İçeriğe atla

I. István

Vikipedi, özgür ansiklopedi
12.51, 22 Ağustos 2024 tarihinde Alexjes98 (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 33693092 numaralı sürüm (Kategori:Papa VII. Gregorius tarafından aziz olarak ilan edilen kişiler eklendi (HotCat))
(fark) ← Önceki hali | Güncel sürüm (fark) | Sonraki hali → (fark)
Sayfanın 22 Ağustos 2024 tarihinde onaylanmış olan kontrol edilmiş bir sürümü, bu revizyonu temel almıştır.
I. István
Macarların Kralı, Pannonyalıların Kralı veya Macaristan Kralı
1031'de taç giyme töreninde I. István'ın tasviri
Macaristan Kralı
Hüküm süresi1000/1 - 1038
Taç giymesi25 Aralık 1000 veya 1 Ocak 1001
Sonra gelenPeter
Macarların Büyük Prensi
Hüküm süresi997 - 1000/1
Önce gelenGéza
Doğumy. 975
Estergon, Macaristan Prensliği
Ölüm15 Ağustos 1038
Estergon veya Székesfehérvár, Macaristan Krallığı
Eş(ler)iGisela
Çocuk(lar)ıOtto
Aziz Imre
HanedanÁrpád Hanedanı
BabasıGéza
AnnesiSarolt
DiniKatoliklik

I. István veya Aziz István (Macarca: Szent István király; y. 975 - 15 Ağustos 1038) Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001'den 1038'deki ölümüne kadar Macaristan'ın ilk Kralı. Doğum yılı belirsizdir, ancak hayatının birçok ayrıntısı, 975'te Esztergom'da veya daha sonra doğduğunu göstermektedir. Doğumunda kendisine pagan Vajk adı verildi. Vaftiz tarihi bilinmiyor. Büyük Prens Géza ve karısı Sarolt'un tek oğluydu. Her iki ebeveyni de vaftiz edilmiş olmasına rağmen, István ailesinin dindar Hristiyan olan ilk üyesi oldu. Ottonya Hanedanının bir parçası olan Bavyeralı Gisela ile evlendi.

997'de babasının yerine geçtikten sonra István, çok sayıda pagan savaşçısı tarafından desteklenen akrabası Koppány'ye karşı tahtı ele geçirmek için savaşmak zorunda kaldı. Koppány'yi esas olarak Vecelin, Hont ve Pázmány gibi yabancı şövalyelerin yardımıyla değil, aynı zamanda yerli lortların da yardımıyla yendi. 25 Aralık 1000 veya 1 Ocak 1001'de Papa II. Sylvester tarafından gönderilen bir taç ile taçlandırıldı. Yarı bağımsız kabilelere ve kabile reislerine - Kara Macarlar ve amcası Genç Gyula da dahil olmak üzere - bir dizi savaşta Karpat Havzası'nı birleştirdi. Kutsal Roma İmparatoru II. Konrad'ın işgalci birliklerini 1030'da Macaristan'dan çekilmeye zorlayarak krallığının bağımsızlığını korudu.

István en az bir başpiskoposluk, altı piskopos ve üç Benedictine manastırı kurdu; böylece Macaristan'daki Kilise, Kutsal Roma İmparatorluğu başpiskoposlarından bağımsız olarak gelişti. Hristiyanlığın yayılmasını Hristiyan geleneklerini görmezden gelenler için ağır cezalarla teşvik etti. Yerel yönetim sistemi, kalelerin etrafında örgütlenen ve kraliyet yetkilileri tarafından yönetilen ilçelere dayanıyordu. Saltanatı boyunca kalıcı bir barış döneminin yaşandığı Macaristan, Batı Avrupa ile Kutsal Topraklar veya Konstantinopolis arasında seyahat eden hacılar ve tüccarlar için tercih edilen bir rota haline geldi.

İlk yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Istvan'ın doğum tarihi çağdaş belgelerde kaydedilmediğinden belirsizdir.[1] Yüzyıllar sonra yazılmış Macar ve Polonya kronikleri üç farklı yıl verir: 967, 969 ve 975.[2] Istvan'ın 997'de[3] "hala ergen" olduğunu belirten 11. yüzyıl sonları veya 12. yüzyıl başlarındaki üç eski hagiografilerin ve diğer Macar kaynakların oybirliği, sonraki yılın güvenilirliğini doğrulamaktadır (975).[1][2] 972'den sonra doğduğunu ima eden Lesser Legend Esztergom'da[1][2][4] doğduğunu ekliyor, çünkü babası Macarların Büyük Prensi Géza, o yıl boyunca kraliyet konutu olarak Esztergom'u seçti. Géza, Hristiyanlığın tebaası arasında zorla yayılmasını teşvik etti, ancak putperest tanrılara ibadet etmeyi asla bırakmadı.[5][6] Hem oğlunun Büyük Efsanesi hem de Merseburg'ın neredeyse çağdaş Thietmar'ı, Géza'yı acımasız bir hükümdar olarak tanımladı ve isyancı Macar lortları üzerindeki yetkisini acımasızca pekiştiren bir despot olduğunu öne sürdü.[6][7]

Macar kronikleri, Istvan'ın annesinin, Transilvanya'da ya da Tisza ve Maros nehirlerinin birleşmesinin daha geniş bir bölgesinde yargı yetkisine sahip bir Macar şefi olan Gyula'nın kızı Sarolt olduğunu kabul ediyor.[8][9] Birçok tarihçi (Pál Engel ve Gyula Kristó dahil olmak üzere), Bizanslı kronikçi İoannis Skilicis'e göre babasının 952 civarında Konstantinopolis'te vaftiz edilen ve "Hıristiyanlığa sadık kalan"[10] Gylas "ile özdeş olduğunu öne sürüyor.[11][12] Ancak, bu tanımlama oybirliğiyle kabul edilmez; tarihçi György Györffy, Sarolt'un babasının değil, Bizans başkentinde vaftiz edilen küçük kardeşi olduğunu belirtiyor.[8] Tüm Macar kaynaklarının aksine, Polonya-Macar Chronicle ve daha sonra Polonya kaynakları, Istvan'ın annesinin Polonya'daki I. Mieszko'nun bilinmeyen kız kardeşi Adelhaid olduğunu iddia ediyor, ancak bu raporun güvenilirliğinin modern tarihçiler tarafından kabul edilmediği belirtiliyor.[13]

Miniature of an illuminated manuscript depicting a birth.
Chronicon Pictum'da Istvan'ın doğuşunun tasviri.

Istvan'ın doğum adı Türkçede "kahraman", "usta", "prens" veya "zengin" anlamına gelen baj kelimesinden türetilmiş bir isim olan Vajk'tı.[4][2][14] Istvan'ın Greater Legend adlı eserde, Géza'nın sarayında 983 ve 994 arasında birkaç kez Prag Piskoposu Adalbert[14] tarafından vaftiz edildiği anlatılıyor.[15][16] Ancak Aziz Adalbert'in Bruno tarafından yazılan neredeyse çağdaş eserinde bu olaydan bahsedilmiyor.[14][15][16] Buna göre, Stephen'ın vaftiz tarihi bilinmiyor: Györffy doğumdan kısa süre sonra[14] vaftiz edildiğini savunurken Kristó, babasının 997'de ölümünden hemen önce vaftiz edildiğini iddia ediyor.[16]

Piskopos Hartvic tarafından yazılan ve Papa III. Innocent tarafından onaylanan resmi hagiografisi, Istvan'a çocukluğunda "gramer sanatının tam olarak öğretildiğini anlatıyor.[17][2] Bu anlatı Latince çalıştığını ima ediyor, ancak bu dönemin sadece birkaç kralının yazabilmesi nedeniyle bazı şüpheler barındırıyor.[2] Onun diğer 11. yüzyıl sonları hagiografilerinde herhangi bir dilbilgisi çalışmasından bahsedilmemekte, yalnızca "küçük bir prens için uygun bir eğitim alarak yetiştirildiği" belirtilmektedir.[2] Kristó, avlara ve askerî eylemlere katılımı da dahil olmak üzere Istvan'ın fiziksel eğitimine atıfta bulunulduğunu söylüyor.[2] Chronicon Pictum'a göre, öğretmenlerinden biri daha sonra Tata'da bir manastır kuran İtalya'dan Kont Deodatus'tur.[18]

Saltanatı (997–1038)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük prens (997-1000)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Babası olan Büyük Prens Géza 997'de öldü.[19][20] Istvan, destekçilerinin kendisini büyük prens ilan ettiği Estergon'da bir toplantı düzenledi.[21] Başlangıçta sadece Karpat Havzası'nın kuzeybatı bölgelerini kontrol ediyordu; bölgenin geri kalanına hala kabile şefleri hakimdi.[22] Istvan'ın tahta yükselişi, bir babanın oğlunun başarılı olduğunu öngören primojeniture ilkesine uygundu.[23] Árpád Hanedanının en kıdemli üyesi Koppány'nin varlığı Géza'nın geleneksel kıdemli üyenin üstünlüğü fikriyle çelişti.[23][24] Somogy dükü unvanına sahip olan Koppány, uzun yıllar Balaton Gölü'nün güneyinde Transdanubia bölgelerini yönetti.[25][20][26]

Koppány, Géza'nın dul eşi Sarolt'a, pagan geleneğine uygun olarak evlilik teklif etti.[21][27][28] Ayrıca taht iddiasında bulundu.[21] Koppány'nin vaftiz edilmiş olması imkânsız olmasa da, 972'de[21] destekçilerinin çoğu Istvan'ın temsil ettiği Hristiyanlığın muhalifleri olan paganlardı.[29] Pannonhalma Manastırı için yazılan 1002 tarihli bir tüzük, Istvan ve Koppány arasındaki silahlı çatışmalardan bahsederken "Almanlar ve Macarlar" arasında bir savaş olduğunu yazıyor.[29][30] Yine de Györffy, Oszlar, Besenyő, Kér ve Transdanubia'daki etnik kabilelere veya Macar kabilelerine Koppány'nin dükalığı sözde sınırlarında atıfta bulunan diğer yardımcı birimlerin ve Macar savaşçı gruplarının Istvan'ın ordusunda savaştığını öne sürüyor.[31]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c Györffy 1994, s. 64.
  2. ^ a b c d e f g h Kristó 2001, s. 15.
  3. ^ Hartvic, Life of King Stephen of Hungary (ch. 5), p. 381.
  4. ^ a b "Stephen I". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. 2008. 21 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2008. 
  5. ^ Kontler 1999, s. 51.
  6. ^ a b Berend, Laszlovszky & Szakács 2007, s. 331.
  7. ^ Bakay 1999, s. 547.
  8. ^ a b Györffy 1994, s. 44.
  9. ^ Sălăgean 2005, s. 147.
  10. ^ John Skylitzes: A Synopsis of Byzantine History, 811–1057 (ch. 11.5.), p. 231.
  11. ^ Engel 2001, s. 24.
  12. ^ Kristó & Makk 1996, s. 28.
  13. ^ Györffy 1994, s. 46.
  14. ^ a b c d Györffy 1994, s. 78.
  15. ^ a b Berend, Laszlovszky & Szakács 2007, s. 329.
  16. ^ a b c Kristó 2001, s. 16.
  17. ^ Hartvic, Life of King Stephen of Hungary (ch. 4), s. 381.
  18. ^ Györffy 1983, s. 132.
  19. ^ Engel 2001, s. 27.
  20. ^ a b Lukačka 2011, s. 33.
  21. ^ a b c d Györffy 1994, s. 83.
  22. ^ Kristó, Gyula (2001). "Koppány leverése [Koppány's defeat]". Szent István király [King Saint Stephen]. Magyar Elektronikus Könyvtár. 9 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2013. 
  23. ^ a b Kristó 2001, s. 18.
  24. ^ Kontler 1999, ss. 52–53.
  25. ^ Molnár 2001, s. 20.
  26. ^ Engel 2001, s. 30.
  27. ^ Kristó 2001, ss. 18–19.
  28. ^ Cartledge 2011, s. 11.
  29. ^ a b Kristó 2001, s. 19.
  30. ^ Györffy 1994, ss. 83–84.
  31. ^ Györffy 1994, s. 84.

Sources

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birincil kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • "Hartvic, Life of King Stephen of Hungary" (Translated by Nora Berend) (2001). In Head, Thomas. Medieval Hagiography: An Anthology. Routledge. pp. 378–398. 0-415-93753-1.
  • Wortley, John, (Ed.) (2010). John Skylitzes: A Synopsis of Byzantine History, 811-1057 [İoannis Skilicis: Bizans Tarihinin Bir Özeti, 811-1057] (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76705-7. 
  • "Life of the Five Brethren by Bruno of Querfurt (Translated by Marina Miladinov)" (2013). In Saints of the Christianization Age of Central Europe (Tenth-Eleventh Centuries) (Edited by Gábor Klaniczay, translated by Cristian Gaşpar and Marina Miladinov, with an introductory essay by Ian Wood) [Central European Medieval Texts, Volume 6.]. Central European University Press. pp. 183–314. 978-615-5225-20-8.
  • Ottonian Germany: The Chronicon of Thietmar of Merseburg (Translated and annotated by David A. Warner) (2001). Manchester University Press. 0-7190-4926-1.
  • "Rodulfus Glaber: The Five Books of the Histories" (2002). In Rodulfus Glaber Opera (Edited by John France, Neithard Bulst and Paul Reynolds) [Oxford Medieval Texts]. Oxford University Press. 0-19-822241-6.
  • Simon of Kéza: The Deeds of the Hungarians (Edited and translated by László Veszprémy and Frank Schaer with a study by Jenő Szűcs) (1999). Central European University Press. 963-9116-31-9.
  • "Pope Gregory VII's letter to King Solomon of Hungary, claiming suzerainty over that kingdom". In The Correspondence of Pope Gregory: Selected Letters from the Registrum (Translated with and Introduction and Notes by Ephraim Emerton). Columbia University Press. pp. 48–49. 978-0-231-09627-0.
  • "The Deeds of Conrad II (Wipo)" (2000). In Imperial Lives & Letters of the Eleventh Century (Translated by Theodor E. Mommsen and Karl F. Morrison, with a historical introduction and new suggested readings by Karl F. Morrison, edited by Robert L. Benson). Columbia University Press. pp. 52–100. 978-0-231-12121-7.
  • The Deeds of the Princes of the Poles (Translated and annotated by Paul W. Knoll and Frank Schaer with a preface by Thomas N. Bisson) (2003). Central European University Press. 963-9241-40-7.
  • The Hungarian Illuminated Chronicle: Chronica de Gestis Hungarorum (Edited by Dezső Dercsényi) (1970). Corvina, Taplinger Publishing. 0-8008-4015-1.
  • "The Laws of King Stephen I (1000–1038)". In The Laws of the Medieval Kingdom of Hungary, 1000–1301 (Translated and edited by János M. Bak, György Bónis, James Ross Sweeney with an essay on previous editions by Andor Czizmadia, Second revised edition, In collaboration with Leslie S. Domonkos) (1999). Charles Schlacks, Jr. Publishers. pp. 1–11. 1-884445-29-2. OCLC 495379882. OCLC 248424393. LCCN-89010492-{{{3}}}. OL12153527M. (ISBN may be misprinted in the book as 88445-29-2) .

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta I. István ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
I. István
Doğumu: y. 975 Ölümü: 15 Ağustos 1038
Resmî unvanlar
Önce gelen
Géza 		Macarların Büyük Prensi
997–1000 		Boş
Kral oldu
Yeni makam Macaristan Kralı
1000–1038 		Sonra gelen
Peter
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=I._István&oldid=33693092" sayfasından alınmıştır