Miguel de Unamuno
Miguel de Unamuno y Jugo | |
|---|---|
 1925 yılında Miguel de Unamuno | |
| Doğum | 29 Eylül 1864 Bilbao, Biskay, İspanya |
| Ölüm | 31 Aralık 1936 (72 yaşında) Salamanca, Salamanca, İspanya |
| Milliyet | İspanyol |
| Eğitim | Madrid Complutense Üniversitesi |
| Ebeveyn(ler) | Félix de Unamuno Salomé Jugo |
| İmza | |
 | |
Miguel de Unamuno (29 Eylül 1864, Bilbao - 31 Aralık 1936, Salamanca), İspanyol Bask düşünür, yazar.
Madrid Complutense Üniversitesi'nde felsefe ve edebiyat üzerine eğitim almış ve Bilbao'da felsefe öğretmenliği yapmıştır. 1891 yılında Salamanca Üniversitesi'nde Eski Yunan Dili Kürsüsü'nde profesör olmuş, aynı üniversitede üç kez rektörlük görevine getirilmiştir. Ayrıca 1931-1933 yılları arasında Temsilciler Meclisine Salamanca'dan vekil seçilmiştir.
98 Kuşağı'nın temsilcileri arasında sayılan Unamuno, 20. yüzyıl İspanyası'nı düşünmüş ve yazmıştır. Dogmatik düşünceye, özellikle faşizme karşı savaşmış ve bu uğurda 1924 yılında Miguel Primo de Rivera diktatörlüğüne karşı çıktığından Kanarya Adaları'na sürgüne gönderilmiştir.[1][2] 1930 yılında tekrar Salamanca Üniversitesi'ndeki görevine dönmüştür. İspanya İç Savaşı sırasında Franco'yu desteklese de, Falanj iktidarının iç yüzünü görüp kamuoyu önünde eleştirmiştir. Salamanca Üniversitedeki bir toplantı sırasında rejimin nemli komutanlarından José Millán-Astray'a açıkça karşı gelmiş, sonrasında ev hapsine mahkûm edilmiştir. Tutuklu halde, 31 Aralık 1936 tarihinde ölmüştür.[3] Roman, öykü, şiir, deneme ve oyun türünde eserler vermiştir.
“İnsan, kafasıyla düşünür, kalbiyle duyar ve midesiyle ister” ve "Başka yazarların neden bazı sözcükleri italik yazdığını anlayamıyorum. Sanırım o sözcüğe dikkat çekip önem artırmak istiyorlar. Hâlbuki, benim yazdığım her sözcük zaten önemlidir" gibi değinmeleri vardır.
Felsefesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Unamuno'nun felsefesi sistematik değil tüm sistemlerin reddiyesi ve kendinde bir şey olarak inancın onaylanışı üzerine kuruludur. Entelektüel gelişimi rasyonalizm ve pozitivizm etkisi altında olmakla birlikte gençlik yıllarında kaleme aldığı makaleler kendisinin sosyalizme ve ülkesi İspanya'nın o yıllarda içinde bulunduğu durumla yakında ilgili olduğunu göstermektedir. Unamuno için "tarihçilik" (intrahistoria) önemli bir kavramdır. İlk olarak kendisinin En torno al casticismo (1895) adlı denemesinde yer alan bu kavramla Unamuno, tarihin en iyi şekilde savaşlar veya politik anlaşmalar gibi büyük olaylara yoğunlaşmak yerine isimsiz halkların tarihlerine bakılarak anlaşılabileceğini ifade etmektedir.
19. yüzyılın sonlarında yaşadığı dini krizle pozitivist felsefeyi bırakan Unamuno, yirminci yüzyılın başlarında varoluşçuluktan etkilenerek kendi düşüncesini geliştirdi. Unamuno'ya göre hayatın trajik olmasının sebebi öleceğimizi bilmemizdi ve insani aktivitelerin çoğu yine ona göre ölümden sonra bir biçimde hayatta kalma çabasıydı. Unamuno kendi kişisel inancını şu şekilde özetlemişti: "Benim dinim, yaşarken bulamayacağımızı bilsem de yaşamda hakikati ve hakikatte yaşamı aramaktır."[4]
Millán-Astray ile karşı karşıya geliş
[değiştir | kaynağı değiştir]Millán-Astray, muhafazakâr yazar ve filozof Miguel de Unamuno ile kamuoyu önünde girdiği ateşli tartışmayla bilinir. 12 Ekim 1936 tarihinde Salamanca Üniversitesindeki toplantı farklı siyasal eğilimlerdeki sağcı toplamı bir araya getirmişti. Toplantıya Francocu kardinal Enrique Pla y Daniel, Franco'nun eşi Carmen Polo, Millán-Astray gibi kişiler katılmıştı. Üniversitede dekan olan Migule de Unamuno, Halk Cephesinin ülkeye kaos getirdiğinden hareketle iç savaşta Francocuları desteklemiş olsa da rejimin yaptıklarına eleştirel yaklaşıyordu. Tarihçi Hugh Thomas 1961 tarihli başyapıtı The Spanish Civil War'da olanları detaylı anlatır. Buna göre gece Falanjist yazar Jose Maria Peman tarafından yapılan ateşli bir konuşmayla başlar. Sonrasında Profesör Francisco Maldonado ayrılıkçı Katalonya ve Bask bölgelerinden ülkemizin içindeki kanser olarak bahsetmiş ve İspanya'nın şifası olan faşizm sayesinde bunları öldürecek, sahte duygusallıklardan azade kararlı bir cerrah gibi onları bünyemizden söküp atacağız demiştir. Bunun üzerine seyirciler arasında İspanyol Lejyonu'nun sloganı olan Viva la Muerte! (Yaşasın ölüm!) sloganı atılmıştır. Sonrasında lejyon komuta günlerinden kalma alışkanlıkla slogana eşlik eden Millan-Astray kitleye España (İspanya) demiş, kitle ona Una! (Tek) karşılığını vermiş, o yine España demiş, kitle Grande! (Büyük) yanıtını vermiş ve son kez España deyince de Libre! (Özgür) yanıtını haykırmıştır. Bu Falanjist söylemlerin ardından ev sahibi konumunda ve toplantıda Franco'nun temsilcisi durumundaki Unamuno söz almıştır:
| “ | Benden bir konuşma bekliyorsunuz. Beni bilen bilir, uzun süre sessiz kalmayı beceremem. Bazen sessiz kalmak yalan söylemektir çünkü sessizlik onay vermek olarak algılanabilir. Bugün aramızda bulunan Profesör Maldonado'nun sözüm ona söylevine dair yorumda bulunmak istiyorum. Bask ve Katalanlara yapılan saygısızlığın kişisel kısmını görmezden geleceğim. Bildiğiniz gibi bendeniz Bilbao doğumluyum. Beğenseniz de beğenmeseniz de Kardinal Barcelona'lıdır. Ancak şimdi şu anlamsız ve ölü sevici Yaşasın ölüm sloganını duyunca buna dair bir çift kelam etmek isterim. Tüm hayatımı benim ne demek istemediğimi anlamayanların öfkesine yol açan paradoksların yazarı ve bu konuda uzman birisi olarak söylüyorum, bu komik paradoksu itici buluyorum. General Millán Astray sakattır. Bu gerçeği kimsenin duyamacağı şekilde fısıldamanın alemi yoktur. O savaşta sakat kalmış birisidir. Cervantes de öyleydi. Ancak ne yazık ki bugün İspanya'daki sakatların sayısı çoktur. Ve eğer Tanrı bize yardım etmezse kısa süre içinde daha çok sakatımız olacak. General Millán Astray'ın kitle psikolojisine egemen olması beni rahatsız ediyor. Cervantes'in ruhani derinliğine sahip olmayan bir sakat, etrafındaki sakatların sayısını artırarak rahatlama umutları peşinde koşuyor. (Bunun üzerine seyirciler arasında bulunan Millán Astray Aydınlara ölüm! Yaşasın ölüm! şeklinde cevap verir. Falanjistlerin alkışları üzerine kitleyi yatıştırmaya çalışan yazar Peman Hayır, yaşasın aydınlar! Kahrolsun kötü aydınlar! demiş, Unamuno sözlerine devam etmiştir) Burası aydınların mabedidir, ben de baş rahibim. Bu kutsal mekanı kirletiyorsunuz. Kazanacaksınız ancak sadece kaba kuvvet sizde olduğu için. Ancak ikna edemeyeceksiniz. İkna etmek için sizde olmayan bir şey ihtiyacınız var: mantık ve haklılık. Sizden İspanya'nın iyiliğini düşünmenizi beklemek nafiledir. Diyeceklerim bu kadardır. | „ |
—Miguel de Unamuno | ||
Bu konuşmanın üzerine kendisini güçlükle kontrol eden Millán Astray Hanımefendinin koluna gir! diye bağırmış, Unamuno, Franco'nun eşi Carmen Polo'nun koluna girip onun koruması altında toplantıdan ayrılmıştır. Toplumda büyük saygınlığı olan Unamuno'ya karşı harekete geçemeyen rejim onu ev hapsi cezasına çarptırmıştır. Unamuno kısa bir süre sonra gizemli bir şekilde ölünce olaydan Franco rejimi sorumlu tutulmuştur.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiir
[değiştir | kaynağı değiştir]- Poesías, 1907
- Rosario de sonetos líricos, 1911
- El Cristo de Velázquez, 1920
Felsefe
[değiştir | kaynağı değiştir]- Del sentimiento trágico de la vida, 1913 / Hayatın Trajik Duygusu
- La agonía del cristianismo, 1925
Roman ve Öykü
[değiştir | kaynağı değiştir]- Paz en la guerra, 1897
- Amor y pedagogía, 1902
- Recuerdos de niñez y mocedad, 1908
- El espejo de la muerte, 1913
- Niebla, 1914 / Sis
- Abel Sánchez: Una historia de pasión, 1917 / Abel Sanchez: Bir Tutkunun Öyküsü
- Tres novelas ejemplares y un prólogo, 1917
- Tulio Montalbán, 1920
- La tía Tula, 1921
- Cómo se hace una novela, 1927
- La novela de don Sandalio, jugador de ajedrez, 1931
- Un pobre hombre rico, 1931 / Yaman Adam
- San Manuel Bueno, mártir, 1933 / Ermiş ve Kurban
Tiyatro
[değiştir | kaynağı değiştir]- La esfinge, 1898
- La venda, 1899
- La princesa doña Lambra, 1909
- La difunta, 1909
- El pasado que vuelve, 1910
- Fedra, 1910
- Soledad, 1921
- Raquel encadenada, 1921
- Sombras de sueño, 1926
- El otro, 1926
- El hermano Juan o el mundo es teatro, 1929
Türkçe'ye Çevrilen Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Abel Sanchez: Bir Tutkunun Öyküsü (Adam Yayınları, 1989), (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları), 2007
- Yaman Adam (Arma Yayınları, 1990), Can Yayınları, 2016
- Ermiş ve Kurban (İthaki Yayınları, 2001, İki Tuhaf Öykü adlı kitap içinde)
- Sis (Bilgi Yayınevi- 1970) (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2002) (Can Yayınları, 2016)
- Günlükler (Sel Yayıncılık, 2008
- Üç Örnek Öykü ve Bir Önsöz (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları), 2010
- Hayatın Trajik Duygusu Divan Kitap, 2014
- Roman Nasıl Oluşturulur (Ketebe Yayınları, 2021)
(Divan Kitap, 2014)
- Aşk ve Pedagoji, (1984 Yayınevi), 2017
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Önalp, Ertuğrul (1988). İspanyol Edebiyatı Tarihi. Ankara: Onur yayınları. s. 165. OCLC 283106719.
- ^ Müze haline getirilmiş evi 4 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca) 11 Haziran 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ Juan Ambou yazmış olduğu İspanya İç Savaşında Komünistler adlı eserde Unamuno'nun Falanjist rejim tarafından öldürüldüğünü savunmaktadır. Ölümüne gerekçe olarak Unamuno'nun kamuya açık bir toplantıda rejimin önemli isimlerinden José Millán-Astray'a açıkça karşı gelmesi gösterilmektedir
- ^ Miguel de Unamuno, "Mi religión" (1907)
