İçeriğe atla

Bahçe çileği: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
LostMyMind (mesaj | katkılar)
Devriyeler
109.027 değişiklik
anlam ayrımı dz
Makina86 (mesaj | katkılar)
10.398 değişiklik
Bilgi eklendi. Yazım düzeltildi
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği
66. satır: 66. satır:
== Yetiştirme ==
== Yetiştirme ==


Çilek çeşitleri büyüklük, renk, tat, şekil, verimlilik derecesi, olgunlaşma mevsimi, hastalığa karşı dayanıklılık ve bitki yapısı bakımından büyük farklılıklar gösterir.<ref name="missouri1">{{Web kaynağı |url= http://extension.missouri.edu/publications/DisplayPub.aspx?P=G6135 |başlık= G6135 Home Fruit Production: Strawberry Cultivars and Their Culture |yayıncı= University of Missouri |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20170702100952/http://extension.missouri.edu/publications/DisplayPub.aspx?P=G6135 |arşivtarihi= 2 Temmuz 2017 |ölüurl= evet }}</ref> Ortalama bir çileğin dış zarında yaklaşık 200 tohum vardır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://strawberryplants.org/2010/05/strawberry-seeds/ | başlık = Strawberry Seeds | website = Strawberry Plants | erişimtarihi = 2 Ağustos 2016 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211026211341/https://strawberryplants.org/strawberry-seeds/ | arşivtarihi = 26 Ekim 2021 | ölüurl = hayır }}</ref> Bazılarının yaprakları bazılarınınsa cinsel organlarının gelişimi farklıdır. Çoğu zaman çiçekler yapı olarak [[Hermafroditlik|hermafroditik]] görünür ancak ya erkek ya da dişi olarak işlev görürler.<ref>Fletcher, Stevenson Whitcomb (1917) ''Strawberry Growing'', The Macmillan Co., New York, [https://books.google.com/books?id=uQA2AAAAMAAJ&pg=PA127 p. 127].</ref>
Çilek çeşitleri büyüklük, renk, tat, şekil, verimlilik derecesi, olgunlaşma mevsimi, hastalığa karşı dayanıklılık ve bitki yapısı bakımından büyük farklılıklar gösterir.<ref name="missouri1">{{Web kaynağı |url= http://extension.missouri.edu/publications/DisplayPub.aspx?P=G6135 |başlık= G6135 Home Fruit Production: Strawberry Cultivars and Their Culture |yayıncı= University of Missouri |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20170702100952/http://extension.missouri.edu/publications/DisplayPub.aspx?P=G6135 |arşivtarihi= 2 Temmuz 2017 |ölüurl= evet }}</ref>


Ticari üretim için bitkiler sürünücü gövdeden (Stolon) üretilir ve genelde çıplak köklü fide olarak dağıtılır. Yetiştirme iki genel modelden birini takip eder: yıllık plastikültür,<ref name="osu-2126">{{Web kaynağı | url = http://www.ag.ohio-state.edu/~news/story.php?id=2126 |başlık= Strawberry Plasticulture Offers Sweet Rewards |yayıncı= Ag.ohio-state.edu |tarih= 28 Haziran 2002 |erişimtarihi= 5 Aralık 2009 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20060901082718/http://www.ag.ohio-state.edu/~news/story.php?id=2126 | arşivtarihi = 1 Eylül 2006}}</ref> veya [[çok yıllık]] keçeleşmiş sıra veya höyük sistemi.<ref name="nevfc_production">{{Web kaynağı | url = http://www.newenglandvfc.org/pdf_proceedings/StawberryProduction.pdf |başlık= Strawberry Production Basics: Matted Row |yayıncı= newenglandvfc.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110727120734/http://www.newenglandvfc.org/pdf_proceedings/StawberryProduction.pdf | arşivtarihi = 27 Temmuz 2011}}</ref> Seralar, sezon dışında az miktarda çilek üretir.<ref>{{Web kaynağı |url= http://www.hort.cornell.edu/pritts/grnhouse.html |başlık= Pritts Greenhouse Berried Treasures |yayıncı= Hort.cornell.edu |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211022120201/http://www.hort.cornell.edu/pritts/grnhouse.html |arşivtarihi= 22 Ekim 2021 |ölüurl= hayır }}</ref>
Ortalama bir çileğin dış zarında yaklaşık 200 tohum vardır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://strawberryplants.org/2010/05/strawberry-seeds/ | başlık = Strawberry Seeds | website = Strawberry Plants | erişimtarihi = 2 Ağustos 2016 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211026211341/https://strawberryplants.org/strawberry-seeds/ | arşivtarihi = 26 Ekim 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>
Bazılarının yaprakları bazılarınınsa cinsel organlarının gelişimi farklıdır. Çoğu zaman çiçekler yapı olarak [[Hermafroditlik|hermafroditik]] görünür ancak ya erkek ya da dişi olarak işlev görürler.<ref>Fletcher, Stevenson Whitcomb (1917) ''Strawberry Growing'', The Macmillan Co., New York, [https://books.google.com/books?id=uQA2AAAAMAAJ&pg=PA127 p. 127].</ref>
Ticari üretim için bitkiler sürünücü gövdeden (Stolon) üretilir ve genelde çıplak köklü fide olarak dağıtılır. Yetiştirme iki genel modelden birini takip eder: yıllık plastikültür,<ref name="osu-2126">{{Web kaynağı | url = http://www.ag.ohio-state.edu/~news/story.php?id=2126 |başlık= Strawberry Plasticulture Offers Sweet Rewards |yayıncı= Ag.ohio-state.edu |tarih= 28 Haziran 2002 |erişimtarihi= 5 Aralık 2009 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20060901082718/http://www.ag.ohio-state.edu/~news/story.php?id=2126 | arşivtarihi = 1 Eylül 2006}}</ref> veya [[çok yıllık]] keçeleşmiş sıra veya höyük sistemi.<ref name="nevfc_production">{{Web kaynağı | url = http://www.newenglandvfc.org/pdf_proceedings/StawberryProduction.pdf |başlık= Strawberry Production Basics: Matted Row |yayıncı= newenglandvfc.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110727120734/http://www.newenglandvfc.org/pdf_proceedings/StawberryProduction.pdf | arşivtarihi = 27 Temmuz 2011}}</ref>
Seralar, sezon dışında az miktarda çilek üretir.<ref>{{Web kaynağı |url= http://www.hort.cornell.edu/pritts/grnhouse.html |başlık= Pritts Greenhouse Berried Treasures |yayıncı= Hort.cornell.edu |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211022120201/http://www.hort.cornell.edu/pritts/grnhouse.html |arşivtarihi= 22 Ekim 2021 |ölüurl= hayır }}</ref>


Modern ticari üretimin büyük kısmında plastik kültür sistemi kullanılır. Bu yöntemde her yıl yükseltilmiş yataklar oluşturulur, [[Fumigasyon|fümigasyon]] ve yabancı ot büyümesini ve erozyonu önlemek için plastikle kaplanır. Genellikle kuzey fidanlıklarından elde edilen fideler bu örtüye açılan deliklerden dikilir ve altından sulama boruları geçirilir. Bitkileri enerjilerinin çoğunu meyve gelişimine harcamaya teşvik etmek için, dağıtıcı dallar bitkilerden göründükleri gibi çıkarılır. Hasattan sonra plastik çıkarılır ve bitkiler toprağa sürülür.<ref name="osu-2126" /><ref name="noble">{{Web kaynağı |url= http://www.noble.org/Ag/Horticulture/StrawberryFields/index.html |başlık= Strawberry Fields Forever |yayıncı= Noble.org |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20051126182638/http://www.noble.org/Ag/Horticulture/StrawberryFields/index.html |arşivtarihi= 26 Kasım 2005 |ölüurl= hayır }}</ref>
Modern ticari üretimin büyük kısmında plastik kültür sistemi kullanılır. Bu yöntemde her yıl yükseltilmiş yataklar oluşturulur, [[Fumigasyon|fümigasyon]] ve yabancı ot büyümesini ve erozyonu önlemek için plastikle kaplanır. Genellikle kuzey fidanlıklarından elde edilen fideler bu örtüye açılan deliklerden dikilir ve altından sulama boruları geçirilir. Bitkileri enerjilerinin çoğunu meyve gelişimine harcamaya teşvik etmek için, dağıtıcı dallar bitkilerden göründükleri gibi çıkarılır. Hasattan sonra plastik çıkarılır ve bitkiler toprağa sürülür.<ref name="osu-2126" /><ref name="noble">{{Web kaynağı |url= http://www.noble.org/Ag/Horticulture/StrawberryFields/index.html |başlık= Strawberry Fields Forever |yayıncı= Noble.org |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20051126182638/http://www.noble.org/Ag/Horticulture/StrawberryFields/index.html |arşivtarihi= 26 Kasım 2005 |ölüurl= hayır }}</ref>
76. satır: 82. satır:
Özellikle çok soğuk iklimlerde bitkiler birkaç yıl boyunca korunur. Bitkiler sıra halinde veya höyükler üzerinde yetiştirilir.<ref name="osu-2126" /><ref name="nevfc_production" /> Bu yöntem genelde daha düşük yatırım ve daha az bakım gerektirir.<ref name="nevfc_production" /> Verim genelde plastik kültürden daha azdır.<ref name="nevfc_production" />
Özellikle çok soğuk iklimlerde bitkiler birkaç yıl boyunca korunur. Bitkiler sıra halinde veya höyükler üzerinde yetiştirilir.<ref name="osu-2126" /><ref name="nevfc_production" /> Bu yöntem genelde daha düşük yatırım ve daha az bakım gerektirir.<ref name="nevfc_production" /> Verim genelde plastik kültürden daha azdır.<ref name="nevfc_production" />


Başka bir yöntemde [[Kompost|kompost çorabı]] kullanılır. Kompost çoraplarında yetiştirilen bitkilerin siyah plastik makç veya keçeli sıra sistemlerinde üretilen meyvelerden daha çok [[flavonoid]]ler, [[antosiyanin]]ler, [[fruktoz]], [[glukoz]], [[sakkaroz]], [[malik asit]] ve [[sitrik asit]] ürettiği gösterilmiştir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |yazar1=Wang SW. |yazar2=Millner P. |doi=10.1021/jf9020575|pmid=20560628 |başlık=Effect of Different Cultural Systems on Antioxidant Capacity, Phenolic Content, and Fruit Quality of Strawberries (''Fragaria × aranassa'' Duch.)|dergi=[[Journal of Agricultural and Food Chemistry]]|cilt=57|sayı=20|sayfalar=9651-57|yıl=2009}}</ref> [[Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı|USDA]] tarafından yürütülen daha önceki bir çalışmada benzer sonuçlar kompostun iki çilek çeşidinin biyoaktif niteliklerinde nasıl bir rol oynadığını doğrulamaktadır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |vauthors=Wang SY, Lin HS |başlık=Compost as a soil supplement increases the level of antioxidant compounds and oxygen radical absorbance capacity in strawberries|dergi=[[Journal of Agricultural and Food Chemistry]]|cilt=51|sayı=23|sayfalar=6844-50|tarih=November 2003|pmid=14582984|doi=10.1021/jf030196x}}</ref>
Başka bir yöntemde [[Kompost|kompost çorabı]] kullanılır. Kompost çoraplarında yetiştirilen bitkilerin siyah plastik makç veya keçeli sıra sistemlerinde üretilen meyvelerden daha çok [[flavonoid]]ler, [[antosiyanin]]ler, [[fruktoz]], [[glukoz]], [[sakkaroz]], [[malik asit]] ve [[sitrik asit]] ürettiği gösterilmiştir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |yazar1=Wang SW. |yazar2=Millner P. |doi=10.1021/jf9020575|pmid=20560628 |başlık=Effect of Different Cultural Systems on Antioxidant Capacity, Phenolic Content, and Fruit Quality of Strawberries (''Fragaria × aranassa'' Duch.)|dergi=Journal of Agricultural and Food Chemistry|cilt=57|sayı=20|sayfalar=9651-57|yıl=2009}}</ref> [[Tarım Bakanlığı (Amerika Birleşik Devletleri)|USDA]] tarafından yürütülen daha önceki bir çalışmada benzer sonuçlar kompostun iki çilek çeşidinin biyoaktif niteliklerinde nasıl bir rol oynadığını doğrulamaktadır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |vauthors=Wang SY, Lin HS |başlık=Compost as a soil supplement increases the level of antioxidant compounds and oxygen radical absorbance capacity in strawberries|dergi=Journal of Agricultural and Food Chemistry|cilt=51|sayı=23|sayfalar=6844-50|tarih=Kasım 2003|pmid=14582984|doi=10.1021/jf030196x}}</ref>


Çilekler tohumla da çoğaltılabilir ama bu öncelikle bir hobi etkinliğidir ve ticari olarak uygulanmaz. Evde kullanım için tohumla çoğaltılan birkaç çeşit geliştirilmiştir ve ticari olarak tohumdan yetiştirmeye yönelik araştırmalar devam etmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı | soyadı1 = Wilson | ad1 = D. | soyadı2 = Goodall | ad2 = A. | soyadı3 = Reeves | ad3 = J. |doi= 10.1007/BF00022647 |başlık= An improved technique for the germination of strawberry seeds |dergi= Euphytica |cilt= 22 |sayı= 2 |sayfalar=362|yıl= 1973 | s2cid = 26544785 }}</ref> Tohumlar ([[Aken (botanik)|aken]]ler) ya ticari tohum tedarikçileri aracılığıyla ya da meyvelerden toplanıp saklanarak elde edilir.
Çilekler tohumla da çoğaltılabilir ama bu öncelikle bir hobi etkinliğidir ve ticari olarak uygulanmaz. Evde kullanım için tohumla çoğaltılan birkaç çeşit geliştirilmiştir ve ticari olarak tohumdan yetiştirmeye yönelik araştırmalar devam etmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı | soyadı1 = Wilson | ad1 = D. | soyadı2 = Goodall | ad2 = A. | soyadı3 = Reeves | ad3 = J. |doi= 10.1007/BF00022647 |başlık= An improved technique for the germination of strawberry seeds |dergi= Euphytica |cilt= 22 |sayı= 2 |sayfalar=362|yıl= 1973 | s2cid = 26544785 }}</ref> Tohumlar ([[Aken (botanik)|aken]]ler) ya ticari tohum tedarikçileri aracılığıyla ya da meyvelerden toplanıp saklanarak elde edilir.


Çilekler iç mekanlarda çilek saksılarında da yetiştirilebilir.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/newhouseplantexp00hess|urlerişimi=kayıtlı|sayfa=[https://archive.org/details/newhouseplantexp00hess/page/146 146]|alıntı= Strawberries grown indoors in strawberry pots.|başlık=The House Plant Expert|soyadı=Hessayon|ad=D. G.|tarih=1996|yayıncı=Sterling Publishing Company, Inc.|isbn=9780903505352|dil=İngilizce}}</ref> Çilekler mavi ve kırmızı [[LED lamba|LED ışık]] kombinasyonuyla aydınlatılmadıkça kışın iç mekanlarda yetişmez.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.independent.co.uk/voices/comment/strawberries-in-winter-welcome-to-franken-season-9032888.html |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20220525/https://www.independent.co.uk/voices/comment/strawberries-in-winter-welcome-to-franken-season-9032888.html |arşivtarihi=25 Mayıs 2022 |urlerişimi=aboneli|ölüurl=hayır|başlık=Strawberries in winter? Welcome to franken-season|iş=The Independent|erişimtarihi=7 Haziran 2018|dil=en-GB}}</ref> [[Florida]] gibi güney bölgelerinde kış, doğal büyüme mevsimidir ve hasat kasım ortasında başlar.<ref name=":0">{{Haber kaynağı|url=http://www.tampabay.com/things-to-do/food/cooking/10-facts-about-florida-strawberries-that-might-surprise-you/2268248|başlık=10 facts about Florida strawberries that might surprise you|tarih=7 Mart 2016|erişimtarihi=7 Haziran 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211026002646/https://www.tampabay.com/things-to-do/food/cooking/10-facts-about-florida-strawberries-that-might-surprise-you/2268248/|arşivtarihi=26 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref>
Çilekler iç mekanlarda çilek saksılarında da yetiştirilebilir.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/newhouseplantexp00hess|urlerişimi=kayıtlı|sayfa=[https://archive.org/details/newhouseplantexp00hess/page/146 146]|alıntı= Strawberries grown indoors in strawberry pots.|başlık=The House Plant Expert|soyadı=Hessayon|ad=D. G.|tarih=1996|yayıncı=Sterling Publishing Company, Inc.|isbn=9780903505352|dil=İngilizce}}</ref>
Çilekler mavi ve kırmızı [[LED lamba|LED ışık]] kombinasyonuyla aydınlatılmadıkça kışın iç mekanlarda yetişmez.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.independent.co.uk/voices/comment/strawberries-in-winter-welcome-to-franken-season-9032888.html |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20220525/https://www.independent.co.uk/voices/comment/strawberries-in-winter-welcome-to-franken-season-9032888.html |arşivtarihi=25 Mayıs 2022 |urlerişimi=aboneli|ölüurl=hayır|başlık=Strawberries in winter? Welcome to franken-season|iş=The Independent|erişimtarihi=7 Haziran 2018|dil=en-GB}}</ref>
[[Florida]] gibi güney bölgelerinde kış, doğal büyüme mevsimidir ve hasat kasım ortasında başlar.<ref name=":0">{{Haber kaynağı|url=http://www.tampabay.com/things-to-do/food/cooking/10-facts-about-florida-strawberries-that-might-surprise-you/2268248|başlık=10 facts about Florida strawberries that might surprise you|tarih=7 Mart 2016|erişimtarihi=7 Haziran 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211026002646/https://www.tampabay.com/things-to-do/food/cooking/10-facts-about-florida-strawberries-that-might-surprise-you/2268248/|arşivtarihi=26 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref>


Kashubian çileği (''Truskawka kaszubska'' veya ''Kaszëbskô malëna''),<ref>{{Web kaynağı |url= http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2009:089:0004:0008:EN:PDF |başlık= COUNCIL REGULATION (EC) No 510/2006 'TRUSKAWKA KASZUBSKA' or 'KASZËBSKÔ MALËNA' EC No: PL-PGI-0005-0593-19.03.2007 |yayıncı= European Union |tarih= 18 Nisan 2009 |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20221101082604/https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2009:089:0004:0008:EN:PDF |arşivtarihi= 1 Kasım 2022 |ölüurl= hayır }}</ref> AB hukuku kapsamında ticari koruma verilen ilk Polonya meyvesidir.
Kashubian çileği (''Truskawka kaszubska'' veya ''Kaszëbskô malëna''),<ref>{{Web kaynağı |url= http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2009:089:0004:0008:EN:PDF |başlık= COUNCIL REGULATION (EC) No 510/2006 'TRUSKAWKA KASZUBSKA' or 'KASZËBSKÔ MALËNA' EC No: PL-PGI-0005-0593-19.03.2007 |yayıncı= European Union |tarih= 18 Nisan 2009 |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20221101082604/https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2009:089:0004:0008:EN:PDF |arşivtarihi= 1 Kasım 2022 |ölüurl= hayır }}</ref> AB hukuku kapsamında ticari koruma verilen ilk Polonya meyvesidir.


Kartuzy, Kościerzyna ve Bytów ilçelerinde ve Przywidz, [[Wejherowo]], Luzino, Szemud, Linia, Łęczyce ve Kashubia'daki Cewice belediyelerinde üretilir. Sadece Ekstra veya Sınıf I olarak derecelendirilmiş Senga Sengana, Elsanta, Honeoye çeşitleri ''kaszëbskô malëna'' olarak satılabilir.
Kartuzy, Kościerzyna ve Bytów ilçelerinde ve Przywidz, [[Wejherowo]], Luzino, Szemud, Linia, Łęczyce ve Kashubia'daki Cewice belediyelerinde üretilir. Sadece Ekstra veya 1.Sınıf olarak derecelendirilmiş Senga Sengana, Elsanta, Honeoye çeşitleri ''kaszëbskô malëna'' olarak satılabilir.


<gallery mode="packed">
<gallery mode="packed">
Dosya:Dülmen, Kirchspiel, Erdbeerfeld -- 2015 -- 6492-6.jpg|Kuzey Ren-Vestfalya, Almanya'da çilek tarlası
Dosya:Dülmen, Kirchspiel, Erdbeerfeld -- 2015 -- 6492-6.jpg|Kuzey Ren-Vestfalya, Almanya'da bir çilek tarlası
Dosya:Plasticulture.jpg|küçükresim|alt=Çilek bitkilerinin etrafını plastikle kaplayan büyük bir çilek tarlası.|Plastik kültür yöntemini kullanan bir tarla
Dosya:Plasticulture.jpg|küçükresim|alt=Çilek bitkilerinin etrafı plastikle kaplı büyük bir çilek tarlası.|Plastik kültür yöntemini kullanan bir tarla
</gallery>
</gallery>


=== Gübreleme ve hasat ===
=== Gübreleme ve hasat ===
Çilek bitkilerinin çoğu artık [[Gübre|yapay gübreler]] ile hem hasattan önce hem de sonra ve genelde plastikültür ekiminden önce beslenmektedir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://edis.ifas.ufl.edu/document_hs370|başlık=HS1116/HS370: Nitrogen Fertilization of Strawberry Cultivars: Is Preplant Starter Fertilizer Needed?|erişimtarihi=5 Aralık 2009|arşivtarihi=21 Ocak 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090121231127/http://edis.ifas.ufl.edu/document_hs370|tarih=6 Ağustos 2007|yayıncı=Edis.ifas.ufl.edu|ölüurl=evet}}</ref>
Çilek bitkilerinin çoğu artık [[Gübre|yapay gübreler]] ile hem hasattan önce hem de sonra ve genelde plastikültür ekiminden önce beslenir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://edis.ifas.ufl.edu/document_hs370|başlık=HS1116/HS370: Nitrogen Fertilization of Strawberry Cultivars: Is Preplant Starter Fertilizer Needed?|erişimtarihi=5 Aralık 2009|arşivtarihi=21 Ocak 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090121231127/http://edis.ifas.ufl.edu/document_hs370|tarih=6 Ağustos 2007|yayıncı=Edis.ifas.ufl.edu|ölüurl=evet}}</ref>

En yüksek kaliteyi korumak için çilekler en az iki günde bir hasat edilir. Meyveler tepeleri hala üzerindeyken ve en az 13&nbsp;mm (yarım inç) gövde kalacak şekilde toplanır. Çilekler toplandıktan sonra olgunlaşmaya devam etmediklerinden tam olgunlaşmaları için bitki üzerinde kalmaları gerekir.

⚫
Böcek ve hastalık problemlerini en aza indirmek için çürümüş ve olgunlaşmış çilekler ayıklanır. Çilekler yenilmeden hemen öncesine kadar yıkanmaz.<ref>{{Web kaynağı |url= https://www.purdue.edu/hla/sites/yardandgarden/wp-content/uploads/sites/2/2016/10/HO-46.pdf |başlık= Growing Strawberries |yayıncı= Purdue University |soyadı= Bordelon |ad= Bruce |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211023042111/https://www.purdue.edu/hla/sites/yardandgarden/wp-content/uploads/sites/2/2016/10/HO-46.pdf |arşivtarihi= 23 Ekim 2021 |ölüurl= hayır }}</ref>


⚫
En yüksek kaliteyi korumak için çilekler en az iki günde bir hasat edilir. Meyveler kapakları hala takılıyken ve en az 13&nbsp;mm (yarım inç) gövde kalacak şekilde toplanır. Çilekler toplandıktan sonra olgunlaşmaya devam etmediklerinden tam olgunlaşmaları için bitki üzerinde kalmaları gerekir. Böcek ve hastalık problemlerini en aza indirmek için çürümüş ve olgunlaşmış çilekler ayıklanır. Çilekler yenilmeden hemen öncesine kadar yıkanmaz.<ref>{{Web kaynağı |url= https://www.purdue.edu/hla/sites/yardandgarden/wp-content/uploads/sites/2/2016/10/HO-46.pdf |başlık= Growing Strawberries |yayıncı= Purdue University |soyadı= Bordelon |ad= Bruce |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211023042111/https://www.purdue.edu/hla/sites/yardandgarden/wp-content/uploads/sites/2/2016/10/HO-46.pdf |arşivtarihi= 23 Ekim 2021 |ölüurl= hayır }}</ref>
[[Dosya:Picker_on_a_strawberry_field_in_Quebec,_Canada.jpg|alt=Bir adam tarlada düz çilek taşır.|küçükresim|Çilekler genellikle ele toplanır ve tarlada sığ kutulara yerleştirilir.]]
[[Dosya:Picker_on_a_strawberry_field_in_Quebec,_Canada.jpg|alt=Bir adam tarlada düz çilek taşır.|küçükresim|Çilekler genellikle ele toplanır ve tarlada sığ kutulara yerleştirilir.]]
⚫
Verimlilik uygulamalarını belirlemek için toprak testi bilgileri ve bitki analiz sonuçları kullanılır. Her ekim yılının başında azotlu gübreye gerek olur. Yüksek verim için tarla gübrelendiğinde normalde yeterli düzeyde fosfor ve potasyum bulunur. Daha çok organik madde sağlamak için çilekleri dikmeden önce kışın örtü olacak buğday veya çavdar ekilir. Çilekler 5.5 ila 6.5 arasındaki pH'ı ister bu nedenle genellikle kireç uygulanmaz.<ref>{{Web kaynağı |url= http://www.extension.iastate.edu/Publications/PM672D.pdf |başlık= Production Guide for Commercial Strawberries |yayıncı= Iowa State University |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20040608221046/http://www.extension.iastate.edu/Publications/PM672D.pdf |arşivtarihi= 8 Haziran 2004 |ölüurl= hayır }}</ref>


Verimlilik uygulamalarını belirlemek için toprak test bilgileri ve bitki analiz sonuçları kullanılır. Her ekim yılının başında azotlu gübreye gerek vardır. Yüksek verim için tarla gübrelendiğinde normalde yeterli düzeyde fosfor ve potasyum bulunur. Daha çok organik madde sağlamak için çilekleri dikmeden önce kışın örtü olacak buğday veya çavdar ekilir.
⚫
Hasat ve temizleme süreci zaman içinde çok değişmemiştir. Narin çilekler hala elle hasat edilir.<ref name="umn-6237">{{Web kaynağı|url=http://www.extension.umn.edu/distribution/horticulture/DG6237.html|başlık=Commercial Postharvest Handling of Strawberries (''Fragaria'' spp.)|erişimtarihi=5 Mayıs 2009|arşivtarihi=8 Temmuz 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130708141909/http://www.extension.umn.edu/distribution/horticulture/DG6237.html|yayıncı=Extension.umn.edu|ölüurl=evet}}</ref> Derecelendirme ve paketleme genellikle işleme tesisinden ziyade tarlada gerçekleşir.<ref name="umn-6237" /> Büyük hasılatlarda çilekler akarsular ve sarsmalı konveyör bantları vasıtasıyla temizlenir.

⚫
Çilekler 5.5 ila 6.5 arasındaki toprak pH'ı ister bu nedenle genellikle kireç uygulanmaz.<ref>{{Web kaynağı |url= http://www.extension.iastate.edu/Publications/PM672D.pdf |başlık= Production Guide for Commercial Strawberries |yayıncı= Iowa State University |arşivengelli= evet |erişimtarihi= 1 Kasım 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20040608221046/http://www.extension.iastate.edu/Publications/PM672D.pdf |arşivtarihi= 8 Haziran 2004 |ölüurl= hayır }}</ref>

⚫
Hasat ve temizlik süreci zaman içinde çok değişmemiştir. Narin çilekler hala elle hasat edilir.<ref name="umn-6237">{{Web kaynağı|url=http://www.extension.umn.edu/distribution/horticulture/DG6237.html|başlık=Commercial Postharvest Handling of Strawberries (''Fragaria'' spp.)|erişimtarihi=5 Mayıs 2009|arşivtarihi=8 Temmuz 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130708141909/http://www.extension.umn.edu/distribution/horticulture/DG6237.html|yayıncı=Extension.umn.edu|ölüurl=evet}}</ref>

Derecelendirme ve paketleme genellikle işleme tesisinden ziyade tarlada gerçekleşir.<ref name="umn-6237" /> Büyük hasatlarda çilekler akarsular ve sarsmalı konveyör bantları vasıtasıyla temizlenir.

=== Evde yetiştirme ===
Çilekler ev bahçelerinde popülerdir ve çok sayıda [[kültivar|çeşit]] tüketim ve sergileme amacıyla seçilmiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Klein|ad=Carol|başlık=Grow your own fruit|yıl=2009|yayıncı=Mitchell Beazley|yer=UK|isbn=978-1-84533-434-5|sayfa=224}}</ref> Aşağıdaki çeşitler Kraliyet Bahçıvanlık Derneği'nin Bahçe Liyakat Ödülünü kazanmıştır:
{|
|- valign=top
|
* 'Cambridge Favourite'<ref>{{web kaynağı|url=https://www.rhs.org.uk/plants/details?plantid=5802 |başlık=Fragaria × ananassa 'Cambridge Favourite' (F) strawberry 'Cambridge Favourite' |yayıncı=Royal Horticultural Society |erişimtarihi=20 Ocak 2023 }}</ref>
* 'Hapil'<ref>{{web kaynağı|url=https://www.rhs.org.uk/plants/details?plantid=6119 |başlık=Fragaria × ananassa 'Hapil' (F) strawberry 'Hapil' |yayıncı=Royal Horticultural Society|erişimtarihi=20 Ocak 2023 }}</ref>
|
* 'Honeoye' <ref>{{web kaynağı|url=https://www.rhs.org.uk/plants/details?plantid=5892 |başlık=Fragaria × ananassa 'Honeoye' (F) strawberry 'Honeoye' |yayıncı=Royal Horticultural Society|erişimtarihi=20 Ocak 2023 }}</ref>
* 'Pegasus'<ref>{{cite web|url=https://www.rhs.org.uk/plants/details?plantid=805 |başlık=Fragaria 'Pegasus' strawberry 'Pegasus' |yayıncı=Royal Horticultural Society|erişimtarihi=20 Ocak 2023 }}</ref>
|
* 'Rhapsody'<ref>{{cite web|url=https://www.rhs.org.uk/plants/details?plantid=5906 |başlık=Fragaria × ananassa 'Rhapsody' (F) strawberry 'Rhapsody' |yayıncı=Royal Horticultural Society|erişimtarihi=20 Ocak 2023}}</ref>
* 'Symphony'<ref>{{cite web|url=https://www.rhs.org.uk/plants/details?plantid=5066 |başlık=Fragaria × ananassa 'Symphony' PBR (F) strawberry 'Symphony' |yayıncı=Royal Horticultural Society|erişimtarihi=20 Ocak 2023}}</ref>
|}


=== Zararlılar ===
=== Zararlılar ===
105. satır: 138. satır:
Çilek yaprak biti ''Chaetosiphon fragaefolii'', Amerika Birleşik Devletleri (Arizona), Arjantin ve Şili'de bulunan bir böcek türüdür. Çilek hafif sarı kenar virüsü'nün bir vektörüdür.
Çilek yaprak biti ''Chaetosiphon fragaefolii'', Amerika Birleşik Devletleri (Arizona), Arjantin ve Şili'de bulunan bir böcek türüdür. Çilek hafif sarı kenar virüsü'nün bir vektörüdür.


[[Yoğun tarım|Endüstriyel üretim]] çilek (Kaliforniya'da akre başına {{dönüştürme|300|lb}}) için gerekli [[pestisit]] miktarı, çileğin Çevre Çalışma Grubunun (EWG) "Kirli Düzine" pestisit bulaşmış ürün listesinde başı çekmesine yol açtı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.foxbusiness.com/features/2016/04/12/strawberries-are-now-most-contaminated-produce.html |başlık= Strawberries are Now the Most Contaminated Produce |ad= Jade |soyadı= Scipioni | website = [[Fox Business]] |tarih= 12 Nisan 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160412230339/http://www.foxbusiness.com/features/2016/04/12/strawberries-are-now-most-contaminated-produce.html | arşivtarihi = 12 Nisan 2016}}</ref>
[[Yoğun tarım|Endüstriyel üretim]] çilek (Kaliforniya'da akre başına {{dönüştürme|300|lb}}) için gerekli [[pestisit]] miktarı, çileğin Çevre Çalışma Grubunun (EWG) "Kirli Düzine" pestisit bulaşmış ürün listesinde başı çekmesine yol açtı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.foxbusiness.com/features/2016/04/12/strawberries-are-now-most-contaminated-produce.html |başlık= Strawberries are Now the Most Contaminated Produce |ad= Jade |soyadı= Scipioni | website = Fox Business |tarih= 12 Nisan 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160412230339/http://www.foxbusiness.com/features/2016/04/12/strawberries-are-now-most-contaminated-produce.html | arşivtarihi = 12 Nisan 2016}}</ref>


=== Hastalıklar ===
=== Hastalıklar ===
117. satır: 150. satır:
1997'de yapılan bir çalışmada birçok {{visible anchor|yara uçucu|metin=yara uçucuları}} değerlendirildi ve hepsinin gri küfe (''B. cinerea'') karşı etkili olduğu bulundu.<ref name="Wound-Volatile" /> Hem "Tribute" hem de "Chandler" denendi ancak madde x çeşit etkileri arasında büyük farklılıklar olmasına rağmen ve tedavilerden yararlanıldı.<ref name="Wound-Volatile" /> Çilek bu uçucuları [[metabolizma|metabolize eder]] ve bunu [[böğürtlen]] veya [[üzüm]]den daha hızlı yapar.<ref name="Wound-Volatile">
1997'de yapılan bir çalışmada birçok {{visible anchor|yara uçucu|metin=yara uçucuları}} değerlendirildi ve hepsinin gri küfe (''B. cinerea'') karşı etkili olduğu bulundu.<ref name="Wound-Volatile" /> Hem "Tribute" hem de "Chandler" denendi ancak madde x çeşit etkileri arasında büyük farklılıklar olmasına rağmen ve tedavilerden yararlanıldı.<ref name="Wound-Volatile" /> Çilek bu uçucuları [[metabolizma|metabolize eder]] ve bunu [[böğürtlen]] veya [[üzüm]]den daha hızlı yapar.<ref name="Wound-Volatile">
{{Unbulleted list citebundle
{{Unbulleted list citebundle
|{{*}} {{Akademik dergi kaynağı |tarih=2020 |sayı=1 |cilt=74 |sayfalar=101-116|yayıncı=[[Annual Reviews (publisher)|Annual Reviews]] |dergi=[[Annual Review of Microbiology]] |issn=0066-4227 | soyadı1=Inamdar | ad1=Arati A. | soyadı2=Morath | ad2=Shannon | soyadı3=Bennett | ad3=Joan W. |başlık=Fungal Volatile Organic Compounds: More Than Just a Funky Smell? |doi=10.1146/annurev-micro-012420-080428| pmid=32905756 | s2cid=221624018 }}
|{{*}} {{Akademik dergi kaynağı |tarih=2020 |sayı=1 |cilt=74 |sayfalar=101-116|yayıncı=[[Annual Reviews (publisher)|Annual Reviews]] |dergi=Annual Review of Microbiology|issn=0066-4227 | soyadı1=Inamdar | ad1=Arati A. | soyadı2=Morath | ad2=Shannon | soyadı3=Bennett | ad3=Joan W. |başlık=Fungal Volatile Organic Compounds: More Than Just a Funky Smell? |doi=10.1146/annurev-micro-012420-080428| pmid=32905756 | s2cid=221624018 }}
|{{*}} {{Akademik dergi kaynağı |tarih=1997 |sayfalar=4032-4037|sayı=10 |cilt=45 |yayıncı=[[American Chemical Society]] (ACS) | ad4=B. E. | ad3=M. M. | ad2=T. R. | ad1=D. D. | soyadı1=Archbold | soyadı2=Hamilton-Kemp | soyadı3=Barth | soyadı4=Langlois |başlık=Identifying Natural Volatile Compounds That Control Gray Mold (''Botrytis cinerea'') during Postharvest Storage of Strawberry, Blackberry, and Grape |dergi=[[Journal of Agricultural and Food Chemistry]] |issn=0021-8561 |doi=10.1021/jf970332w | s2cid=84686620}}
|{{*}} {{Akademik dergi kaynağı |tarih=1997 |sayfalar=4032-4037|sayı=10 |cilt=45 |yayıncı=[[American Chemical Society]] (ACS) | ad4=B. E. | ad3=M. M. | ad2=T. R. | ad1=D. D. | soyadı1=Archbold | soyadı2=Hamilton-Kemp | soyadı3=Barth | soyadı4=Langlois |başlık=Identifying Natural Volatile Compounds That Control Gray Mold (''Botrytis cinerea'') during Postharvest Storage of Strawberry, Blackberry, and Grape |dergi=Journal of Agricultural and Food Chemistry |issn=0021-8561 |doi=10.1021/jf970332w | s2cid=84686620}}
}}
}}
</ref>
</ref>

Sayfanın 05.51, 8 Nisan 2024 tarihindeki hâli

Çilek
Fragaria × ananassa
Çilek meyvesi
Yarım Çilek
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Plantae
Şube: Tracheophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Rosales
Familya: Rosaceae
Alt oymak: Fragariinae
Cins: Fragaria
Melez tür: F. × ananassa
İkili adlandırma
Fragaria × ananassa
Antoine Nicolas Duchesne

Bahçe çileği (veya çilek; Fragaria × ananassa),[1] cinsinin çok yetiştirilen melez türüdür. Meyve, karakteristik aroması, parlak kırmızı rengi, sulu dokusu ve tatlılığı ile büyük beğeni toplar. Taze meyve veya reçel, meyve suyu, turta, dondurma, milkshake ve çikolata gibi hazır gıdalarda büyük miktarlarda tüketilir.

Yapay çilek tatlandırıcıları ve aromaları, şeker, sabun, dudak parlatıcısı, parfüm vb ürünlerde de kullanılır.

Botanik açıdan çilek bir yemiş değildir. Teknik olarak çilek bir aksesuar meyvedir yani etli kısmı bitkinin yumurtalıklarından değil yumurtalıkları tutan hazneden gelir.[2] Meyvenin dışında görünen her bir "tohum" (aken) aslında içinde tohum olan çiçeğin yumurtalıklarından biridir.[2]

2019'da dünyada toplam çilek üretim miktarı dokuz milyon tondu. Bu üretimin %40'ı Çin tarafından üretildi.

Tanımlama ve büyüme

Çilek çiçeği
Aken (tohumlar)
Çileğin büyümesi (video)
Çileğin polen taneleri

Çilekler genellikle çiçeklenme alışkanlıklarına göre gruplandırılır.[3][4] Geleneksel olarak bu, meyvelerini yaz başında veren "haziran veren" çilekler ile sezon boyunca genellikle birkaç meyve veren "sürekli veren" çilekler arasında bir ayrımdan oluşur.[4] Bir sezonda bir bitki 50 ila 60 kez veya kabaca üç günde bir çilek verebilir.[5]

2001 yılında yayınlanan araştırma, çileklerin aslında üç temel çiçeklenme alışkanlığında oluştuğunu gösterdi: kısa gün, uzun gün ve nötr gün. Bunlar bitkinin gün boyu duyarlılığına ve çiçek oluşumunu uyaran fotoperiyot tipine atıfta bulunur. Nötr gün çeşitleri, fotoperiyottan bağımsız olarak çiçek üretir.[6]

Üretim

Çilek üretimi – 2020
Ülke (Milyon ton)
 Çin 3.3
 ABD 1.1
 Mısır 0.6
 Meksika 0.6
 Türkiye 0.5
 İspanya 0.3
Dünya 8.9
Kaynak: Birleşmiş Milletler FAOSTAT[7]

2020'de dünya çilek üretimi 8,9 milyon ton idi. Toplam üretimde lider üreticiler %38'i ile Çin ve onun ardından gelen Amerika Birleşik Devletleri ve Mısır’dı (tabloya bakınız).

Çileğin narinliği nedeniyle 2020'de Amerika Birleşik Devletleri'nde 2,2 milyar dolarlık mahsulün yaklaşık yüzde 35'i bozuldu. Bu, Idaho'da bir şirketinin gelecekte genetik değiştirilmiş, daha dayanıklı ve sert çilekleri piyasaya sürmeyi planlamaya yöneltti. A.B.D.'de yetiştiricilere ekim yapması akre başına 35.000$ ve çileği hasat etmesi akre başına 35.000$'a mal olur ve daha dayanıklı çilekler bu bozulma oranını azaltabilir.[8]

Yetiştirme

Çilek çeşitleri büyüklük, renk, tat, şekil, verimlilik derecesi, olgunlaşma mevsimi, hastalığa karşı dayanıklılık ve bitki yapısı bakımından büyük farklılıklar gösterir.[3]

Ortalama bir çileğin dış zarında yaklaşık 200 tohum vardır.[9]

Bazılarının yaprakları bazılarınınsa cinsel organlarının gelişimi farklıdır. Çoğu zaman çiçekler yapı olarak hermafroditik görünür ancak ya erkek ya da dişi olarak işlev görürler.[10]

Ticari üretim için bitkiler sürünücü gövdeden (Stolon) üretilir ve genelde çıplak köklü fide olarak dağıtılır. Yetiştirme iki genel modelden birini takip eder: yıllık plastikültür,[11] veya çok yıllık keçeleşmiş sıra veya höyük sistemi.[12]

Seralar, sezon dışında az miktarda çilek üretir.[13]

Modern ticari üretimin büyük kısmında plastik kültür sistemi kullanılır. Bu yöntemde her yıl yükseltilmiş yataklar oluşturulur, fümigasyon ve yabancı ot büyümesini ve erozyonu önlemek için plastikle kaplanır. Genellikle kuzey fidanlıklarından elde edilen fideler bu örtüye açılan deliklerden dikilir ve altından sulama boruları geçirilir. Bitkileri enerjilerinin çoğunu meyve gelişimine harcamaya teşvik etmek için, dağıtıcı dallar bitkilerden göründükleri gibi çıkarılır. Hasattan sonra plastik çıkarılır ve bitkiler toprağa sürülür.[11][14]

Çilek bitkisi gençken daha fazla ve daha iyi meyve verir. Bir veya iki yıl sonra verim düşer. Çilek bitkilerinin yıllık değiştirilmesi, verimi artırır ve daha yoğun ekim yapılmasını sağlar.[11][14] Ancak bu, bitkilerin kendilerini oluşturmaları için daha uzun büyüme mevsimi gerektirir. Ayrıca yıllık olarak bitki satın almak, yeni tepecikler oluşturmak ve onları (yeni) plastikle kaplamak daha maliyetlidir.[14]

Özellikle çok soğuk iklimlerde bitkiler birkaç yıl boyunca korunur. Bitkiler sıra halinde veya höyükler üzerinde yetiştirilir.[11][12] Bu yöntem genelde daha düşük yatırım ve daha az bakım gerektirir.[12] Verim genelde plastik kültürden daha azdır.[12]

Başka bir yöntemde kompost çorabı kullanılır. Kompost çoraplarında yetiştirilen bitkilerin siyah plastik makç veya keçeli sıra sistemlerinde üretilen meyvelerden daha çok flavonoidler, antosiyaninler, fruktoz, glukoz, sakkaroz, malik asit ve sitrik asit ürettiği gösterilmiştir.[15] USDA tarafından yürütülen daha önceki bir çalışmada benzer sonuçlar kompostun iki çilek çeşidinin biyoaktif niteliklerinde nasıl bir rol oynadığını doğrulamaktadır.[16]

Çilekler tohumla da çoğaltılabilir ama bu öncelikle bir hobi etkinliğidir ve ticari olarak uygulanmaz. Evde kullanım için tohumla çoğaltılan birkaç çeşit geliştirilmiştir ve ticari olarak tohumdan yetiştirmeye yönelik araştırmalar devam etmektedir.[17] Tohumlar (akenler) ya ticari tohum tedarikçileri aracılığıyla ya da meyvelerden toplanıp saklanarak elde edilir.

Çilekler iç mekanlarda çilek saksılarında da yetiştirilebilir.[18]

Çilekler mavi ve kırmızı LED ışık kombinasyonuyla aydınlatılmadıkça kışın iç mekanlarda yetişmez.[19]

Florida gibi güney bölgelerinde kış, doğal büyüme mevsimidir ve hasat kasım ortasında başlar.[5]

Kashubian çileği (Truskawka kaszubska veya Kaszëbskô malëna),[20] AB hukuku kapsamında ticari koruma verilen ilk Polonya meyvesidir.

Kartuzy, Kościerzyna ve Bytów ilçelerinde ve Przywidz, Wejherowo, Luzino, Szemud, Linia, Łęczyce ve Kashubia'daki Cewice belediyelerinde üretilir. Sadece Ekstra veya 1.Sınıf olarak derecelendirilmiş Senga Sengana, Elsanta, Honeoye çeşitleri kaszëbskô malëna olarak satılabilir.

  • Kuzey Ren-Vestfalya, Almanya'da bir çilek tarlası
    Kuzey Ren-Vestfalya, Almanya'da bir çilek tarlası
  • Çilek bitkilerinin etrafı plastikle kaplı büyük bir çilek tarlası.
    Plastik kültür yöntemini kullanan bir tarla

Gübreleme ve hasat

Çilek bitkilerinin çoğu artık yapay gübreler ile hem hasattan önce hem de sonra ve genelde plastikültür ekiminden önce beslenir.[21]

En yüksek kaliteyi korumak için çilekler en az iki günde bir hasat edilir. Meyveler tepeleri hala üzerindeyken ve en az 13 mm (yarım inç) gövde kalacak şekilde toplanır. Çilekler toplandıktan sonra olgunlaşmaya devam etmediklerinden tam olgunlaşmaları için bitki üzerinde kalmaları gerekir.

Böcek ve hastalık problemlerini en aza indirmek için çürümüş ve olgunlaşmış çilekler ayıklanır. Çilekler yenilmeden hemen öncesine kadar yıkanmaz.[22]

Bir adam tarlada düz çilek taşır.
Çilekler genellikle ele toplanır ve tarlada sığ kutulara yerleştirilir.

Verimlilik uygulamalarını belirlemek için toprak test bilgileri ve bitki analiz sonuçları kullanılır. Her ekim yılının başında azotlu gübreye gerek vardır. Yüksek verim için tarla gübrelendiğinde normalde yeterli düzeyde fosfor ve potasyum bulunur. Daha çok organik madde sağlamak için çilekleri dikmeden önce kışın örtü olacak buğday veya çavdar ekilir.

Çilekler 5.5 ila 6.5 arasındaki toprak pH'ı ister bu nedenle genellikle kireç uygulanmaz.[23]

Hasat ve temizlik süreci zaman içinde çok değişmemiştir. Narin çilekler hala elle hasat edilir.[24]

Derecelendirme ve paketleme genellikle işleme tesisinden ziyade tarlada gerçekleşir.[24] Büyük hasatlarda çilekler akarsular ve sarsmalı konveyör bantları vasıtasıyla temizlenir.

Evde yetiştirme

Çilekler ev bahçelerinde popülerdir ve çok sayıda çeşit tüketim ve sergileme amacıyla seçilmiştir.[25] Aşağıdaki çeşitler Kraliyet Bahçıvanlık Derneği'nin Bahçe Liyakat Ödülünü kazanmıştır:

Zararlılar

Yaklaşık 200 zararlı türünün çileklere hem doğrudan hem de dolaylı olarak saldırdığı bilinmektedir.[32] Bu zararlılar arasında sümüklü böcekler, güveler, meyve sinekleri, mayıs böcekleri, çilek kök bitleri, çilek tripleri, çilek özsu böcekleri, çilek taç güvesi, akarlar, yaprak bitileri ve diğerleri vardır.[32][33] Birçok Lepidoptera türü tırtıl, çilek bitkisiyle beslenir. Örneğin hayalet güvesi çilek bitkisinin zararlısı olarak bilinir.

Çilek yaprak biti Chaetosiphon fragaefolii, Amerika Birleşik Devletleri (Arizona), Arjantin ve Şili'de bulunan bir böcek türüdür. Çilek hafif sarı kenar virüsü'nün bir vektörüdür.

Endüstriyel üretim çilek (Kaliforniya'da akre başına 300 pound (140 kg)) için gerekli pestisit miktarı, çileğin Çevre Çalışma Grubunun (EWG) "Kirli Düzine" pestisit bulaşmış ürün listesinde başı çekmesine yol açtı.[34]

Hastalıklar

Çilek bitkileri özellikle strese maruz kaldıklarında bir takım hastalıklara maruz kalabilirler.[35][36] Yapraklar külleme, yaprak beneği (nedeni sphaerella fragariae mantarıdır), yaprak yanıklığı (nedeni phomopsis obscurans mantarıdır) ve çeşitli cıvık mantar'lar tarafından enfekte olabilir.).[35] Taç ve kökler kırmızı stel, verticillium solgunluk, siyah kök çürüklüğü ve nematod'ların kurbanı olabilir.[35] Meyveler gri küf (Botrytis cinerea), rhizopus çürüklüğü ve deri çürümesinden zarar görebilir.[35] Kök çürümesini önlemek için çilekler her dört ila beş yılda bir farklı bir yere yeni bir yatakta dikilmelidir.[37]

F. ananassa 'da ifade edildiğinde Arabidopsis thaliana 'dan NPR1 geni, AtNPR1, A. thaliana'nın geniş spektrumlu direncini sunar.[38] Bu direnç antraknoz, külleme ve köşeli yaprak lekesine karşı direnci kapsar.[38]

1997'de yapılan bir çalışmada birçok yara uçucu değerlendirildi ve hepsinin gri küfe (B. cinerea) karşı etkili olduğu bulundu.[39] Hem "Tribute" hem de "Chandler" denendi ancak madde x çeşit etkileri arasında büyük farklılıklar olmasına rağmen ve tedavilerden yararlanıldı.[39] Çilek bu uçucuları metabolize eder ve bunu böğürtlen veya üzümden daha hızlı yapar.[39]

Kaynakça

  1. ^ Manganaris GA, Goulas V, Vicente AR, Terry LA (March 2014). "Berry antioxidants: small fruits providing large benefits". Journal of the Science of Food and Agriculture. 94 (5): 825-33. doi:10.1002/jsfa.6432. PMID 24122646. 
  2. ^ a b Esau, K. (1977). Anatomy of seed plants. John Wiley and Sons, New York. 0-471-24520-8.
  3. ^ a b "G6135 Home Fruit Production: Strawberry Cultivars and Their Culture". University of Missouri. 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2022. 
  4. ^ a b Sagers, Larry A. (15 Nisan 1992). "Proper Cultivation Yields Strawberry Fields Forever". Deseret News. 20 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ a b "10 facts about Florida strawberries that might surprise you". 7 Mart 2016. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2018. 
  6. ^ Hokanson, S. C.; Maas, J. L. (2001). Strawberry biotechnology. Plant Breeding Reviews. ss. 139-79. ISBN 978-0-471-41847-4. 
  7. ^ "Strawberry production in 2019, Crops/Regions/World list/Production Quantity (pick lists)". UN Food and Agriculture Organization, Corporate Statistical Database (FAOSTAT). 2020. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  8. ^ Ridler, Keith (28 Ekim 2021). "US companies announce plans for gene-edited strawberries". Associated Press. 30 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021. 
  9. ^ "Strawberry Seeds". Strawberry Plants. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2016. 
  10. ^ Fletcher, Stevenson Whitcomb (1917) Strawberry Growing, The Macmillan Co., New York, p. 127.
  11. ^ a b c d "Strawberry Plasticulture Offers Sweet Rewards". Ag.ohio-state.edu. 28 Haziran 2002. 1 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2009. 
  12. ^ a b c d "Strawberry Production Basics: Matted Row" (PDF). newenglandvfc.org. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  13. ^ "Pritts Greenhouse Berried Treasures". Hort.cornell.edu. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2022. 
  14. ^ a b c "Strawberry Fields Forever". Noble.org. 26 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2022. 
  15. ^ Wang SW.; Millner P. (2009). "Effect of Different Cultural Systems on Antioxidant Capacity, Phenolic Content, and Fruit Quality of Strawberries (Fragaria × aranassa Duch.)". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 57 (20): 9651-57. doi:10.1021/jf9020575. PMID 20560628. 
  16. ^ Wang SY, Lin HS (Kasım 2003). "Compost as a soil supplement increases the level of antioxidant compounds and oxygen radical absorbance capacity in strawberries". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 51 (23): 6844-50. doi:10.1021/jf030196x. PMID 14582984. 
  17. ^ Wilson, D.; Goodall, A.; Reeves, J. (1973). "An improved technique for the germination of strawberry seeds". Euphytica. 22 (2): 362. doi:10.1007/BF00022647. 
  18. ^ Hessayon, D. G. (1996). The House Plant Expert (İngilizce). Sterling Publishing Company, Inc. s. 146. ISBN 9780903505352. Strawberries grown indoors in strawberry pots. 
  19. ^ "Strawberries in winter? Welcome to franken-season". The Independent (İngilizce). 25 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2018. 
  20. ^ "COUNCIL REGULATION (EC) No 510/2006 'TRUSKAWKA KASZUBSKA' or 'KASZËBSKÔ MALËNA' EC No: PL-PGI-0005-0593-19.03.2007". European Union. 18 Nisan 2009. 1 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2022. 
  21. ^ "HS1116/HS370: Nitrogen Fertilization of Strawberry Cultivars: Is Preplant Starter Fertilizer Needed?". Edis.ifas.ufl.edu. 6 Ağustos 2007. 21 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2009. 
  22. ^ Bordelon, Bruce. "Growing Strawberries" (PDF). Purdue University. 23 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2022. 
  23. ^ "Production Guide for Commercial Strawberries" (PDF). Iowa State University. 8 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2022. 
  24. ^ a b "Commercial Postharvest Handling of Strawberries (Fragaria spp.)". Extension.umn.edu. 8 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  25. ^ Klein, Carol (2009). Grow your own fruit. UK: Mitchell Beazley. s. 224. ISBN 978-1-84533-434-5. 
  26. ^ "Fragaria × ananassa 'Cambridge Favourite' (F) strawberry 'Cambridge Favourite'". Royal Horticultural Society. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023. 
  27. ^ "Fragaria × ananassa 'Hapil' (F) strawberry 'Hapil'". Royal Horticultural Society. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023. 
  28. ^ "Fragaria × ananassa 'Honeoye' (F) strawberry 'Honeoye'". Royal Horticultural Society. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023. 
  29. ^ "Fragaria 'Pegasus' strawberry 'Pegasus'". Royal Horticultural Society. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023. 
  30. ^ "Fragaria × ananassa 'Rhapsody' (F) strawberry 'Rhapsody'". Royal Horticultural Society. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023. 
  31. ^ "Fragaria × ananassa 'Symphony' PBR (F) strawberry 'Symphony'". Royal Horticultural Society. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023. 
  32. ^ a b "Insect Pests of Strawberries and Their Management". Virginiafruit.ento.vt.edu. 3 Mayıs 2000. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2009. 
  33. ^ "Radcliffe's IPM World Textbook | CFANS | University of Minnesota". Ipmworld.umn.edu. 20 Kasım 2009. 26 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2009. 
  34. ^ Scipioni, Jade (12 Nisan 2016). "Strawberries are Now the Most Contaminated Produce". Fox Business. 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  35. ^ a b c d "Strawberry Diseases". Extension.umn.edu. 23 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  36. ^ "Strawberry Diseases". Colorado State University. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2018. 
  37. ^ Pleasant, Barbara (2011). "All About Growing Strawberries". Mother Earth News (248): 23-25. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2022. 
  38. ^ a b Şablon:Unbulleted list citebundle
  39. ^ a b c Şablon:Unbulleted list citebundle
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bahçe_çileği&oldid=32434135" sayfasından alınmıştır