İçeriğe atla

Şarlman

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şarlman
Fransızca: Charlemagne
Latince: Carolus Magnus
Almanca: Karl der Grosse
İmparator Şarlman
Ressam: Albrecht Dürer (1511-1513 arası)
Frankların kralı
Hüküm süresi9 Ekim 768 – 28 Ocak 814
Taç giymesi9 Ekim 768 Noyon
Önce gelenKısa Pepin
Sonra gelenDindar Ludwig
İtalya Lombardlar kralı
Hüküm süresi10 Temmuz 774 – 28 Ocak 814
Taç giymesi10 Temmuz 774 Pavia
Önce gelenDesiderius
Sonra gelenDindar Ludwig
Kutsal Roma İmparatoru
Hüküm süresi25 Aralık 800 – 28 Ocak 814
Taç giymesi25 Aralık 800 Aziz Petrus Bazilikası, Roma
Önce gelenİlk İmparator
Sonra gelenDindar Ludwig
Çocuk(lar)ıEn önemlileri:
Pepin Kambur
Charles: Franklar Kralı
Pepin: Lombardlar Kralı
Dindar Ludwig: Kutsal Roma İmparatoru
HanedanKarolenj Hanedanı
BabasıKısa Pepin
AnnesiBertrada Laonlu
DiniKatolik
Frank hanedanı
Pippinid ler
Arnulfing ler
Frank lar
Verdun Antlaşması sonrası (843)

Şarlman (Fransızca: Charlemagne, Almanca: Karl I. der Große, Latince: Carolus Magnus veya Karolus Magnus) (d. yaklaşık 2 Nisan 748 – ö. 28 Ocak 814, Aachen), Frank ve Lombard kralıdır. Karolenj Devleti'ni imparatorluk statüsüne yükselten hükümdardır. Batı Avrupa’nın büyük bir kısmını birleştirmiştir, büyük askeri başarılara imza atmış, din ve eğitim alanlarında oldukça önemli reformlar gerçekleştirmiştir.[1] Endülüs, İtalya ve İngiltere'deki kültürleri ve sistemleri öğrenmiştir. Kültürün inşa edilmesine büyük önem vermesi sebebiyle Latince bilen din adamları ve bilginlerden Roma döneminin hukuk ve edebiyat eserlerinin kopyalanmasını istemiştir.[2] Çok sayıda kütüphane ve Scriptorium’lar inşa ettirmiştir.[3] Düşünürleri yeni eserler yazmaya teşvik etmiştir.[4] Şarlman’ın arzusu doğrultusunda hukuk, teoloji, bilim, müzik, sanat, tarih konularını ihtiva eden birçok eser kaleme alınmıştır.[5] Bu dönemde, Frank Krallığı’nın başkenti Aachen, kültür merkezi haline gelmiştir.[6] Ayrıca kamu idaresi ve finansal kaynağa yönelik reformlar yapmıştır.[7] Tarihçilerin belirttiğine göre Şarlman‘ın hükümdarlığını kapsayan dönem erken bir tür rönesans dönemine işaret etmektedir, adı geçen bu dönem Karolenj Rönesansı olarak adlandırılır.[4][8][9][10][11][12][13]

Ölümünün ardından sağladığı toprak bütünlüğüne rağmen, ardılları tarafından toprak bütünlüğü kaybedilmiş ve parçalara bölünmüştür. Bu bölünmenin sonucunda yeni krallıklar ortaya çıkmıştır.[2]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şarlman'ın doğum tarihi ve yeri tartışmalıdır. 742[14] yılı civarında bugünkü Belçika'nın Liège şehrine yakın bir yerde veya Prüm'de ya da Aachen'de doğduğu tahmin edilmektedir. Şarlman'ın babası Kısa Pepin Frank kralıydı. Öldüğünde krallığın topraklarını iki oğlu arasında paylaştırdı. Şarlman, kardeşi Carloman'ın ölümü üzerine tek başına Frankların kralı oldu. Ayrıca Lombardiya ve Saksonya'yı da topraklarına kattı. 782 yılı Ekim ayında yaklaşık Şarlman'ın 4000 Sakson katline imza attı. Sakson'lar yenilgiye doymamış ve Şarlman'ın 18 askeri seferine maruz kalmışlardır.[14] Endülüslerle doğuda Avar ve Macarlarla çarpıştı.

Şarlman büyük savaşlar kazandı ve birçok prensliği, dükalığı ve derebeyliği fethetti ya da yağmaladı. İlk önce Köln'e giderek kendini Alsace-Lorraine, Akitanya, Bretenya ve Cenova Kralı ve Bohemya Prensi ilan etti. Daha sonra yeni fetihler yaparak Aachen'de kendini Amsterdam, Rotterdam, Frizye, Gelderland, Frankfurt ve Münih Kralı ilan etti. Şarlman birçok Krallık ve Devleti egemenliğine aldı.

Sonunda Papa III. Leo'ya başvuru yaptı. Papa tarafından 25 Aralık 800 Roma'da Aziz Petrus Bazilikası'nda taç giydirilerek Şarlman Kutsal Roma İmparatoru ve kurduğu devlet de Batı Roma İmparatorluğu'nun varisi sayıldı.

Kutsal Roma İmparatoru olan Şarlman bugünkü Almanya'yı fethetti. Lombardlar'ı püskürttü, ardından Sakson, Anglo, Cermen ve Got kabilelerinden askerler toplayarak orta büyüklükteki bir orduyla Fransa ve Avusturya'yı fethetti. Böylece Şarlman Roma İmparatoru, Sakson, Frank, Lombard, Anglo, Cermen, Got ve Slav Kralı oldu. Hristiyanlık dinini kılıç ve ateşle Saksonya'ya kabul ettirdi.

Şarlman'ın iki büyük rüyası vardı: Sezarların imparatorluk yönetimini yeniden kurmak ve Aziz Augustinus'un Tanrı Kent'ini yeryüzünde inşa etmek.

Bir süre için, din dışı güçlerle Papalık arasında yeni bir iş birliği gelişti. Kilise'den bağımsız bir yargı isteyen Şarlman bunun için İngiliz filozof Alcuin'i ülkesine çağırdı. Alcuin burada: sapkınlara karşı risaleler yazdı, imparatora methiyeler düzdü ve kutsal kitabı yorumladı.

Şarlman'ın ölümünden sonra Kilise ile Sezar taklitleri arasındaki mücadele ve savaşlar tekrar başladı.

İtalya seferleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lombard krallığının fethi

[değiştir | kaynağı değiştir]

772 yılında, Papa I. Hadrianus Lombard kralı Desiderius'tan eski Ravenna bölgesindeki bazı şehirlerin iadesini talep etti. Bunun yerine Desiderius, bazı papalık şehirlerini ele geçirdi ve Pentapolis'i işgal ederek Roma'ya yöneldi. Hadrianus, babası Pepin'in politikalarını uygulamasını talep etmek için sonbaharda Şarlman'a büyükelçiler gönderdi. Desiderius, papanın suçlamalarını reddeden kendi büyük elçilerini gönderdi. Büyükelçiler Thionville'de bir araya geldi ve Şarlman papanın tarafını tuttu. Şarlman, papanın isteğini talep etti, ancak Desiderius asla itaat etmeyeceğine yemin etti. Şarlman ve amcası Bernard, 773'te Alpleri geçtiler ve Lombardları Pavia'ya kadar kovaladılar ve daha sonra orayı kuşattılar. Şarlman, Verona'da bir ordu kuran Desiderius'un oğlu Adelgis ile başa çıkmak için kuşatmayı geçici olarak terk etti. Genç prens, Adriyatik kıyısına kadar kovalandı ve Bulgaristan ile savaşan V. Konstantin'den yardım istemek için Konstantinopolis'e kaçtı.

Kuşatma, Şarlman'ın Roma'da papayı ziyaret ettiği 774 baharına kadar sürdü. Orada, babasının toprak bağışlarını doğruladı, daha sonraki bazı vakayinameler, onları Toskana, Emilia, Venedik ve Korsika'yı da vererek genişlettiğini yanlış bir şekilde iddia etti. Papa ona soylu unvanını verdi. Daha sonra Lombardların teslim olma eşiğinde olduğu Pavia'ya döndü. Lombardlar hayatlarının karşılığında teslim oldular ve yaz başlarında kapıları açtılar. Desiderius, Corbie manastırına gönderildi ve bir soylu olan oğlu Adelgis, Konstantinopolis'te öldü. Şarlman, alışılmadık bir şekilde, kendisini Demir Taç ile taçlandırdı ve Lombardiya'nın soylularının Pavia'da ona saygı göstermesini sağladı. Yalnızca Benevento Dükü II. Arechis boyun eğmeyi reddetti ve bağımsızlığını ilan etti. Şarlman o zamanlar Lombardların kralı olarak İtalya'nın efendisiydi. Aynı yıl Pavia'dan bir garnizon ve birkaç Frank kontuyla İtalya'dan ayrıldı.

İtalya'da istikrarsızlık devam etti. 776'da Friuli Dükü Hrodgaud ve Spoleto'lu Hildeprand isyan etti. Şarlman, Saksonya'dan geri döndü ve Friuli dükünü savaşta yenip öldürdü. Spoleto dükü ile bir antlaşma imzaladı. İşbirlikçileri II. Arechis boyun eğdirilmedi ve Bizans'taki adayları Adelgis şehri asla terk etmedi. Kuzey İtalya'da düzen sağlandı.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Mark, Joshua J. "Charlemagne". Dünya Tarihi Ansiklopedisi. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 
  2. ^ a b McKitterick, R. (1989). Charlemagne: Emperor
  3. ^ Riché, P. (1978). Education and Culture in the Carolingian World.
  4. ^ a b Contreni, J. (1992). The Carolingian Renaissance
  5. ^ Sullivan, R. (2003). Charlemagne and His World.
  6. ^ Schieffer, R. (1963). Aachen as the Empire's Cultural Center.
  7. ^ Nelson, J. (2019). Charlemagne and the Governance of the Frankish Realm.
  8. ^ Bullough, D. (1991). The Carolingian Renaissance: An Early Renaissance Period.
  9. ^ Trompf, G. (1973). "The Concept of the Carolingian Renaissance". Journal of the History of Ideas. 34. doi:10.2307/2708941. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 
  10. ^ Nelson, J. (1977). "On the limits of the Carolingian renaissance". Studies in Church History. 14: 51-69. doi:10.1017/S0424208400006847. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 
  11. ^ Mckitterick, R. (2018). The Frankish Kingdoms under the Carolingians, 751–987.
  12. ^ Swarzenski, Hanns (1940). "The Xanten Purple Leaf and the Carolingian Renaissance". Art Bulletin. 22: 7-24. doi:10.1080/00043079.1940.11409006. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 
  13. ^ Ullmann, W. (1969). "The Carolingian Renaissance and the Idea of Kingship: The Birkbeck Lectures, 1968-9". doi:10.2307/1384588. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 
  14. ^ a b The life of Charlemagne by Einhard, ca. 770-840. Einhard'ın belirttiği ölüm tarihinden yola çıkarak hesaplanılmıştır. (İngilizce). Ann Arbor] University of Michigan Press. 1960. ss. 60, NOTES N.12.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":0" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
İmparator Şarlman (Karl der Grosse)
Ölümü: 28 Ocak 814
Resmî unvanlar
Önce gelen
Kısa Pippin 		Frankların Kralı
768–814
I. Carloman ile birlikte (768–771)
ve Charles, Şarlman'ın oğlu (800–811) 		Sonra gelen
Dindar Ludwig
Önce gelen
Desiderius 		Lombardların Kralı
774–814
Pippin Carloman ile birlikte (781–810)
ve Bernard Vermandois (810–818)
Boş
Başka isim ile kullanılan makam
Romulus Augustulus
Batı Roma İmparatoru olarak 		Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu İmparatoru
800–814
Dindar Ludwig ile birlikte (813–814)

[1]


  1. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şarlman&oldid=34280942" sayfasından alınmıştır