Hordaland
| Hordaland | |
|---|---|
Hordaland fylke | |
 Bayrak  Arma | |
 Hordaland'in Norveç'teki konumu | |
| Ülke |  Norveç |
| Bölge |  Vestlandet |
| İdari merkezi | Bergen |
| Eyalet | 1919 |
| Alt idari birimler | |
| İdare | |
| • Vali | Lars Sponheim (2010-günümüz)[1] (Norveç Liberal Parti) |
| • Belediye başkanı | Tom-Christer Nilsen (2011-2015)[2] (Sağ) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 15460 km² |
| • Kara | 14.551 km² (5.618 mil²) |
| Nüfus (2011) | |
| • Toplam | 490 570 |
| • Yoğunluk | 32/km² |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
Resmî site www.hordaland.no | |
Hordaland (Norveççe:Hordaland fylke) Norveç'in batı kıyısında yer alan sınırları içinde otuz üç belediye bulunan bir eyalettir.[4][5] Rogaland güneyinde, Sogn og Fjordane kuzeyinde, Buskerud ve Telemark doğusunda eyaleti çevrelemektedir. Norveç'in toplam nüfusunun %10'u, 490.000'inin üstünde kişi, burada yaşamaktadır.
Merkezi eyaletin en yüksek, bölgenin üçüncü, ülkenin dokuzuncu nüfusu en yoğun kenti olan Bergen'dir. Alanının %71'i deniz seviyesinden 300 metre yüksek dağlık bölgelerden oluşmaktadır. Voss, Odda ve Leirvik diğer şehirleridir. Eyalet coğrafi olarak dört bölgeye ayrılmıştır: Nordhordland, Sunnhordland, Hardanger ve Voss. Hordaland, çok sayıdaki büyük ve küçük adaları, gölleri, buzulları, fiyordları, şelaleleri, dağları ve ovaları ile zengin bir kültürel manzaraya sahiptir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Hordaland'in yaklaşık bin yıllık bir geçmişi vardır. 7. yüzyıldan itibaren yaklaşık dokuz yüz yıl Hordafylke adı altında küçük krallıkların egemenliği altında kalmıştır. 16. yüzyılın başlarında Norveç, dört “len”e bugünkü adıyla eyalete ayrılmıştır. “Bergenhus len”, Bergen dahil olmak üzere batı ve kuzey Norveç'i kapsamaktaydı. 1662 yılında 'len', amt. yani valilik olarak değiştirilmiştir. “Bergenhus amt.” Hordaland, Sogn og Fjordane, Sunnmøre, Troms ve Nordland'den oluşmaktaydı. 1763 yılında bu valilik güney ve kuzey olmak üzere ikiye ayrılmıştır. 1919 yılında “Sondre Bergenhus amt”, “Hordaland Fylke” olmuştur. 1831-1972 yılları arasında Bergen, şehir-eyalet statüsünde değerlendirilmiştir. 1972 yılında eyalet statüsünü kaybederek Hordaland'in parçası olmuştur.
Adı ve Arması
[değiştir | kaynağı değiştir]Adı bir Germen kavmi olan "Horde" (Hǫrðar) halkının adıdır. Muhtemelen Keltçe bir kelime olan savaşçıi kahraman anlamına gelen haruðóz kelimesinden türetilmiştir. Bu kapsamda savaşçıların diyarı anlamına gelmektedir.[6]
Eyaletin arması 1 Aralık 1961 tarihinde kabul edilmiştir. Kırmızı arka planın üstünde altın sarısı iki çapraz balta üstünde kraliyet tacı bulunmaktadır. Motif Haakon Magnusson'un 1344 yılında yazdığı bir mektupta kullandığı mühürden alınmıştır.[7]
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Hordaland Norveç'teki önemli kültür merkezlerinden biridir. Hordaland, çok sayıda ahşap mimari ve anıtsal taş binaları korumayı başarmıştır. 1979[8] ve 2005 [9] yıllarında Bergen iki kez Dünya Mirası listesinde yer almıştır. Henrik Ibsen'in ilk tiyatro yönetmeni olarak görev aldığı Norveç'in ilk tiyatrosu 1850 yılında Bergen'de kurulmuştur.[10] Bölgede yüzden fazla doğal park vardır. Hardanger Dağı Yaylası, Norveç'in en büyük millî parkı ve Kuzey Avrupa'daki en büyük yayla ve Avrupa'nın en büyük yaban geyiği sürüsünün evidir.[11]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Norveç'in batısında yer alan Hordaland, güneyde Rogaland, kuzeyde Sogn og Fjordane, doğuda Buskerud ve Telemark eyaletleriyle çevrilidir. Batısı Kuzey Denizi kıyısıdır. Hardangervidda başta olmak üzere fiyortları, şelaleleri, buzulları, yüksek dağları, yaylası ve korunaklı koylarıyla çeşitli ve zengin bir peyzaja sahiptir.[12] Deniz seviyesinden 1863 metre ile Hardangerjøkulen eyaletin en yüksek dağıdır. Osterøy 328 km² ile en büyük adası, Fedje 9 km²lik alan ile en küçük ilçesidir. Yüzölçümü bakımından en büyük şehri Voss'tur.
-
Hausdalen Dağı, Fana, Bergen -
Gullfjellstoppen Dağı -
Blåmanen Dağı Bergen -
Lyderhorn Dağı, Bergen -
Ulriken dağı -
Løvstakken -
Rundemanen -
Svartediket gölü ve Ulriken dağı
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Genel olarak ılıman bir iklim hakimdir. Yüksek dağlar denizden gelen soğuk rüzgârları engellemektedir. Dağlık bölgelerde kara ve deniz arasındaki sıcaklık farkı yıllık değişimleri rüzgâr koşullarından etkilenmektedir. Hem yaz ve hem de kış aylarında batı rüzgârları hakimdir. Kıyısında, genellikle güney ve doğu arasında bir yönden gelen rüzgârlar hakimdir. Yaz aylarında, iyi hava koşullarında, öğleden sonra, kuzeybatı veya kuzey tarafından yönünden rüzgârlar esmektedir.
Ocak ve Şubat aylarında kıyıda sıcaklıklar 0-2 °C arasında değişmektedir. Yüksek dağların olduğu doğusunda -5;-10 °C ye kadar düşebilmektedir. Ölçülen en düşük sıcaklıklar kıyıda -10;-15 °C, vadi ve dağlarda -25;-35 °C'dir. Temmuz ayı ortalama sıcaklıkları ise kıyıda 14–16 °C, en yüksek 32 °C olmak üzere ortalama 20–25 °C'dir.
Özellikle Bergen yağış açısından en zengin bölgelerdendir. Yıllık azami 1500 mm olmak üzere ortalama 3000 mm yağış görülmektedir. Ekim ve Mayıs aylarında yağmurun en yoğun olduğu aylardır.
Kıyısında, çoğunlukla bahar ve yaz aylarında, bulutlu ve % 2-3 oranında sis olmaktadır. Vadilerin bazı bölgeleri sonbahar ve kış aylarında sisli ve soğuktur. Dağlarında, deniz seviyesinden 1000–1400 m. üzerinde, çoğunlukla sonbahar ve kış aylarında, % 2-5 arasında sis frekansı vardır.[13]
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]“Voss-Bergen” demiryolu 1883 yılında açılmıştır. 1909 yılında Oslo'dan dağların arasından geçen Bergen Demiryolu yapılmıştır. 1935'te yapılan “Voss-Granby” (Hardanger) demiryolu, 1985 yılına kadar sadece taşımacılık için kullanılmıştır. Doğusunda dağların arasında ulaşımı sağlayan dört ana yol vardır. E 16 Bergen üzerinden Voss, Gudvangen, Aurland, Lærdal ve Filefjell'den geçmektedir. E 16, E 39 ve E 134 yollarına kara yolu bağlantıları vardır. Özellikle batıdaki ilçe ve şehirlere tüneller ve köprüler inşa edilmiştir.
Eyalet aynı zamanda uluslararası trafiğe sahiptir ve yolcu sayısı ile ülkenin en büyük ikinci havalimanı olan ana havaalanı, Bergen'in güneyinde, Flesland'de bulunmaktadır. Ayrıca Voss ve Stord'da birer hava alanı bulunmaktadır.[14]
-
Bekkjarvik, Austevoll -
Buz çağlayanı, Eidfjord -
Simadalsfjorden, Eidfjord -
Hardanger fiyort -
Hindnesfjorden -
Mosterhamn, Bømlo -
Os, Hordaland
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Balıkçılık
Balıkçılıkta Hordaland, ülkenin en önemli kaynağıdır. 1970'lerin başından itibaren, diğer endüstrilerdeki güçlü büyüme ve büyük ölçüde geleneksel balıkçılıkta düşüşe sebep olmuştur. Akuakültür endüstrisi, Austevoll, Fjell, Bømlo, Fusa ve Tysnes başta olmak üzere pek çok ilçede yaygındır.[15]
- Sanayi
Hordaland, istihdam açısından Rogaland'dan sonra ülkenin en önemli sanayi bölgesidir. Mühendislik endüstrisi, özellikle gemi inşa ve makine sanayi, ana demir ve metal sanayi ile tekstil ve hazır giyim endüstrisi en önemli sanayi birimlerini oluşturmaktadır. Bergen, eyalet genelinin yaklaşık %46'lık istihdamını sağlamaktadır. Diğer önemli istihdam birimleri ise Stord, Lindås, Kvinnherad, Odda, Bømlo, Kvam ve Vaksdal'dır.[16]
- Enerji üretimi
Bergen enerji üretiminde ilk sırayı alan şehirdir. Toplamda altmış üç elektrik santralleriyle 3729 MW ve yıllık ortalama 15.799 GWh üretim ile toplam üretimin % 13'ünü karşılamaktadır. Bjoreia, Sima, Austdøla ve Norddøla başta olmak üzere nehirlerde santraller kurulmuştur.[17]
- Turizm
Hordaland çok sayıdaki çeşitli adaları, fiyortları, dağları ve buzulları ile önemli bir turizm merkezidir. Tarihi mekanlar da dahil olmak üzere, eyalette, orta çağ döneminde yapılmış pek çok kilise bulunmaktadır. Saraylar, kuleler ve tarihi dönemlerden kalma pek çok tarihî eser barındıran Hordaland'in, tarihsel bölgeleri Utne (Hardanger), Stord (Sunnhordland) ve Voss'da müzeler bulunmaktadır. Ayrıca Bergen'de, ülke çapında önemli sanat, kültür ve doğa tarihi müzeleri vardır.[18]
Belediyeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hordaland eyaletine bağlı otuz üç belediye bulunmaktadır:
| Nr. | Harita | Arma | İsim[19] | Merkez | Nüfus[20] | Alan km² |
Dil | Bölge |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1201 |  |
|
Bergen | Bergen | 263 762 | 465,57 | Karışık | Midthordland |
| 1211 |  |
|
Etne | Etnesjøen | 3 963 | 735,34 | Norveççe | Sunnhordland |
| 1216 |  |
|
Sveio | Sveio | 5 228 | 245,76 | Norveççe | Sunnhordland |
| 1219 |  |
|
Bømlo | Svortland | 11 503 | 246,10 | Norveççe | Sunnhordland |
| 1221 |  |
|
Stord | Leirvik | 17 957 | 143,61 | Norveççe | Sunnhordland |
| 1222 |  |
|
Fitjar | Fitjar | 2 944 | 142,46 | Norveççe | Sunnhordland |
| 1223 |  |
|
Tysnes | Uggdal | 2 766 | 255,17 | Norveççe | Sunnhordland |
| 1224 |  |
|
Kvinnherad | Rosendal | 13 318 | 1.127,98 | Norveççe | Sunnhordland |
| 1227 |  |
|
Jondal | Jondal | 1 050 | 209,94 | Norveççe | Hardanger |
| 1228 |  |
|
Odda | Odda | 6 946 | 1.615,92 | Karışık | Hardanger |
| 1231 |  |
|
Ullensvang | Kinsarvik | 3 417 | 1.398,87 | Norveççe | Hardanger |
| 1232 |  |
|
Eidfjord | Eidfjord | 957 | 1.491,74 | Norveççe | Hardanger |
| 1233 |  |
|
Ulvik | Ulvik | 1 112 | 720,72 | Norveççe | Hardanger |
| 1234 |  |
|
Granvin | Granvin | 923 | 212,59 | Norveççe | Hardanger |
| 1235 |  |
|
Voss | Vossevangen | 13 978 | 1.805,66 | Norveççe | Voss |
| 1238 |  |
|
Kvam | Norheimsund | 8 522 | 616,58 | Norveççe | Hardanger |
| 1241 |  |
|
Fusa | Eikelandsosen | 3 811 | 378,36 | Norveççe | Midthordland |
| 1242 |  |
|
Samnanger | Tysse | 2 417 | 269,14 | Norveççe | Midthordland |
| 1243 |  |
|
Os | Osøyro | 17 726 | 139,81 | Norveççe | Midthordland |
| 1244 |  |
|
Austevoll | Storebø | 4 792 | 117,18 | Norveççe | Midthordland |
| 1245 |  |
|
Sund | Skogsvåg | 6 409 | 99,71 | Norveççe | Midthordland |
| 1246 |  |
|
Fjell | Straume | 22 720 | 148,15 | Norveççe | Midthordland |
| 1247 |  |
|
Askøy | Kleppestø | 26 210 | 100,61 | Karışık | Midthordland |
| 1251 |  |
|
Vaksdal | Dale | 4 138 | 715,63 | Norveççe | Nordhordland |
| 1252 |  |
|
Modalen | Mo | 370 | 412,15 | Norveççe | Nordhordland |
| 1253 |  |
|
Osterøy | Lonevåg | 7 521 | 255,15 | Norveççe | Nordhordland |
| 1256 |  |
|
Meland | Frekhaug | 7 036 | 92,59 | Norveççe | Nordhordland |
| 1259 |  |
|
Øygarden | Tjeldstø | 4 419 | 66,55 | Norveççe | Midthordland |
| 1260 |  |
|
Radøy | Manger | 4 952 | 111,85 | Norveççe | Nordhordland |
| 1263 |  |
|
Lindås | Knarvik | 14 668 | 475,93 | Norveççe | Nordhordland |
| 1264 |  |
|
Austrheim | Årås | 2 776 | 57,46 | Norveççe | Nordhordland |
| 1265 |  |
|
Fedje | Fedje | 576 | 9,26 | Norveççe | Nordhordland |
| 1266 |  |
|
Masfjorden | Masfjordnes | 1 683 | 556,49 | Norveççe | Nordhordland |
| 12 | |
|
Hordaland | Bergen | 490 570 | 15.440,42 | Norveççe | Vestlandet |
İş birlikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kardeş bölgeleri[21]
Basse-Normandie, Fransa
Cardiff, Galler, Birleşik Krallık
Kaunas, Litvanya
, İskoçya, Birleşik Krallık
- Kardeş şehirleri[22]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Hordaland, Oslo ve Akershus dan sonra ülkenin en kalabalık eyaletidir. Eyaletin nüfusunun %66'lık kısmı Bergen bölgesinde (Bergen, Askøy, Os ve dağ Belediyeleri) yaşamaktadır. Bergen tek başına toplam nüfusun yaklaşık %53'ünü oluşturmaktadır. Diğer önemli nüfus merkezleri Stord-Leirvik, Bømlo, Voss, Odda, Folgefonn Yarımadası-Kvinnherad, Alvik, Norheimsund ve Lindåshalvøya yarımadaları ile Holsnøy ve Radøy'dur. Genel nüfus artışı düzenli artış gösterse de bölgesel olarak düzensizdir. Bergen'de artış olurken Voss ve Hardanger'de nüfus yıllar arasında azalma göstermiştir. Eyaletin çeşitli bölgelerinde çeşitli sanayi üslerinin bulunması nüfus gelişim farklılıklarının başlıca nedenidir. Bu bağlamda, Hardanger'de enerji yoğun sanayi ve tarım yapılmaktadır, her iki sanayide de istihdamda bir düşüş yaşanmıştır.[23]
|
Hordaland merkezi Bergen ve Askøy slayt galeri
|
Hordaland panorama slayt galeri
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Önemli kişiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ole Bull (1810-1880), besteci, kemancı
- Eikeland Tore (1990-2011), politikacı
- Edvard Grieg (1843-1907), besteci
- Nordahl Grieg (1902-1943), yazar
- C. J. Hambro (1885-1964), politikacı
- Ludvig Holberg (1684-1754), yazar
- Leif Andreas Larsen ("Shetlands-Larsen") (1906-1990), İkinci Dünya Savaşı'nda subay.
- Christian Michelsen (1857-1925), politikacı
- Johan Sebastian Welhaven (1807-1873), yazar
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Brekke, Nils Georg,: “Kulturhistorisk vegbok : Hordaland”, [Ny utg.], 2009, ISBN 978-82-7326-102-1,(Norveççe) [26][ölü/kırık bağlantı]
- Hartvedt, Gunnar Hagen,: “Hordaland og Bergen”, 1976 (Bygd og by i Norge), ISBN 82-05-08687-7, (Norveççe)
- Helland-Hansen, William,: “Naturhistorisk vegbok: Hordaland”, 2004, ISBN 82-7326-061-5, (Norveççe)[27][ölü/kırık bağlantı]
- Ronald Cohn Jesse Russell :“Hordaland”,2012, ISBN 1333586490, (İngilizce)[28]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Resmi sitesi5 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Resmi kültür sitesi
- Müzeleri20 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fotoweb5 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ [1] 5 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Fylkesmann Lars Sponheim -erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [2][ölü/kırık bağlantı] Hordaland Belediye Başkanı
- ^ [3] 4 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Fylke Hordaland: Die Kommunen / kommuner ( alphabetisch )-erişim 03 Nisan 2012(Almanca)
- ^ [4][ölü/kırık bağlantı]Kommunar i Hordaland-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [5] 28 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. fjords.com:Hordaland-erişim 04 Nisan 2012 (İngilizce)
- ^ [6] Büyük Norveç Ansiklopedisi:Hordaland – fylke i Norge,Fylkesvåpenet-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [7] 26 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Description of the flag-erişim 04 Nisan 2012 (İngilizce)
- ^ [8] 11 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Unesco World heritage list:Bryggen-erişim 04 Nisan 2012 (İngilizce)
- ^ [9] 11 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Unesco World heritage list:West Norwegian Fjords – Geirangerfjord and Nærøyfjord-erişim 04 Nisan 2012 (İngilizce)
- ^ [10] 15 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Hordaland'te Kültür-erişim 04 Nisan 2012 (İngilizce)
- ^ [11] 15 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Hordaland - The Central County of Western Norway-erişim 04 Nisan 2012 (İngilizce)
- ^ [12] 8 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hordaland profili:Om Hordaland-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [13] 1 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Büyük Norveç Ansiklopedisi, Hordaland – klima-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [14] 1 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Büyük Norveç Ansiklopedisi, Hordaland – samferdsel-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [15] 1 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Büyük Norveç Ansiklopedisi, Hordaland – fiskets-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [16] 1 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Büyük Norveç Ansiklopedisi, Hordaland – industri-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [17] 1 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Büyük Norveç Ansiklopedisi, Hordaland – energi-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [18] 1 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Büyük Norveç Ansiklopedisi, Hordaland – turisme-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [19] 15 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Municipalities-erişim 04 Nisan 2012(İngilizce)
- ^ [20]Nüfus. 1. Ocak 2012. Hordaland-erişim 04 Nisan 2012(Norveççe)
- ^ [21] 14 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Cooperating Regions-erişim 04 Nisan 2012(İngilizce)
- ^ [22] 15 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Samarbeidsregionar-erişim 04 Nisan 2012(İngilizce)
- ^ [23] 1 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Büyük Norveç Ansiklopedisi: Hordaland – befolkning-erişim 04 Nisan 2012 (Norveççe)
- [29][ölü/kırık bağlantı] Pdf, Hordaland(İngilizce)
