Sheroz: Versiyalar orasidagi farq
Bilgiquti, Etimologiyasi bo'limini qo'shdim |
Iqtisodiyoti bo'limini qo'shdim |
||
| Qator 87: | Qator 87: | ||
== Etimologiyasi == |
== Etimologiyasi == |
||
Sheroz nomi [[Fonetika|fonetik jihatdan]] /tiračis/ yoki /ćiračis/ deb talqin qilinadi. Qadimgi fors tilida /širājiš/ tarzida uchraydi, muntazam tovushlar oʻzgarishi orqali [[zamonaviy forscha]] ''Shirāz'' nomi hosil boʻladi. Sheroz nomi milodiy 2-asrga oid [[Sosoniylar davlati|sosoniylar]] xarobasida, shaharning sharqidan topilgan loy plombalarda ham uchraydi. Firdavsiyning [[Shohnoma]]siga koʻra, Sheroz nomi dunyoning uchinchi shohi [[Tahmuras]]ning oʻgʻlidan kelib chiqqan<ref name="Conder 1827">{{cite book|last=Conder|first=Josiah|title=Persia and China|publisher=Printed for J. Duncan|year=1827 |page= 339}}</ref>. |
Sheroz nomi [[Fonetika|fonetik jihatdan]] /tiračis/ yoki /ćiračis/ deb talqin qilinadi. Qadimgi fors tilida /širājiš/ tarzida uchraydi, muntazam tovushlar oʻzgarishi orqali [[zamonaviy forscha]] ''Shirāz'' nomi hosil boʻladi. Sheroz nomi milodiy 2-asrga oid [[Sosoniylar davlati|sosoniylar]] xarobasida, shaharning sharqidan topilgan loy plombalarda ham uchraydi. Firdavsiyning [[Shohnoma]]siga koʻra, Sheroz nomi dunyoning uchinchi shohi [[Tahmuras]]ning oʻgʻlidan kelib chiqqan<ref name="Conder 1827">{{cite book|last=Conder|first=Josiah|title=Persia and China|publisher=Printed for J. Duncan|year=1827 |page= 339}}</ref>. |
||
==Iqtisodiyoti== |
|||
Sheroz janubiy Eronning iqtisodiy markazidir. 19-asrning ikkinchi yarmida Sheroz iqtisodiyotini tubdan oʻzgartirgan iqtisodiy oʻzgarishlar yuz berdi. 1869-yilda [[Suvaysh kanali]]ning ochilishi Eron janubiga Yevropada ishlab chiqarilgan sanoat mollarini toʻgʻridan-toʻgʻri yoki Hindiston orqali keng koʻlamda olib kirish imkonini berdi<ref name=Bahai>{{cite web|url=http://www-personal.umich.edu/~jrcole/bahai/2000/urbanbh2.htm|title=Religious Dissidence and Urban Leadership: Baha'is in Qajar Shiraz and Tehran|publisher=Personal.umich.edu|date=20 April 1968|access-date=5 May 2011}}</ref>. Misli koʻrilmagan miqdordagi dehqonlar koʻknori, [[tamaki]] va [[paxta]] kabi ekinlarni ekishni boshladilar. Eksportbop ushbu ekinlarning aksariyati [[Fors koʻrfazi]]ga Sheroz orqali olib chiqilgan. Fors oʻlkasidan boʻlgan uzoq masofalarga qatnovchi eroniy savdogarlar [[Mumbay|Bombey]], [[Kalkutta]], [[Port-Said]], [[Istanbul]] va hatto [[Hong Kong]]da savdo uylari tashkil qilib, ushbu tovarlarning bozor tarmogʻini rivojlantirdilar<ref name="Bahai" />. |
|||
Sherozning iqtisodiy asosini viloyat mahsulotlari, jumladan, uzum, sitrus mevalar, paxta va sholi tashkil etadi<ref name="autogenerated1">{{cite web|author=Tore Kjeilen|url=http://www.i-cias.com/e.o/shiraz.htm|title=Shiraz|publisher=I-cias.com|date=26 September 2005|access-date=5 May 2011}}</ref>. Sanoatning sement ishlab chiqarish, shakar, oʻgʻit, toʻqimachilik mahsulotlari, yogʻoch buyumlari, metallsozlik, gilamchilik kabi tarmoqlari ustunlik qiladi<ref name="autogenerated1" />. Sherozda yirik neftni qayta ishlash zavodi ham bor va u Eronning elektron sanoatining asosiy markazi hisoblanadi. Eronning elektronika yoʻnalishidagi sarmoyasining 53% i Sherozga yotqizilgan<ref>{{cite web|url=http://arshksco.com/seez.htm|title=Projects – Shiraz Special Electronic Economic Zone|publisher=Arsh K S Co.|access-date=5 May 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110707164111/http://arshksco.com/seez.htm|archive-date=7 July 2011}}</ref>. Qishloq xoʻjaligi har doim Sheroz va uning atrofida iqtisodiyotning asosiy qismi boʻlgan. Bu qisman atrofdagi choʻllarga nisbatan suvning nisbatan koʻpligi bilan bogʻliq. Sheroz gilam ishlab chiqarish va gullar bilan ham mashhur. Mintaqada [[uzumchilik]] uzoq tarixga ega boʻlib, ilgari bu yerda [[Sheroz sharobi]] ishlab chiqarilgan. Sheroz ham Eronning [[Axborot texnologiyalari|IT]], aloqa, elektronika sanoati va transport markazi hisoblanadi{{citation needed|date=October 2012}}. |
|||
'''Sheroz maxsus iqtisodiy zonasi (SEEZ)''' 2000-yilda elektronika va aloqa sohasida ishlab chiqarishni rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan<ref>{{cite web |url=http://www.seez.freeservers.com/whats_new.html |title=Overview |work=Shiraz Special Economic Electronic Zone (SEEZ) |via=freeservers.com |access-date=17 October 2013}}</ref>. |
|||
25 dan ortiq savdo markazlari va 10 lab [[bozor]]lari boʻlgan Sheroz [[Eron]] va [[Yaqin Sharq]]ning yirik savdo markazidir<ref>{{Cite web |title=Shiraz Shopping Centers – IRAN TRAVEL, TRIP TO IRAN |url=https://www.irangazette.com/en/12/278-shiraz-shopping-centers.html |access-date=2022-03-30 |website=www.irangazette.com}}</ref>. |
|||
Shaharning shimolida joylashgan Fors koʻrfazi majmuasi doʻkonlari soni boʻyicha dunyodagi eng yirik savdo majmua hisoblanadi<ref>[http://www.constructionweekonline.com/article-12907-iran-to-open-830m-fars-shopping-mall-in-shiraz/ Iran to open 830m Fars Shopping Centre], Construction Weekly Online</ref>. |
|||
Vakil bozor, dunyoning eng qadimgi bozorlaridan biri, Sherozning eski shahar markazida joylashgan. Hovlilari, karvonsaroylari va hammomlari boʻlgan bozor doʻkonlarida turli xil ziravorlar, fors gilamlari, misdan yasalgan hunarmandchilik va antiqa buyumlar sotiladi. |
|||
Shaharga Refah Chain Stores Co., Iran Hyper Star, Isfahan City Center, Shahrvand Chain Stores Inc., and Ofoq Kourosh kabi doʻkonlar tarmoqlari xizmat koʻrsatadi. |
|||
[[File:Shiraz Panorama 2023 - Photo By Mr. Hamid Hassas.jpg|thumb|center|800px|Kechki Sherozning panoramik koʻrinishi]] |
|||
[[File:Shiraz View.jpg|thumb|center|800px|Sherozning tungi panoramik koʻrinishi]] |
|||
== Manbalar == |
== Manbalar == |
||
2024-yil 9-yanvar, 12:29 dagi koʻrinishi
Sheroz شیراز | |
|---|---|
| Shahar | |
|
Yuqoridan soat aylanishi boʻyicha: Sherozning yuqoridan koʻrinishi; Saʼdiy maqbarasi; Shoh Chiroq; Nosir al-Mulk masjidi; Bogʻi Eram; Karimxon arki; va Hofiz maqbarasi | |
 Bayroq Sheroz Gerb | |
| 29°36′36″N 52°32′33″E / 29.61000°N 52.54250°E | |
| Mamlakat | Eron |
| Uston | Fors |
| Shahriston | Sheroz |
| Hukumat | |
| • Hokim | Muhammad Hasan Asadiy |
| Maydon | 240 km2 (93 kv mi) |
| Dengiz sathidan | 1,500 m |
| Rasmiy til(lar)i | Fors tili |
| Aholisi (2016) |
1,800,000[1] |
| Zichligi | 6,670 kishi/km2 |
| Vaqt mintaqasi | UTC+3:30 (Eron standart vaqti) |
|
| |
Sheroz – Eronning yirik shaharlaridan biri va Eronning janubi-gʻarbidagi Fors viloyatining markazi. Aholisi 2 mln. ga yaqin. Sheros Zogras togʻli hududlarida joylashgan, iqlimi moʻtadil. Avtomobil yoʻllari chorrahasi. Aeroporti xalqaro ahamiyatga ega. Qishloq xoʻjaligi (atirgul, uzum, sitrus mevalar, tamaki, qand lavlagi yetishtirish) rayonining savdo markazi. Sh. uzoq oʻtmishdan unumli hududda joylashgani sababli dehqonlar va koʻchmanchi aholi uchun mahalliy tovar ayirboshlash joyi boʻlib kelgan. Bu shahar Eronning janubiy portlariga olib boruvchi savdo yoʻlida joylashgan. Kimyo, elektrotexnika, neftni qayta ishlash, yogʻochsozlik, neft kimyosi, toʻqimachilik, oziq-ovqat (shu jumladan, atirgul moyi ishlab chiqarish) sanoati korxonalari mavjud. Sh. oʻzining gilamlari, zargarlik, mozaika (koshinkorlik) va kumush buyumlari, miniatyuralari bilan dunyoga mashhur.
Koʻplab tarixiy, madaniy va diniy diqqatga sazovor joylar tufayli Sheroz har doim koʻplab sayyohlarni oʻziga jalb qilgan. Eronning eng buyuk va mashhur shoirlaridan boʻlgan Saʼdiy va Hofiz qabrlari Sheroz shahrida joylashgan[2].
Sheroz nomi tarixiy kitoblar va hujjatlarda „Tirozis“, „Shirozis“, „Sheroz“ kabi turli nomlar bilan qayd etilgan. Sosoniylar davrida Sheroz oʻrnida qishloq boʻlgan. Safforiylar va Zaydiylar (Eronning qadimgi hukumatlari) davrida Eron poytaxti etib saylangan. VII asrda arablar tasarrufiga oʻtgach, shahar kengaygan. XIV-XV asrlarda Sheroz oʻzining miniatyuralar maktabi bilan mashhur boʻlgan. XVIII asrning 2-yarmida Eron poytaxti Sheroz fors shoirlari Saʼdiy va Hofizning vatani boʻlgan. Somikon olov ibodatxonasi, Xoji Kirmoni maqbarasi, Karimxon qal`asi, Jahonnamo va Eram bogʻi Sherozning diqqatga sazovor joylaridandir. Sheroz shahridan 50 km shimoli-sharqda Persepol xarobalari bor. Meʼmoriy yodgorliklardan qalʼa devorlari va boshqalar saqlangan.
Etimologiyasi
Sheroz nomi fonetik jihatdan /tiračis/ yoki /ćiračis/ deb talqin qilinadi. Qadimgi fors tilida /širājiš/ tarzida uchraydi, muntazam tovushlar oʻzgarishi orqali zamonaviy forscha Shirāz nomi hosil boʻladi. Sheroz nomi milodiy 2-asrga oid sosoniylar xarobasida, shaharning sharqidan topilgan loy plombalarda ham uchraydi. Firdavsiyning Shohnomasiga koʻra, Sheroz nomi dunyoning uchinchi shohi Tahmurasning oʻgʻlidan kelib chiqqan[3].
Iqtisodiyoti
Sheroz janubiy Eronning iqtisodiy markazidir. 19-asrning ikkinchi yarmida Sheroz iqtisodiyotini tubdan oʻzgartirgan iqtisodiy oʻzgarishlar yuz berdi. 1869-yilda Suvaysh kanalining ochilishi Eron janubiga Yevropada ishlab chiqarilgan sanoat mollarini toʻgʻridan-toʻgʻri yoki Hindiston orqali keng koʻlamda olib kirish imkonini berdi[4]. Misli koʻrilmagan miqdordagi dehqonlar koʻknori, tamaki va paxta kabi ekinlarni ekishni boshladilar. Eksportbop ushbu ekinlarning aksariyati Fors koʻrfaziga Sheroz orqali olib chiqilgan. Fors oʻlkasidan boʻlgan uzoq masofalarga qatnovchi eroniy savdogarlar Bombey, Kalkutta, Port-Said, Istanbul va hatto Hong Kongda savdo uylari tashkil qilib, ushbu tovarlarning bozor tarmogʻini rivojlantirdilar[4].
Sherozning iqtisodiy asosini viloyat mahsulotlari, jumladan, uzum, sitrus mevalar, paxta va sholi tashkil etadi[5]. Sanoatning sement ishlab chiqarish, shakar, oʻgʻit, toʻqimachilik mahsulotlari, yogʻoch buyumlari, metallsozlik, gilamchilik kabi tarmoqlari ustunlik qiladi[5]. Sherozda yirik neftni qayta ishlash zavodi ham bor va u Eronning elektron sanoatining asosiy markazi hisoblanadi. Eronning elektronika yoʻnalishidagi sarmoyasining 53% i Sherozga yotqizilgan[6]. Qishloq xoʻjaligi har doim Sheroz va uning atrofida iqtisodiyotning asosiy qismi boʻlgan. Bu qisman atrofdagi choʻllarga nisbatan suvning nisbatan koʻpligi bilan bogʻliq. Sheroz gilam ishlab chiqarish va gullar bilan ham mashhur. Mintaqada uzumchilik uzoq tarixga ega boʻlib, ilgari bu yerda Sheroz sharobi ishlab chiqarilgan. Sheroz ham Eronning IT, aloqa, elektronika sanoati va transport markazi hisoblanadi[manba kerak].
Sheroz maxsus iqtisodiy zonasi (SEEZ) 2000-yilda elektronika va aloqa sohasida ishlab chiqarishni rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan[7].
25 dan ortiq savdo markazlari va 10 lab bozorlari boʻlgan Sheroz Eron va Yaqin Sharqning yirik savdo markazidir[8].
Shaharning shimolida joylashgan Fors koʻrfazi majmuasi doʻkonlari soni boʻyicha dunyodagi eng yirik savdo majmua hisoblanadi[9].
Vakil bozor, dunyoning eng qadimgi bozorlaridan biri, Sherozning eski shahar markazida joylashgan. Hovlilari, karvonsaroylari va hammomlari boʻlgan bozor doʻkonlarida turli xil ziravorlar, fors gilamlari, misdan yasalgan hunarmandchilik va antiqa buyumlar sotiladi.
Shaharga Refah Chain Stores Co., Iran Hyper Star, Isfahan City Center, Shahrvand Chain Stores Inc., and Ofoq Kourosh kabi doʻkonlar tarmoqlari xizmat koʻrsatadi.
Manbalar
- ↑ „Major Agglomerations of the World – Population Statistics and Maps“. citypopulation.de (2018-yil 13-sentyabr). 2018-yil 13-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Мавзолей Хафиза“.
- ↑ Conder, Josiah. Persia and China. Printed for J. Duncan, 1827 — 339-bet.
- ↑ 4,0 4,1 „Religious Dissidence and Urban Leadership: Baha'is in Qajar Shiraz and Tehran“. Personal.umich.edu (1968-yil 20-aprel). Qaraldi: 2011-yil 5-may.
- ↑ 5,0 5,1 Tore Kjeilen. „Shiraz“. I-cias.com (2005-yil 26-sentyabr). Qaraldi: 2011-yil 5-may.
- ↑ „Projects – Shiraz Special Electronic Economic Zone“. Arsh K S Co.. 2011-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 5-may.
- ↑ „Overview“. Shiraz Special Economic Electronic Zone (SEEZ). Qaraldi: 2013-yil 17-oktyabr.
- ↑ „Shiraz Shopping Centers – IRAN TRAVEL, TRIP TO IRAN“. www.irangazette.com. Qaraldi: 2022-yil 30-mart.
- ↑ Iran to open 830m Fars Shopping Centre, Construction Weekly Online
- https://rutraveller.ru/place/10250
Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.
