Jean-Baptiste Lully
 | Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Haziran 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Jean-Baptiste Lully | |
|---|---|
 Jean-Baptiste Lully, Ressam:Mignard Nicolas ve Jean-Louis Roullet | |
| Doğum | 28 Kasım 1632 Floransa, İtalya |
| Ölüm | 22 Mart 1687 (54 yaşında) Paris, Fransa |
| Diğer ad(lar)ı | Giovanni Battista Lulli |
| Meslek | Müzisyen, opera bestecisi, kemancı ve balet |
| İmza | |
 | |
Jean-Baptiste Lully (d. Floransa, 28 Kasım 1632; ö. Paris, 22 Mart 1687), İtalyan asıllı besteci, kemancı ve balettir.
Çalışma hayatının hemen hemen tümünü Fransa'da XIV. Louis'in sarayında müzisyen olarak geçirdi. 1661'de Fransız vatandaşlığına geçti. Zamanının en ünlü Fransız bestecisi olarak bilinmektedir. Lully, yeni çıkan İtalyan stili operanın müzik ve şarkılarının Fransızca diline pek uymadığını çalışma hayatının başında anlayıp Fransızcaya daha uygun şarkıları kapsayan yeni bir opera türü oluşturmuştur. Böylelikle Fransız opera stilinin babası olarak Lully sayılmaktadır. Operalarının yanı sıra Lully, bale için müzikler ve kilise ayinleri için de besteler yapmıştır. Lully'nin ilginç bir kaza sonucunda enfeksiyon kapması ve hayatını kaybetmesi de yaşamının dikkat çekici bir parçasıdır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Lully İtalya'da Floransa'da doğdu. İtalyanca adı Giovanni Battista Lulli idi. Lully pek fazla okul veya konservatuvar eğitimi almadı, ama üstün yetenekli olduğu için kendi kendini yetiştirdi. Gitar ve keman çalmayı ve bale yapmayı kendi kendine öğrendi.
1646'da Fransız "Guise Dükü"nün oğlu tarafından Fransa'ya götürüldü ve Fransız "Montpensiere Düşeşi Anne Marie Louise d'Orléans"ın yanına önce hizmetkar olarak, sonra da ona İtalyanca dil dersleri vermek üzere girdi. Paris'te birçok konsere katılarak ve Nicolas Métru adlı müzisyenden müzik teorisi dersleri alarak sanatını geliştirdi. 20 yaşına geldiğinde mükemmel bir besteci, kemancı ve balet olmuştu.
1652'de Fransa Kralı XIV. Louis için Versay Sarayı'nda çalışmaya başladı ve 1653'te sarayda balet oldu. "Ballet des nuits (Gece Balesi)" adlı bir eğlence balesi için müzik besteledi. Bu balenin müziğini çok beğenen XIV. Louis tarafından sarayın enstrümantal müzik bestecisi olarak ve 24 kemandan oluşan "Grand Band" adı verilen saray orkestrasına şef olarak atandı. Bu orkestranın disiplinsiz hareketleri dolayısıyla kralın izni ile "Petits Violons" adını verdiği önce 16 sonra 20 kemandan oluşan yeni bir orkestra kurdu ve bu orkestrayı sıkı bir eğitimden geçirdi. Bu orkestra ile kendi tercihi olan müziksel süsü bulunmayan parçalardan oluşan bir repertuvar kurdu.
1661'de Fransız vatandaşlığına geçti. 1662'de "Kraliyet Ailesi için Usta müzisyen" unvanı verildi. Ayni yıl evlendiğinde evlilik vesikalarını kral ve kraliçe şahsen imzaladılar.
1650'li ve 1660'lı yıllarda Kral için birçok bale eserinin müziğini ve dansların koreografisini hazırladı. Bu balelerde baş balet olarak görev yaptı. Kral da bale dansını sevmekte ve şahsen dans ederek bunlara katkı yapmaktaydı. Versay Sarayı'nda oyun yazarı olarak görev yapan Moliere ile ortak çalışmalara başladı ve Moliere'in Le Mariage forcé (Zoraki Evlenme) (1664), L'Amour médecin (Aşk Doktoru) (1665) ve Le Bourgeois gentilhomme (Kibarlık Budalası) (1670) gibi ünlü komedilerine eşlik edecek müzikler besteledi. Moliere ile birlikte önemli bir Fransız sanat geleneği olacak Komedi-bale janrını geliştirdi. Kral yaşlandıkça (özellikle 1670den sonra), bale yapamayıp temsillere katkısı ve ilgisi azaldı.
Lully bu sefer yeni bir janr olarak İtalya'da geliştirilen opera bestelemeye önem verdi. Alceste (1674), Thésée (1675), Atys (1676), Phaéton (1683) ve Armide (1686) adlı klasik operalar hazırladı. Kral ve maliye nazırı Jean-Baptiste Colbert'in desteği ile Fransa'da opera temsil edilmesi patentini ve her türlü müzik eseri notalarının yayınlanması tekel imtiyazları 1867'de ölene kadar Lully'ye verildi. Bu durum geniş tenkide uğradı. Özellikle Lully'nin müzikli kukla oynatılmasını kabul etmemesi çok şikayete neden oldu. Lully bu imtiyazlardan büyükçe bir servet yapmayı başardı.
Lully, arkadaşı ve kendi gibi müzisyen olan Michel Lambert'in kızı ile evli olmakla beraber, devamlı olarak bir hovarda olmakla, hem başka kadınlarla hem de erkeklerle aşk hayatı yaşamakla tanındı. Bu davranışları çok geniş söylentilere ve birkaç büyük skandala konu oldu. Yine de Lully, Kral XIV. Louis tarafından desteklenmesi ve hatalarının hemen afedilmesi dolayısıyla, bu söylenti ve skandallardan pek zarar görmedi.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]1686 sonlarına doğru Fransa Kralı hastalanmıştı ve iyilestiği zaman bu iyileşmeyi kutlamak için Lully'den yeni bir müzik konseri hazırlamasını istedi. Bu konser 8 Ocak 1687'de verildi. Orkestra bir Latince Te deum ilahisini çaldı. Lully orkestra şefliğini yapmaktaydı. O zamanlar orkestra şefleri orkestrayı idare etmek için küçük orkestra şefi batonu kullanmazlardı. Şef ritmi ve birliği büyük bir değneği yere vurarak sağlardı. Lully orkestrayı idare ederken bu büyük değneği ayak başparmağına kazayla vurdu. Bu vurma ile ortaya çıkan yara ve abse enfeksiyonla büyüdü ve septik hale geldi. Lully doktorların ayak basparmağını operasyonla kesmelerine izin vermedi. Enfeksiyon büyüdü, kangren oldu ve Lully 22 Mart 1687'de öldü.
Öldüğü zaman Lully'nin epeyce serveti olduğu ortaya çıktı. Mirascılarına Paris şehrinde 5 ev, kırsal alanlarda iki kır evi ve 800.000 livre frank nakit miras bıraktığı bildirilir.
Müziği
[değiştir | kaynağı değiştir]Lully bestelerini Barok müziğin gelişmiş olduğu Orta Barok Döneminde hazırlamıştır. Hızlı ve canlı ritimde müzik ve özellikle dansedilebilir müzik bestelemeyi tercih etmiştir. Besteleri ile Paris ve hatta Fransız müzik zevkini değiştirdiği kabul edilmektedir. Eserlerinde o zamana kadar kullanılmayan veya çok az kullanılan müziksel çalgılar kullanmaya önem vermiştir. Zamanının ünlü oyun yazarı ve Fransız sarayında çalışan Moliere ile yakın şahsi arkadaşlık kurmuş ve birlikte eserler vermiştir. Moliere ve Lully yeni bir müzik şekil olan ve tiyatro, komedi ve baleyi bileştiren "comedie-ballet" janrını bulmuşlardır.
Lully bundan başka "müzikli trajedi" veya "lirik trajedi" adı verilen yeni bir Fransız opera janrı oluşturmuştur. Hazırladığı opera eserlerinde bestelediği şarkıları resitatif veya arya olarak ayırıp sınıflandırmak yerine, hızlı olarak geçen olaylar halinde bu iki çeşit şarkıyı birleştirip kaynaştırmıştır.
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kibarlık Budalası (Le Bourgeois Gentilhomme) oyunu için Türkler Töreni (Ceremonie des Turcs) müziği (Advent Oda Orkestrası) (Format: Ogg)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Green, Robert A. (2002), "Jean-Baptiste Lully" maddesi, glbtq Encyclopaedia11 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim:11.2.2010)
- Jean-Baptiste Lully eserleri için parasız partisyon notaları: IMSLP International Music Score Library Project29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme: 11.2.2010)
- Jean-Baptiste Lully koro eserleri parasız partisyon notaları: CPDL ChoralWiki25 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme: 11.2.2010)
