Arabat Dili
Arabat Dili (Ukraynaca: Арабатська коса; Rusça: Арабатская коса) veya Arabat Oku, Sivaş adlı büyük, sığ ve çok tuzlu bir lagün sistemini Azak Denizi'nden ayıran bir dildir. Dil, kuzeyde Henichesk Boğazı ile güneyde Kırım'ın kuzeydoğu kıyıları arasında yer almaktadır.[3]
Adı
[değiştir | kaynağı değiştir]Dil, Rusya ve Ukrayna'da yaygın olarak Arabat Oku (Ukraynaca: Арабатська стрілка, Arabatska strilka; Kırım Tatarcası: Arabat beli; Rusça: Арабатская стрелка, Arabatskaya strelka) olarak bilinir. Bu ismin kökeni bilinmemektedir ancak tarihi 19. yüzyılın ortalarına kadar uzanmaktadır.
Muhtemelen adın Arabat kısmı dilin güney ucunda 17. yüzyıldan kalma bir Türk kalesi olan Arabat Kalesi'nden gelmektedir. "Arabat" ya "askeri görev" anlamına gelen Arapça "rabat" ya da "kenar mahalle" anlamına gelen "rabad" sözcüğünden türemiştir.
Coğrafya ve jeoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Arabat Oku 112 kilometre (70 mi) uzunluğunda,[4] ve 0,270-8 kilometre (0,168-4,971 mi) genişliğinde;[5][6] yüzey alanı 395 kilometrekare (153 sq mi), ortalama genişliği 35 kilometre (22 mi) civarındadır. Dil, Azak Denizi tarafında alçak ve düz iken Sivaş tarafı daha kıvrımlıdır. Henichesk Boğazı'na 7,5 km (4,7 mi) ve 32 km (20 mi) uzaklıkta bulunan 7–8 km (4-5 mi) genişliğinde ve kahverengi-kil tepeli iki alan içerir. Dilin diğer bölümlerinin üst katmanları, Azak Denizi'nin akıntılarıyla yıkanmış kum ve kabuklardan oluşur. Bölgedeki bitki örtüsü çoğunlukla çakal erikleri, yumak otları, sorguç otu, crambe, Salsola, Salicornia, Carex colchica, ılgın, kuşburnu, meyan vb. ot formundaki bitkilerden oluşur.[7] Açık deniz suyu sığdır ve derinliği kıyıdan sadece 100–200 m (330–660 ft) uzakta 2 m'ye (7 ft) ulaşır. Sıcaklığı kışın (donmaya yakın) 0 °C (32 °F), ilkbahar ve sonbaharda 10–15 °C (50–59 °F) ve yaz aylarında 25–30 °C (77–86 °F) olarak görülür.
Dil oldukça gençtir, MS 1100-1200 yıllarında sedimantasyon süreçleri ile meydana gelmiştir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Arabat Oku'nda, posta teslimi için 25–30 km (16–19 mi) aralıklarla bir yol ve beş istasyon inşa edildiği 1835 yılına kadar neredeyse el değmemiş idi. Daha sonra 19. yüzyılda 25 kırsal ve 3 askeri yerleşim ile Arabat adlı bir köy dil üzerinde kuruldu. Kırsal nüfus, mesleği çoğunlukla balıkçılık, çiftçilik ve tuz üretimi olan yaklaşık 235 kişiydi. Tuz üretimi Sivaş lagünlerindeki sığ ve çok tuzlu su alanlarının geniş olması nedeniyle bölge için gelenekseldir. 19. yüzyılda tuz üretimi sadece Arabat Oku için yıllık yaklaşık 24.000 ton idi.[7]
Günümüzde dil bir sağlık turizmi merkezidir ve Azak Denizi tarafı plaj olarak kullanılmaktadır.
Dil jeofizik olarak Kırım Yarımadası'nın bir parçası iken, siyasi olarak kuzey yarısı Ukrayna'nın Herson Oblastı'na aittir. Güney kısmı ise 2014'ten beri fiilen Rusya Kırım Cumhuriyeti'nin bir parçasıdır. Dilin tamamı ilhak sırasında işgal edildi ancak Rusya Aralık 2014'te güçlerini Kuzey Herson tarafından çekti.[8]
Nüfuslu yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]Henicheska Hirka, Shchaslyvtseve ve Strilkove kırsal toplulukları, dilin kuzey bölümünde, Herson Oblastı içinde yer almaktadır. Solyane yerleşimi, dilin güney kısmında, Kırım Cumhuriyeti'nin bir parçası olarak yönetilmektedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kırım ve Sivastopol şehirlerinin statüsü şu anda Rusya ve Ukrayna arasında anlaşmazlık altındadır; Ukrayna ve uluslararası toplumun çoğunluğu Kırım'ın Ukrayna'nın bir özerk cumhuriyeti olduğunu ve Sivastopol'un Ukrayna'nın bir özel statülü şehri olduğunu düşünüyorken, Rusya ise Kırım'ın Rusya'nın federal bir bölümü olduğunu ve Sivastopol'un Mart 2014'te Kırım'ın Rusya tarafından ilhak edilmesinden bu yana Rusya'nın üç federal şehrinden biri olduğunu düşünmektedir.[1][2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Gutterman, Steve. "Putin signs Crimea treaty, will not seize other Ukraine regions". Reuters.com. 18 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ Ukraine crisis timeline 3 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC News
- ^ Semenov, p.624
- ^ Geography of the Soviet Union: Physical features. 1964. s. 112. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ Azov Sea (Rusça). KKI. 1973. 17 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2010.
- ^ "Sivash" (Rusça). Great Soviet Encyclopedia. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ a b Semenov, p.111
- ^ "Онлайн казино Украины для игры на реальные деньги (гривны): рейтинг топ сайтов". Онлайн казино Украины (Ukraynaca). 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Geografichesko-statisticheskìĭ slovar' Rossìĭskoĭ imperìi (Geographical-statistical dictionary of Russian Empire) (Rusça). Oxford University. 1862. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- Shutov, Yu. "Арабатская стрелка" (Rusça) Tavria, 1983