Rubrucklu William
Rubrucklu William (Flemenkçe: Willem van Rubroeck, Latince: Gulielmus de Rubruquis fl. 1248–1255), Flaman bir Fransisken misyoner ve kaşifti.
En çok 13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu da dahil olmak üzere Orta Doğu ve Orta Asya'nın çeşitli bölgelerine yaptığı yolculuklarla tanınır. Onun yolculuklarının anlatısı, Marco Polo ve İbn Battuta'nınkilerle karşılaştırılabilecek kadar, Orta Çağ gezi edebiyatının başyapıtlarından biridir.
Görev
[değiştir | kaynağı değiştir]
William, Flanders, Rubrouck'ta doğdu. 1248'de, Yedinci Haçlı Seferi'nde Fransa Kralı IX. Louis'e eşlik etti. 7 Mayıs 1253'te Louis'in emriyle Tatarları Hristiyanlığa dönüştürmek için bir misyonerlik yolculuğuna çıktı. William, önce Konstantinopolis'te durarak Latin İmparatoru II. Baudouin adına Moğol İmparatorluğu'nun başkenti Karakurum'dan yakın zamanda dönen Hainautlu Baldwin ile görüştü, orada imparatordan bazı Tatar atamanlarına gitmesi için mektuplar aldı.[1]
William daha sonra Macar Keşiş Julian'ın ilk yolculuğunun ve İtalyan Keşiş Giovanni da Pian del Carpine'nin Asya'daki yolculuğunun rotasını izledi. William'ın ekibinde Gosset adında bir görevli olan Bartolomeo da Cremona ve William'ın raporunda "Tanrı'nın adamı" anlamına gelen Homo Dei olarak adlandırılan ve belki de "Tanrı'nın hizmetkarı" olan Arapça Abdullah'ı temsil eden bir tercüman vardı.[kaynak belirtilmeli] William'ınki Moğollara yönelik dördüncü Avrupa misyonuydu: öncekiler 1245'te Giovanni da Pian del Carpine ve Lombardialı Ascelin ve 1249'da André de Longjumeau tarafından yönetilmişti. Kral, Moğol sarayında Nasturi Hristiyanların varlığına dair raporlarla başka bir misyon göndermeye teşvik edilmişti, ancak daha önceki bir ters tepki nedeniyle resmi bir misyon göndermeyi reddetti.[1]
Yolculuklar
[değiştir | kaynağı değiştir]William, Kırım'ın Sudak kasabasına vardıktan sonra öküzler ve arabalarla yolculuğuna devam etti. Don'u geçtikten dokuz gün sonra Kıpçak Hanlığı hükümdarı Sartak Han ile karşılaştı. Han, William'ı Volga Nehri yakınlarındaki Saray'da babası Batu Han'a gönderdi. Beş hafta sonra, Sudak'tan ayrıldıktan sonra, Volga Nehri bölgesinin Moğol hükümdarı Batu Han'ın karargahına ulaştı. Batu din değiştirmeyi reddetti, ancak büyükelçileri Moğolların Büyük Hanı Möngke Han'a gönderdi.
William ve yol arkadaşları, at sırtında 16 Eylül 1253'te Büyük Han'ın Karakurum'daki sarayına 9000 km'lik yolculuğa başladılar. Aralık ayı sonlarında geldiklerinde kibarca karşılandılar ve 4 Ocak 1254'te o huzura kabul edildi.[2] William'ın anlatımı, kentin surları, pazarları ve tapınakları ile şaşırtıcı şekilde kozmopolit nüfus içindeki müslüman ve Çinli zanaatkarlar için ayrı mahalleler hakkında kapsamlı bir açıklama sağladı. Ayrıca Felicitas'ın bayram gününde Vastacius (İznik İmparatorluğu) sarayını ziyaret etmiş ve seyahatleri sırasında İznik elçileriyle görüşmüştür. Karşılaştığı Avrupalılar arasında bir İngiliz piskoposunun yeğeni, William'ın Paskalya yemeğini pişiren Lorraineli bir kadın ve Han'ın kadınları için süs eşyaları ve Nasturi Hristiyanlar için sunaklar yapan bir Fransız gümüşçü vardı.[3] Guillaume Boucher Fransız'dı.[4]
William'ın grubu, eve dönüş uzun yolculuklarına başladıkları 10 Temmuz 1254'e kadar Han'ın kampında kaldı. Eylül sonunda Batu Han ile iki hafta geçirdikten sonra ve Noel'de günümüz Azerbaycan'ında Nahçıvan'daydılar, o ve arkadaşları 15 Ağustos 1255'te Trablus'a ulaştılar.[1]
Anlatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
William dönüşünde Kral IX. Louis'ye Latince: Itinerarium fratris Willielmi de Rubruquis de ordine fratrum Minorum, Galli, Anno gratiae 1253 ad partes Orientales başlıklı çok açık ve kesin bir rapor sundu. William'ın raporu 40 bölüme ayrılmıştır. 1-10. Bölümler Moğollar ve gelenekleri hakkında genel gözlemleri anlatırken, 11-40. Bölümler William'ın yolculuğunun gidişatını ve olaylarını anlatıyor.
Raporda Moğol İmparatorluğu'nun özelliklerini ve birçok coğrafi gözlemi betimledi. İç Asya'da İslam'ın varlığına şaşırması gibi antropolojik gözlemler de vardı.[7] William, eski Bizans İmparatorluğu'nun Hristiyanları arasında karşılaştığı Helen geleneklerini eleştiriyordu; buna,
John III Doukas Vatatzes tarafından Ovidius'in tamamlanmamış Günler Kitabı'nın ikinci yarısına sahip olduğu iddiasıyla bilindiğini bildirdiği Felicitas için bir bayram gününün İznik kutlaması dahildir.[8]
William ayrıca Hazar Denizi'nin kuzeyinden geçip bunun bir iç deniz olduğunu ve Arktik Okyanusu'na akmadığını göstererek uzun süredir devam eden bir soruyu yanıtladı; Gezgin İngvar gibi daha önceki İskandinav kaşifler bölge hakkında kapsamlı bilgiye sahip olsalar da, soruyu yazılı olarak ilk yanıtlayan William oldu.
William'ın raporu, çok farklı olmalarına rağmen, Marco Polo'nunkiyle karşılaştırılabilecek kadar, Orta Çağ coğrafya yazınının en büyük başyapıtlarından biridir. William iyi bir gözlemci ve dört dörtlük bir yazardı. Yol boyunca pek çok soru sordu ve halk hikâyelerini ve masalları gerçek gerçek olarak kabul etmedi.[kaynak belirtilmeli] Karşılaştığı dillerle zaten bildiği Avrupa dilleri arasındaki benzerliklere dikkat çekerek dil konusunda büyük bir beceri gösterdi.[9]
Mayıs 1254'te, Moğollar arasında kaldığı sırada, Han, her inançtan birer tane olmak üzere üç yargıç tarafından belirlenen hangi inancın doğru olduğunu saptamak için Hristiyanlar, Budistler ve Müslümanlar arasında resmi bir teolojik tartışmayı teşvik ettiğinden, Moğol sarayında ünlü bir yarışmaya girdi.[10] Çinli bir kişi yarışmaya William ile birlikte katıldı.[11]
William'ın çağdaşı ve aynı zamanda Fransisken olan Roger Bacon, Opus Majus'unda gezginden bolca alıntı yaptı ve onu "Fransa Kralı'nın MS 1253'te Tatarlara bir mesaj gönderdiği Kardeş William" olarak tanımladı. ... doğu ve kuzeydeki bölgelere seyahat eden ve bu yerlerin ortasına bağlanan ve şanlı krala yukarıdakileri yazan; hangi kitabı dikkatlice okudum ve onun izniyle açıkladım". [a] Ancak Bacon'dan sonra William'ın anlatısı, Richard Hakluyt'un 1599 yayınına kadar gözden kaybolmuş görünüyor.[9]
Rus şair Nikolay Zabolotskiy 1958'de "Rubruck Moğolistan'da" ("Рубрук в Монголии") adlı uzun bir şiir yazdı.
Sürümler
[değiştir | kaynağı değiştir]Richard Hakluyt'un İngilizce çevirisiyle birlikte yalnızca ilk 26 bölümü içeren tamamlanmamış bir el yazmasının Latince metni 1599'da yayımlandı.[13] Tam Latince metnin Fransız tarihçi Francisque Michel ve İngiliz antikacı Thomas Wright tarafından hazırlanan eleştirel bir baskısı 1839'da yayımlandı.[14] William Woodville Rockhill'in İngilizce çevirisi, The Journey of William of Rubruk to the Eastern Parts, Hakluyt Society tarafından 1900'de yayımlandı,[15] ve Peter Jackson tarafından güncellenmiş bir çeviri 1990'da yayımlandı.[16]
El yazmaları listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]| El yazması [b] | Tarih | notlar | |
|---|---|---|---|
| A | Corpus Christi, Cambridge, MS 181, s. 321–398[18] | 13. yüzyılın son çeyreği | Van den Wyngaeret'in 1929 kritik baskısının en eskisi ve temeli. |
| B | Corpus Christi, Cambridge, MS 66A, ff. 67r–110r[5] | 14. yüzyılın ilk üçte biri | Metnin başında süslenmiş bir baş harf içerir ve kenar boşluklarında bazı bölüm başlıkları içerir. |
| C | Corpus Christi, Cambridge, MS 407, ff. 37r–66r[19] | 15. yüzyılın başı | Bölüm 26 paragraf 8'den sonra sona erer. |
| D | British Library, MS Royal 14 C XIII ff. 255r–236r[20] | 15. yüzyıl | Bölüm 26 paragraf 8'den sonra sona erer. Richard Hakluyt tarafından 1599 çevirisi için kullanılmıştır. |
| e | Yale Üniversitesi Kütüphanesi, New Haven, Beinecke MS 406 ff. 93r–142v[21] | 15. yüzyıl |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Avrupa'nın Asya keşfinin kronolojisi
- Michał Boym
- Polonyalı Benedict
Not listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Latince: frater Wilhelmus quem dominus rex Franciae misit ad Tartaros, Anno Domini 1253 ... qui perlustravit regiones orientis et aquilonis et loca in medio his annexa, et scripsit haec praedicta illustri regi; quem librum diligenter vidi et cum ejus auctore contuli.[12]
- ^ Details of manuscripts A to D from Jackson and Morgan 1990.[17]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "1911 Encyclopædia Britannica/Rubruquis, William of". wikisource. s. 810. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.
- ^ Grousset, René (1970). The empire of the steppes; a history of central Asia (İngilizce). Internet Archive. New Brunswick, N.J., Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-0627-2.
- ^ Frances Wood, The Silk Road: two thousand years in the heart of Asia 2002:119.
- ^ Morris Rossabi (2014). From Yuan to Modern China and Mongolia: The Writings of Morris Rossabi. Leiden: Brill. ss. 670-. ISBN 978-90-04-28529-3.
- ^ a b "Cambridge, Corpus Christi College, MS 066A". Parker Library on the Web, Stanford University. 17 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2019. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "cc66a" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Jackson & Morgan 1990.
- ^ Islamization and Native Religion in the Golden Horde. Penn State Press. 1994. s. 3. ISBN 0-271-01073-8. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Geschichte der Mongolen und Reisebericht, 1245-1247. (Trans. and ed., Friedrich Risch.). Leipzig: E. Pfeiffer, 1930, p. 174, n.34
- ^ a b "1911 Encyclopædia Britannica/Rubruquis, William of". s. 811. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.
- ^ Genghis Khan and the Making of the Modern World. s. 173. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Sangkeun Kim (2004). Strange Names of God: The Missionary Translation of the Divine Name and the Chinese Responses to Matteo Ricci's "Shangti" in Late Ming China, 1583-1644. Peter Lang. ss. 141 ff. ISBN 978-0-8204-7130-3.
- ^ Yule & Beazley 1911, s. 811.
- ^ Hakluyt, Richard (1599). The principal navigations, voyages, traffiques and discoveries of the English nation : made by sea or ouer-land to the remote and farthest distant quarters of the earth, at any time within the compasse of these 1600 years : diuided into three seuerall volumes, according to the positions of the regions ... University of North Carolina at Chapel Hill University Library. London : G. Bishop, R. Newberie, and R. Barker.
- ^ Société de Géographie de Paris (1839). Recueil de Voyages et de Mémoires publié de la Société de Geographie. London Natural History Museum Library. Paris : Société de Géographie.
- ^ Ruysbroek, Willem van; Giovanni di Piano Carpini, abp of Antivari; Rockhill, William Woodville (1900). The journey of William of Rubruck to the eastern parts of the world, 1253-55. University of Michigan. London, Printed for the Hakluyt Society.
- ^ Jackson, Peter (2009). The Mission of Friar William of Rubruck: His Journey to the Court of the Great Khan Möngke, 1253-1255 (İngilizce). Hackett Publishing Company. ISBN 978-0-87220-981-7.
- ^ Jackson & Morgan 1990, s. 52.
- ^ "Cambridge, Corpus Christi College, MS 181". Parker Library on the Web, Stanford University. 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2019.
- ^ "Cambridge, Corpus Christi College, MS 407". Parker Library on the Web, Stanford University. 13 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2019.
- ^ "MS Royal 14 C XIII". British Library. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2019.
- ^ "Le Pelerinage de vie humaine, etc.: Beinecke MS 406". Beinecke Rare Book and Manuscript Library, Yale University. 13 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2019.
Ek kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Grousset, René (1970). The Empire of the Steppes. New Brunswick: Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-1304-1.
- "The iournal of frier William de Rubruquis a French man of the order of minorite friers, unto the east parts of the worlde A. Dom. 1253". The Principal Navigations Voyages Traffiques and Discoveries of the English Nation (İngilizce). 1. Londra: George Bishop, Ralph Newberie, and Robert Baker. 1599. ss. 71-92 Latin text, 93-117 English translation. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) Based on British Library MS Royal 14.C.XIII Fol. 225r-236r and thus ends prematurely. - The Mission of Friar William of Rubruck: His Journey to the Court of the Great Khan Möngke, 1253-1255. Londra: Hakluyt Society. 1990. ISBN 978-090418029-9.
- d'Avezac-Macaya, M.A.P., (Ed.) (1839). "Voyage en Orient du Frère Guillaume de Rubruk". Recueil de Voyages et de Mémoires (Fransızca). 4. Paris: Société de Geographie. ss. 205-396. A critical edition of the Latin text on pp. 213–396.
- The Journey of William of Rubruck to the Eastern Parts of the World, 1253-55. Londra: Hayklut Society. 1900. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "madde adı gerekli". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
İleri fazla okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Chiesa, Paolo (2008). "Testo e tradizione dell Itinerarium di Guglielmo di Rubruck". Filologia mediolatina: Rivista della Fondazione Ezio Franceschini (İtalyanca). 15: 133-216. ISSN 1124-0008. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım)
- Dawson, Christopher, (Ed.) (1955). The Mongol Mission : Narratives and Letters of the Franciscan Missionaries in Mongolia and China in the Thirteenth and Fourteenth centuries. Translated by a Nun of Stanbrook Abbey. Londra: Sheed and Ward. OCLC 16535040. Birden fazla
|editör1=ve|editör-soyadı=kullanıldı (yardım) - Voyage dans l'empire Mongol : 1253-1255 (Fransızca). Paris: Payot. 1985. ISBN 978-2-228-13670-9.
- Reise zu den Mongolen 1253-1255. Veroffentlichungen des Forschungsinstituts für vergleichende Religionsgeschichte an der Universität Leipzig, II. Reihe, 13 (Almanca). Leipzig: Deichert. 1934. OCLC 6823121. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - "William of Rubruck: A review article". Journal of the Royal Asiatic Society. 119 (1): 92-97. 1987. doi:10.1017/S0035869X00166997. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Van den Wyngaert, Anastasius (1929). "Itinerarium Willelmi de Rubruc". Sinica franciscana (Latince). I: Itinera et relationes Fratrum Minorum saeculi XIII et XIV. Floransa: Claras Aquas. ss. 164-332. OCLC 215235814.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Rubrouck Müzesi 17 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
- Rubruck Rotası Haritası 18 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Silk Road Seattle, Washington Üniversitesi.
- Rubruck'lu William'ın Moğolların Hesabı 5 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Silk Road Seattle, Washington Üniversitesi . 1900 Rockhill çevirisinden.
