisi olarak kullanılır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.anitagaclar.gov.tr/nasil-olusur/tur-bilgileri/8 | başlık = Anıt Ağaçlar {{!}} Tabiatın Sessiz Tanıkları | erişimtarihi = 19 Mayıs 2023 | çalışma = www.anitagaclar.gov.tr | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220627122115/https://www.anitagaclar.gov.tr/nasil-olusur/tur-bilgileri/8 | arşivtarihi = 27 Haziran 2022}}</ref> |
|||
* Schroeter, A.L. & Panasiuk, V.A. (1999) Dictionary of plant names: Koeltz Scientific Books, Koenigstein |
|||
Bugün için ise ikinci varyete, herhangi bir [[botanik]] önemi olmayan bir [[kültivar]] olarak kabul edilmektedir. |
|||
* Taylor, S. (1984) A traveller's guide to the woody plants of Turkey: Redhouse Press, Istanbul |
|||
* Vidakovic, M. (1982) Cetinjace – morfologija I varijabilnost: Jugoslavenska Akademija Znanosti I Umjetnosti; SNL, Zagreb |
|||
== Galeri == |
|||
* Farjon, A. (2010) In: A Handbook of the World’s Conifers.Vol. 1 & 2. E. J. Brill, Leiden & Boston. 1112 pp. |
|||
<gallery> |
|||
* López Gonzáles, G.A. (2001) Los árboles y arbustos de la Península Ibérica e Islas Baleares, Vol. 1: Ediciones Mundi-Prensa, Madrid |
|||
Dosya:Cypress (Cupressus sempervirens, L) at Vicarello in the afternoon light, Lake Bracciano, Italy.jpg|Piramidal Akdeniz Servisi |
|||
* Mitchell, A. (1976) Elseviers bomengids: Elsevier, Amsterdam |
|||
Dosya:Cupressus sempervirens, Saint-Rémy-de-Provence cf01.jpg|Horizontal Akdeniz Servisi |
|||
* Wrobel, M. & Creber, G. (1996) Elsevier's dictionary of plant names: Elsevier, Amsterdam |
|||
Dosya:Med Cypress.jpg|Akdeniz Servisi Yaprakları |
|||
* Bean, W.J. (1980) Trees and shrubs hardy in the British Isles, ed. 8, Vols. 1-4: John Murray, London |
|||
Dosya:Cupressus strobilus ("cone"), front and back.jpg|Akdeniz Servisi Kozalağı |
|||
* Hegi, G. (1981) Illustrierte Flora von Mittel-europa, Band 1, Teil 2 [third edition]: Verlag Paul Parey, Berlin - Hamburg |
|||
</gallery> |
|||
* Zsolt, D. & Rácz, I. (2000) Fenyok a föld körül: Dendrológiai Alapítvány, Budapest |
|||
== Kaynakça == |
== Kaynakça == |
||
{{kaynakça}} |
|||
<div class=plainlinks> |
|||
* Dündar, T.; Ayrılmış, N.; Korkut, S. (2000). [https://web.archive.org/web/20070927043646/http://www.dof.ibu.edu.tr/skorkut_yayinlar/IU%20Orman%20Fakultesi%20Odun%20Mekanigi%20ve%20Teknolojisi%20Anabilim%20Dali.pdf#search=%22%22Dall%C4%B1%20servi%22%22 İ.Ü.Orman Fakültesi odun mekaniği ve teknolojisi anabilim dalı öğretim elemanlarının İ.Ü. Orman Fakültesi Dergis A serisinde 1951-2000 yılları arasında yayınlanmış makalelerinin 50 yıllık dökümü ve değerlendirilmesi]. ''Review of the Faculty of Forestry''. University of Istanbul. Series A, 50:1 (119-126). |
|||
</div> |
|||
== Dış bağlantılar == |
|||
{{Pinopsida-taslak}} |
|||
* {{commons-ufak}} |
|||
* {{Vikitür-ufak}} |
|||
{{Taksonçubuğu|from=Q147513}} |
|||
{{Otorite kontrolü}} |
{{Otorite kontrolü}} |
||
{{Taksonçubuğu|from=}} |
|||
{{kaynakça|30em}} |
|||
[[Kategori:Cupressus |
[[Kategori:Cupressus]] |
||
[[Kategori:Türkiye |
[[Kategori:Türkiye florası]] |
||
[[Kategori:Yunanistan florası]] |
|||
[[Kategori:İran florası]] |
|||
[[Kategori:İsrail florası]] |
|||
[[Kategori:Ürdün florası]] |
|||
[[Kategori:Lübnan florası]] |
|||
[[Kategori:Libya florası]] |
|||
[[Kategori:1753'de tanımlanan taksonlar]] |
|||
[[Kategori:Carl Linnaeus tarafından adlandırılmış taksonlar]] |
[[Kategori:Carl Linnaeus tarafından adlandırılmış taksonlar]] |
||
[[Kategori:Ankara florası]] |
|||
{{Cupressus-taslak}} |
|||
[[Kategori:Cupressaceae]] |
|||
[[Kategori:Türkiye'de doğal olarak yetişen iğne yapraklılar]] |
Sayfanın 22.35, 5 Nisan 2024 tarihindeki hâli
Cupressus sempervirens | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Korunma durumu | |||||||||||||||
Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
İkili adlandırma | |||||||||||||||
Cupressus sempervirens L., Sp. Pl. 2: 1002 (1753). | |||||||||||||||
Sinonimler | |||||||||||||||
|
Cupressus sempervirens, Cupressus cinsine bağlı Yunanistan'a ögzü bir bitki türüdür.[2][3] Yunanistan, Kıbrıs, İran, İsrail, Ürdün, Lübnan, Libya ve Türkiye'de bulunur. 90-1,700 m (295,28-5,58 ft) rakım aralığında yetişir.[1]
Taksonomi
Cupressus sempervirens türüne bağlı alttürler (2024):
Konuyla ilgili yayınlar
- Farjon, A. (2005). Monograph of Cupressaceae and Sciadopitys. Royal Botanic Gardens, Kew. 1-84246-068-4.
- Zsolt Debreczy, Istvan Racz (2012). Kathy Musial (Ed.). Conifers Around the World (1st bas.). DendroPress. s. 1089. ISBN 978-9632190617.
- Panconesi, A. 2007 The cypress from myth to future. [Italian] 456 p. Ed. Centro Promozione Pubblicità, 9788888228204
- Farjon, A. & D. Filer (2013) In: An Atlas of the World’s conifers. An analysis of their distribution, biogeography, diversity and conservation status. Brill, Leiden & Boston. 512 pp.
- Krüssmann, G. (1983) Handbuch der Nadelgehölze, 2. Auflage: Paul Parey, Berlin & Hamburg
- L. (1753) In: Sp. Pl. 2: 1002.
- Schroeter, A.L. & Panasiuk, V.A. (1999) Dictionary of plant names: Koeltz Scientific Books, Koenigstein
- Taylor, S. (1984) A traveller's guide to the woody plants of Turkey: Redhouse Press, Istanbul
- Vidakovic, M. (1982) Cetinjace – morfologija I varijabilnost: Jugoslavenska Akademija Znanosti I Umjetnosti; SNL, Zagreb
- Farjon, A. (2010) In: A Handbook of the World’s Conifers.Vol. 1 & 2. E. J. Brill, Leiden & Boston. 1112 pp.
- López Gonzáles, G.A. (2001) Los árboles y arbustos de la Península Ibérica e Islas Baleares, Vol. 1: Ediciones Mundi-Prensa, Madrid
- Mitchell, A. (1976) Elseviers bomengids: Elsevier, Amsterdam
- Wrobel, M. & Creber, G. (1996) Elsevier's dictionary of plant names: Elsevier, Amsterdam
- Bean, W.J. (1980) Trees and shrubs hardy in the British Isles, ed. 8, Vols. 1-4: John Murray, London
- Hegi, G. (1981) Illustrierte Flora von Mittel-europa, Band 1, Teil 2 [third edition]: Verlag Paul Parey, Berlin - Hamburg
- Zsolt, D. & Rácz, I. (2000) Fenyok a föld körül: Dendrológiai Alapítvány, Budapest
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Wikimedia Commons'ta Cupressus sempervirens ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
- Vikitür'de Cupressus sempervirens ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Cupressus ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |