İçeriğe atla

Çar Bombası

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Paris haritası üzerinde bombanın yıkım etkisinin temsili gösterimi. Sarı halka: Ateş topu. (3,5 km²) Kırmızı halka: Etki alanı. (35 km²)

Çar Bombası (Rusça: Царь-бомба); (Kod adı: Ivan[1] veya Vanya), alfanümerik adlandırma ile AN602, hidrojen bombasının diğer bir adıdır. Dünya'da bugüne kadar patlatılmış en büyük ve en etkili nükleer bombadır.

Sovyetler Birliği liderlerinden Nikita Kruşçev, 1961’de üretilmesini emretmiştir.

Çar Bombası Sovyetler Birliği (SSCB) tarafından 30 Ekim 1961 tarihinde Novaya Zemlya bölgesinde patlatıldı. Bomba yerden yaklaşık 4200 metre yükseklikte patladı. Bomba en başta 100 MT (1 MT, 1 Megaton TNT'nin patlama gücüne eşittir.) olarak tasarlanmış, ancak nükleer tehlikelerden dolayı gücü yarıya, 50 Megaton'a düşürülmüştür. Bomba 27 ton ağırlığında olup 8 metre uzunluğunda ve 2 metre çapındadır.

Patlama sonucunda oluşan yoğunlaşma bulutu yerden yaklaşık 64 km yükselmiştir. Ayrıca yoğunlaşma bulutunun tabanı da 40 km'ye kadar genişlemiştir. Bomba o kadar güçlüydü ki 900 kilometre uzaklıktaki Finlandiya'da bazı kasabalarda evlerin camları patladı. Bombanın ışığı Alaska'dan bile gözlemlendi.

Bomba özel olarak geliştirilmiş Tupolev Tu-95 uçağından, yaklaşık 800 kg ağırlığındaki düşmeyi geciktirici bir paraşüt ile fırlatılmış, bu da uçağın güvenli bir bölgeye kadar uzaklaşabilmesini sağlamıştır.

Çar Bombası, 2015 yılının Ağustos ayında sergilenmesi amacıyla Rusya’nın başkenti Moskova’ya getirilmiştir.[2]

Proje hedefleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

SSCB'nin ABD'ye nükleer silah ulaştıracak etkili araçları olmadığından, 1950'lerin ortalarında ABD nükleer silahlar konusunda Sovyetler Birliği'ne karşı önemli bir avantaja sahipti.[3] Buna karşılık, Sovyetler Birliği'nin Georgy Malenkov ve Nikita Khrushchev yönetimindeki liderliği, bir blöf olarak Çar Bomba'yı yaratarak nükleer caydırıcılık kavramını sürdürmeye çalıştı. 1960 yılında Sovyet Bakanlar Kurulu 75 ton savaş başlığına sahip süper ağır n-1 balistik füzesinin geliştirilmesi için de bir karar aldı.[4] Yeni nükleer ve termonükleer silah tasarımlarının test edilmesi, işlevselliklerinin, güvenliklerinin ve bir patlama sırasında enerji salınımının doğrulanması için gereklidir.[5]

İsim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmi olarak " Product 602" ya da "AN602" olarak bilinen bomba, "Ivan" kod adıyla da anılıyordu. Ancak daha sonra, Kruşçev'in ABD Başkan Yardımcısı Nixon'a yaptığı bir açıklamadan esinlenerek gayri resmi "Çar Bomba" ve "Kuzka'nın Annesi" adlarını aldı. CIA, 1949'da RDS-1 ile başlayan numaralandırma sistemini kullanarak testi "JOE 111" olarak adlandırdı. Kullanılan çeşitli isimlerin neden olduğu karışıklık nedeniyle bombanın bazen yanlışlıkla RDS-37, RDS-202 veya PH202 olarak etiketlendiğini belirtmek gerekir. "Bombaların İmparatoru" anlamına gelen "Çar Bomba" adı, her ikisi de sergilenmek için yaratılan ancak pratik olamayacak kadar büyük olan diğer iki Rus tarihi nesnesine, Çar Topu ve Çar Çanı'na bir göndermedir. "Çar Bomba" isminin 1990'lardan önce bu silah için kullanılıp kullanılmadığı net değildir.[6][7][8]

Test

[değiştir | kaynağı değiştir]
Patlamanın gerçekleştiği yer

17 Ekim 1961'de Komünist Parti Birinci Sekreteri Nikita Kruşçev, Komünist Parti'nin 22. Kongresi'nde Sovyetler Birliği'nin 50 Mt'lik bir bomba denemesi yapacağını açıkladı. Çar Bomba adı verilen test, 30 Ekim 1961'de Tupolev Tu-95V uçağında dokuz kişilik bir mürettebatla gerçekleştirildi. Ağırlığı 30 ton, uzunluğu 8 metre ve çapı 2,1 metre olan bomba bir paraşüte bağlanarak 10.500 metre yükseklikten bırakıldı. İlk veriler Çar Bomba'nın 58.6 Mt'luk bir nükleer verime sahip olduğunu gösteriyordu, ancak bunun 75 Mt'a kadar çıktığı tahmin ediliyordu. Patlamadan çıkan ateş topu 8 km genişliğe ve 10.5 km yüksekliğe ulaştı, ancak şok dalgası yere değmesini engelledi. Patlama bölgede oldukça geniş çaplı hasar ve yıkıma yol açmıştı.[9][10][11]

Çar bomba testi

Test sonuçları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çar Bomba nükleer patlaması ultra yüksek güçlü alçak hava patlaması olarak sınıflandırılmıştır. Yarattığı mantar bulutu 67 km yüksekliğe kadar yükselmiş ve 1.000 km'den fazla uzaklıktan görülebilmiştir. Norveç, Grönland ve Alaska'da da gözlemlenmiştir. İlki 36 saat 27 dakika süren patlama dalgası dünyanın çevresini üç kez dolaştı ve sismik dalga da dünyanın çevresini üç kez dolaştı. Patlama radyo iletişiminde parazite neden olmuş ve merkez üssünün 2–3 km yarıçapında radyoaktif kirlenmeye yol açmıştır. Sıfır noktasının 55 km yarıçapındaki binalar yıkılmış, Norveç ve Finlandiya'da patlama hasarı ve kırık camlar meydana gelmiştir. Patlamanın sismik cisim dalgası büyüklüğü 5.0-5.25 arasındadır.[12][13][14]

Sovyetler Birliği tarafından geliştirilen ve test edilen bir termonükleer bomba olan Çar Bomba, ülkenin güçlü bir nükleer cephanelik oluşturma yeteneğini göstermesi açısından büyük bir siyasi öneme sahipti. Test aynı zamanda çok kademeli termonükleer yüklerin tasarımı ve hesaplanmasının ardındaki ilkelerin deneysel olarak doğrulanmasını sağlamış ve güçlerinin arttırılmasında temel bir sınırlama olmadığını göstermiştir. Ancak termonükleer silahların "sınırsız yıkıcı güce" sahip olduğu Çar Bomba testinden önce de biliniyordu. Bomba bir miktar radyoaktif serpintiye yol açmış olsa da, patlama gücünün büyük kısmı önemli bir kirlilik üretmeyen füzyon reaksiyonundan kaynaklanmıştır. Çar Bomba'nın çevre üzerindeki etkisi de diğer atmosferik nükleer testlere kıyasla nispeten düşüktü; patlama gücünün %97'si füzyon reaksiyonundan geliyordu. Nükleer testlerin bir sonucu olarak Novaya Zemlya'daki buzullar yakın bölgelere göre önemli ölçüde daha radyoaktif hale gelmiştir. 1963 yılında Moskova'da imzalanan Kısmi Test Yasağı Anlaşması nükleer silahların yayılmasını azaltmayı amaçlamış ve daha sonra Sovyetler Birliği'nde sivil özgürlükler ve reforma yönelik çabaları nedeniyle Nobel Barış Ödülü alan fizikçi ve bombanın tasarımcısı Andrei Sakharov tarafından desteklenmiştir.[15][16]

Analiz

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çar Bomba, Dünya üzerinde şimdiye kadar test edilen en güçlü nükleer bombaydı. Bu, 50 megaton TNT'lik gücüyle insanlar tarafından şimdiye kadar yaratılmış en büyük patlamaydı. Bu, sırasıyla 25 ve 15 megatonluk verime sahip olan B41 ve Castle Bravo gibi Amerika Birleşik Devletleri tarafından üretilen en büyük nükleer bombalardan çok daha güçlüdür. Çar Bomba o kadar büyük ve ağırdı ki sadece özel olarak modifiye edilmiş bir bombardıman uçağı tarafından taşınabiliyordu ve 100 megatonluk tam bir patlamanın kabul edilemez miktarda nükleer serpinti yayacağı tahmin ediliyordu. Bu, 1950'lerde hem Sovyetler Birliği hem de Amerika Birleşik Devletleri tarafından yaratılan bir dizi yüksek verimli termonükleer silahın doruk noktasıydı.[17][18]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Çar Bombası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Сидорчик, Андрей (29 Ekim 2014). "Смотрины «Кузькиной матери». Как СССР сделал и взорвал «Царь-бомбу»". aif.ru (Rusça). 26 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021. 
  2. ^ 27 tonluk "Çar Bombası” Moskova’da 30 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Haberrus.com
  3. ^ "Nuclear Deterrence in U.S.-Soviet Relations". The SHAFR Guide Online. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  4. ^ Pervov, Michail A. (1999). Raketnoe oružie raketnych vojsk strategičeskogo naznačenija. Moskva: Violanta. ISBN 5-88803-012-0. OCLC 313804343. 
  5. ^ "Договор о всеобъемлющем запрещении ядерных испытаний". 11 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  6. ^ "Бомбы с ласковыми именами". 11 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  7. ^ "Росатом покажет "Кузькину мать" на выставке в Москве". 18 Ağustos 2015. 2 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  8. ^ Nikita Khrushchev. Sergei Khrushchev (Ed.). Memoirs of Nikita Khrushchev. 3: Statesman (1953-1964). University Park, PA: The Pennsylvania State University Press. s. 292. 
  9. ^ "The Soviet Weapons Program - The Tsar Bomba". www.nuclearweaponarchive.org. 31 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  10. ^ "30 October 1961 – The Tsar Bomba". CTBTO Preparatory Commission. 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2016. 
  11. ^ Dowling, Stephen. "The monster atomic bomb that was too big to use". www.bbc.com (İngilizce). 31 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2020. 
  12. ^ "Дальнейшие разработки атомного оружия". 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  13. ^ Книга рекордов Гиннесса 1993. Москва−Лондон. 1993. s. 198. 
  14. ^ "The Soviet Weapons Program - The Tsar Bomba". nuclearweaponarchive.org. 31 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  15. ^ ""Кузькина мать" до сих пор фонит". 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  16. ^ "Note by A. D. Sakharov, Ya. B. Zel'dovich and V. A. Davidenko to N. I. Pavlov with an estimate of the parameters of products with a capacity of 150 megatons and one billion tons of TNT". 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  17. ^ John Pike. "Mark 17". globalsecurity.org. 12 Mart 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "Tsar Bomba". Atomic Forum. 4 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2007. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çar_Bombası&oldid=32854439" sayfasından alınmıştır