Big Mac Endeksi
Big Mac endeksi, farklı para birimlerinin satın alma gücünü farklı ülkelerdeki bir Big Mac'in fiyatlarıyla karşılaştıran bir göstergedir. 1986 yılında haftalık İngiliz dergisi The Economist tarafından satın alma gücü paritelerine dayalı anlaşılması kolay bir para birimi karşılaştırılmasını sağlamak ile bireysel para birimlerinin aşırı ve düşük değerini göstermek için icat edilmiştir.[1]
O zamandan beri düzenli olarak araştırılmış, bilimsel çalışmalarda ve ders kitaplarında alıntılanmıştır.
1986 yılında oluşturulan endeks, adını McDonald's restoranlarında satılan bir hamburger olan Big Mac'ten almıştır. Para biriminin mevcut ABD doları döviz kuruna dönüştürülmesiyle, para birimlerinin satın alma gücü basit bir şekilde karşılaştırılır.[2]
Big Mac burada bir para biriminin satın alma gücünün basit bir göstergesi olarak kullanılır, çünkü dünyanın birçok ülkesinde standart bir boyut, bileşim ve kalitede mevcuttur. Parasal karşılaştırmanın arkasında, aynı emtia fiyatlarının uzun vadede tüm ülkelerde aynı olduğu varsayımı vardır.[3]
Tarihçe ve temel bilgiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Endeks 1986 yılında o dönemde The Economist'te muhabir olan ekonomist Pam Woodall tarafından geliştirilmiştir. Woodall, 1993'te dergide ekonomi editörü oldu ve 2006'da Asya ekonomisini devraldı.
Para birimlerinin satın alma gücünün birbiriyle karşılaştırılmasının temeli, uluslararası makroekonominin en eski düşüncelerinden birine sahiptir. Satın alma gücü paritesi (SAGP) fikrinin modern halini 1916'da Gustav Cassel geliştirmiştir.
Tek fiyat kanunu ve alım gücü paritesi yasası
[değiştir | kaynağı değiştir]Tek fiyat kanunu, satın alma gücü paritesi teorisinin temelini oluşturmuştur. Mükemmel bir pazar olduğu sürece, homojen bir malın iki ülkede fiyat farklılıklarına sahip olmadığı söylenmektedir. Bunun yanı sıra ülkeler arasında tam bir serbest ticaret olduğunu ve işlem maliyetlerinin olmadığı (örneğin nakliye ve sigorta maliyetleri şeklinde) varsayılmıştır.[4]
Tek bir para biriminde döviz kuru kullanılarak dönüştürüldükten sonra 1. ülke ve 2. ülkede fiyat farklılıkları gösteren homojen bir mal için, ülkeler arasındaki fiyat farklılıklarından (arbitraj) yararlanmak, homojen mallar için fiyat tekdüzelik yasasının uygulanmasına neden olmaktadır.
Bu, malların bir ülkede daha ucuza satın alındığı ve başka bir ülkede kârları en üst düzeye çıkardığı anlamına gelmektedir. Bu arbitrajın bir sonucu olarak mallar, bu malların fiyatı ihracatçı ülkenin gerçek fiyat seviyesine düşene kadar ithalatçı ülkeye maksimum kar elde etmek için satılmaktadır.[4]
Daha fazla mala uygulandığında, farklı mal fiyatları endeksi kullanılarak ölçülen iki para biriminin satın alma gücü aynı olduğunda satın alma gücü paritesinden söz edilmektedir.[5]
İki ülke arasındaki Big Mac SAGP döviz kuru, bir ülkedeki bir Big Mac'in fiyatını (para birimi cinsinden) başka bir ülkedeki bir Big Mac'in fiyatına (para birimi cinsinden) bölerek elde edilir. Bu değer daha sonra gerçek döviz kuru ile karşılaştırılır; eğer daha düşükse, o zaman birinci para birimi ikinciye kıyasla düşük değerlidir (SAGP teorisine göre) ve tersine, eğer daha yüksekse, o zaman birinci para birimi fazla değerlidir.
Örneğin, Temmuz 2008'deki rakamları kullanarak:[6]
- Amerika Birleşik Devletleri'nde bir Big Mac'in fiyatı 3,57 dolardı (mağazaya göre değişmektedir)
- Birleşik Krallık'ta bir Big Mac'in fiyatı 2,29 £ idi (bölgeye göre değişmektedir)
- ima edilen satın alma gücü paritesi 1,56 $ ile 1 £ arasındaydı, yani 3,57 $ / 2,29 £ = 1,56
- bu, o zamanki 2 $ ile 1 £ arasındaki gerçek döviz kuru ile karşılaştırılır
- (2,00–1,56) / 1,56 = %28
- bu nedenle pound dolar karşısında %28 oranında fazla değerlenmiştir.
Euro fiyatları AB alanında yaygın farklılık olarak, karıştırılır. Nisan 2009 itibarıyla, Big Mac Almanya'da 2,99 € 'dan işlem görüyordu, bu da 3,96 ABD Dolarına karşılık geliyor, bu da Euro'nun SAGP'nin üzerinde işlem gördüğünü ve farkın %10,9 olduğunu göstermektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Big MacCurrencies. The Economist . 9 Nisan 1998". 25 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Grundzüge der Volkswirtschaftslehre. Zweite, aktualisierte Auflage. İkincisi, güncellenmiş baskı, München 2007, S. 544". 24 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "The Economist. The Big Mac index". 5 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2018.
- ^ a b U. Baßeler, J. Heinrich, B. Utecht: Volkswirtschaft. 18. Auflage. Schäffer-Poeschel Verlag, Stuttgart 2006, S. 579
- ^ Gabler Ekonomik Ansiklopedisi. 16. baskı. Business Management Verlag Dr. Th. Gabler, Wiesbaden 2005, S. 1663. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
- ^ "Sandwiched: Burgernomics, para birimlerinin Avrupa'da çok pahalı olduğunu, ancak Asya'da çok ucuz olduğunu söylüyor". 24 Temmuz 2008. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Big Mac Index index page29 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
