Türkiye'de cumhurbaşkanlığı seçimleri
| Makale serilerinden |
| Türkiye'de siyaset |
|---|
 |
Türkiye'nin kuruluşundan bu yana 12 farklı Türk vatandaşını cumhurbaşkanlığı makamına getiren yirmi iki cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. TBMM tarafından Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü dört defa, Celâl Bayar üç defa; Cevdet Sunay, Fahri Korutürk, Turgut Özal, Süleyman Demirel, Ahmet Necdet Sezer ve Abdullah Gül bir defa cumhurbaşkanlığına seçildiler. Cemal Gürsel, 27 Mayıs Darbesi sonrası yapılan genel seçimler sonucunda yine TBMM tarafından; Kenan Evren, 12 Eylül 1980 Darbesi sonrası 1982 Türkiye anayasa referandumu sonucu (%91,37) cumhurbaşkanı olmuştur.[1] Recep Tayyip Erdoğan, doğrudan halkoyuyla üç defa cumhurbaşkanı seçilmiştir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Cumhurbaşkanı 2007 anayasa değişikliği referandumuna kadar TBMM tarafından 7 yıllığına seçilmekte ve en fazla bir dönem görev yapabilmekteydi. 2017 anayasa değişikliği referandumu ile yapılan değişiklikle beraber cumhurbaşkanının halk tarafından 5 yıllığına seçilmesi ve bir kimsenin en fazla iki kere 5 yıllık dönem görev yapabilmesi sağlandı. Ancak cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde, cumhurbaşkanı bir dönem daha görev yapabilir.
Adaylık süreci
[değiştir | kaynağı değiştir]Cumhurbaşkanı olma şartları
[değiştir | kaynağı değiştir]Cumhurbaşkanı milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmasının yanı sıra 40 yaşını doldurmuş, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ve üniversite mezunu olan adaylar arasından doğrudan halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir.
Aday gösterme
[değiştir | kaynağı değiştir]Cumhurbaşkanları mecliste grubu bulunan partiler, son seçimde birlikte veya ayrı ayrı geçerli oyların %5'ini alan siyasi partiler veya en az 100.000 seçmenin imzası ile aday gösterilir.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde en fazla imza toplayan ilk 5 aday
[değiştir | kaynağı değiştir]| # | İsim | Partisi | Seçim | Topladığı İmza | Sonuç |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Meral Akşener | İYİ Parti | 2018 | 255.582 | Aday oldu |
| 2 | Temel Karamollaoğlu | Saadet Partisi | 2018 | 167.967 | Aday oldu |
| 3 | Doğu Perinçek | Vatan Partisi | 2018 | 118.575 | Aday oldu |
| 4 | Muharrem İnce | Memleket Partisi | 2023 | 114.661[2] | Aday oldu |
| 5 | Sinan Oğan | Bağımsız | 2023 | 111.508[2] | Aday oldu |
Tablo
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçimler | Tarih | Toplam üye veya seçmen |
Toplam kullanılan oy |
Aday sayısı | Kazanan | Aldığı oy | Aldığı oy oranı ve seçildiği tur |
Kaynak |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İki dereceli seçim | ||||||||
| 1. seçim | 29 Ekim 1923 | 333 | 158 | 1 | Mustafa Kemal Atatürk | 158 | 100 (1. tur) | |
| 2. seçim | 1 Kasım 1927 | 316 | 288 | 1 | Mustafa Kemal Atatürk | 288 | 100 (1. tur) | |
| 3. seçim | 4 Mayıs 1931 | 317 | 289 | 1 | Mustafa Kemal Atatürk | 289 | 100 (1. tur) | |
| 4. seçim | 1 Mart 1935 | 399 | 386 | 1 | Mustafa Kemal Atatürk | 386 | 100 (1. tur) | |
| 5. seçim | 11 Kasım 1938 | 399 | 348 | 1 | İsmet İnönü | 348 | 100 (1. tur) | |
| 6. seçim | 3 Nisan 1939 | 429 | 413 | 1 | İsmet İnönü | 413 | 100 (1. tur) | |
| 7. seçim | 8 Mart 1943 | 455 | 435 | 1 | İsmet İnönü | 435 | 100 (1. tur) | |
| 8. seçim | 5 Haziran 1946 | 465 | 451 | 3 | İsmet İnönü | 388 | 86 (1. tur) | |
| 9. seçim | 22 Mayıs 1950 | 487 | 453 | 2 | Celâl Bayar | 387 | 85 (1. tur) | |
| 10. seçim | 14 Mayıs 1954 | 541 | 513 | 2 | Celâl Bayar | 486 | 95 (1. tur) | |
| 11. seçim | 1 Kasım 1957 | 638 | 607 | 1 | Celâl Bayar | 434 | 71 (1. tur) | |
| 12. seçim | 26 Ekim 1961 | 541 | 513 | 1 | Cemal Gürsel | 486 | 95 (1. tur) | |
| 13. seçim | 28 Mart 1966 | 636 | 532 | 2 | Cevdet Sunay | 461 | 87 (1. tur) | |
| 14. seçim | 6 Nisan 1973 | 635 | 557 | 4 | Fahri Korutürk | 365 | 66 (15. tur) | [3] |
| 15. seçim | 22 Mart 1980 | - | - | - | -[a] | - | - | [4] |
| 16. seçim | 31 Ekim 1989 | 450 | 285 | 2 | Turgut Özal | 263 | 92 (3. tur) | [5] |
| 17. seçim | 16 Mayıs 1993 | 450 | 431 | 4 | Süleyman Demirel | 244 | 57 (3. tur) | [6] |
| 18. seçim | 5 Mayıs 2000 | 550 | 533 | 10 | Ahmet Necdet Sezer | 330 | 62 (3. tur) | [7] |
| 19. seçim | 28 Ağustos 2007 | 550 | 448 | 3 | Abdullah Gül | 339 | 76 (3. tur) | [8] |
| Tek dereceli seçim | ||||||||
| 20. seçim | 10 Ağustos 2014 | 55.892.858 | 41.026.021 | 3 | Recep Tayyip Erdoğan | 21.000.143 | 51,8 (1. tur) | [9] |
| 21. seçim | 24 Haziran 2018 | 59.367.469 | 51.197.959 | 6 | Recep Tayyip Erdoğan | 26.330.823 | 52,6 (1. tur) | [10] |
| 22. seçim | 28 Mayıs 2023 | 64.197.454 | 54.023.601 | 4 | Recep Tayyip Erdoğan | 27.834.589 | 52,2 (2. tur) | [11] |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Türkiye Büyük Millet Meclisi, 22 Mart 1980'den 12 Eylül 1980'e kadar cumhurbaşkanı seçemedi. 12 Eylül Darbesi'yle yönetime gelen Kenan Evren, 1982 referandumu sonucu cumhurbaşkanı oldu.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ a b "İmza süreci tamamlandı: Hangi Cumhurbaşkanı adayı kaç imza topladı?". NTV. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2023.
- ^ "6. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk". gencgelisim.com. 12 Mart 2021. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ Yildiz, Muhammet; Edi, Ahmet (15 Aralık 2021). "1980 cumhurbaşkanlığı seçim süreci". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 10 (4): 1651-1658. ISSN 2147-0146. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "Turgut Özal'ın Cumhurbaşkanı Seçilmesi". tarihibilgi.org. 11 Şubat 2018. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "103 üncü Birleşim" (PDF). TBMM. 16 Mayıs 1993. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
- ^ "Ve Sezer, 330 oyla 10'uncu Cumhurbaşkanı". Hürriyet. 5 Mayıs 2000. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "11. Cumhurbaşkanı ve ettiği yemin". Hürriyet. 29 Ağustos 2007. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "2014 Cumhurbaşkanlığı seçim merkezi". Cnnturk.com. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Yüksek Seçim Kurulunun 28 Mayıs 2023 Pazar günü yapılan Cumhurbaşkanı Seçimi İkinci Oylaması kesin sonuçlarının tespitine ilişkin 01/06/2023 Tarihli ve 2023/1269 Sayılı Kararı" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 1 Haziran 2023. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin Sonuçları, Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı
