Joensuu
Joensuu Lua xatosi in Modul:Unicode_data at line 293: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). | |
|---|---|
| Shahar | |
 | |
 Bayroq  Gerb | |
| 62°36′0″N 29°45′50″E / 62.60000°N 29.76389°E | |
| Mamlakat | Finlandiya |
| [[Mintaqa]] |
[[ Shimoliy Karelia]] |
| [[Sub-mintaqa]] | [[Joensuu]] |
| Hukumat | |
| • [[Shahar rahbari]] | Kari Karjalainen |
| Asos solingan | 1848 |
| Vaqt mintaqasi | UTC+02:00 |
Joensuu (Fin tilida: lit. 'daryoning ogʻzi') Shimoliy Kareliya, Finlyandiyadagishahar va munitsipalitetdir. Pyhxselk koʻlining shimoliy qirgʻogʻida (Sayma koʻlining shimoliy qismi) Pielinen daryosining ogʻzida joylashgan (Pielisjoki). Joensuu aholisi 77,480 aholi (28-fevral, 2023-yil)[1]. Bu Finlyandiyaning 12-yirik shahri. Eng yaqin yirik shahar Kuopio Shimoliy Savoniyada, gʻarbdan 136 kilometr (85 mi) uzoqlikda. Joensuudan boshlab Janubiy Karelia poytaxti Lappeenrantagacha masofa 6-avtomagistral boʻylab 233 kilometr (145 mi)ni tashkil etadi.
Sharqiy Finlyandiyadagi shaharlarga xos boʻlganidek, Joensuu aholisi fin tilida sozlashadi . Kuopio bilan bir qatorda Joensuu Sharqiy Finlyandiyaning yirik shahri, iqtisodiy va madaniy markazlaridan biridir. Joensuu talabalar shahri Sharqiy Finlyandiya universitetining shoʻba korxonasiga ega, unda 20 000 dan ortiq talabalar[2] va Kareliya Amaliy fanlar universitetida yana 4 000 talaba tahsil oladi[3].
Geraldika
[tahrir | manbasini tahrirlash]Joensuu gerbining izohida shunday deyilgan: "Qalqon ikki marta yuqori xandaq bilan toʻsib qoʻyilgan va pastki gofrirovka qilingan; dalalar qizil, kumush va qora rangda. Mavzuning toʻlqin chizigʻi Pielinen daryosining shahar boʻylab joylashgan joyini va Finlyandiyaning sharqiy chegarasi yaqinidagi xandaqning holatini bildiradi, qora va qizil ranglar esa Kareliyaning odatiy ranglari hisoblanadi. Gerb Toivo Vuorela tomonidan ishlab chiqilgan va u 1957-yil 10-mayda Joensuu shahar kengashi tomonidan tasdiqlangan. Ichki ishlar vazirligi oʻsha yilning 19-noyabrida gerbdan foydalanishni tasdiqladi. Gerbdan tashqari, Joensuu shahri unga asoslangan bayroqdan foydalanadi, unda gerbdagi kumush rang oq rangga almashtirilgan[4][5][6].
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]1848-yilda Rossiya podshosi Nikolay I tomonidan asos solingan Joensuu shahri, Shimoliy Kareliyaning viloyat markazi va poytaxti hisoblanadi. XIX asrda Joensuu ishlab chiqarish va savdo shahri edi. 1860-yilda shahar savdo qilish huquqini olganida, sanoatga nisbatan ilgari qoʻyilgan cheklovlar olib tashlandi va mahalliy taxta tegirmonlari ishlashi yaxshilandi va kengaya boshladi. 1856-yilda Sayma kanalining qurilishi va ochilishi tufayli suv harakati yaxshilandi. Shunday qilib, Shimoliy Kareliya, Sankt-Peterburg va Markaziy Yevropa mintaqalari oʻrtasida savdo tizimi yoʻlga qoʻyildi. 19-asrning oxirida Joensuu Finlyandiyaning eng yirik port shaharlaridan biri edi.
Asrlar davomida Kareliyalik savdogarlar Pielisjoki daryosi boʻylab oʻtishgan. Daryo har doim shaharning yuragi boʻlib kelgan. 1870-yilga kelib qurib bitkazilgan kanallar daryo harakatini oshirdi. Daryo harakatining oltin davrida daryo boʻylab minglab paroxodlar, barjalar va yogʻoch qayiqlar qatnagan. Pielisjoki daryosi taxta tegirmonlari va butun yog'och sanoatini yogʻoch bilan taʼminlaydigan muhim yogʻochli marshrut boʻlgan.
Ilgari oddiy agrar hsaharcha boʻlgan Joensuu viloyatning muhim markaziga aylandi. Mintaqaviy qoʻshilishdagi muvaffaqiyat, Shimoliy Kareliya mintaqasining tashkil etilishi va taʼlimga investitsiyalar ushbu rivojlanishdagi eng hal qiluvchi harakatlar boʻldi.
Pielisensuu munitsipaliteti 1954-yilda Joensuu bilan birlashtirildi. 2005-yil boshida Kiihtelysvaara va Tuupovaara munitsipalitetlari Joensuu bilan birlashtirildi. 2009-yil boshida Eno va Pyhäselkä munitsipalitetlari Joensuu bilan birlashtirildi. Eng soʻnggi konsolidatsiyalardan soʻng, Joensuu munitsipal hududida taxminan 73 000 aholi bor.
Geografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Joensuu shahrining qoʻshni munitsipalitetlari Liperi, Kontiolahti, Lieksa, Ilomantsi, Tohmajärvi va Räakkylä. Bundan tashqari shahar Joensuu subregionining bir qismi boʻlib, u hozirda Xeynavesi, Ilomantsi, Juuka, Kontiolahti, Liperi va Polviyarvi munitsipalitetlarini hamda Outokumpu shahrini oʻz ichiga oladi.
Taʼlim
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Joensuu – talabalar shahri[7]. Sharqiy Finlyandiya universiteti (UEF) Joensuudagi ikkita asosiy kampusidan biri[8] va ikkinchisi Kareliya Amaliy fanlar universiteti[9] ikkita Joensuu kampusiga ega. Joensuuda yana beshta oʻrta maktab mavjud: Litsey oʻrta maktabi[10], Oʻrta oddiy maktab[11], Joensuu qoʻshma oʻrta maktabi[12], Sharqiy Finlyandiyaning Finlyandiya-rus yuqori oʻrta maktabi[13], va Pyhäselkä oʻrta maktabi[14].
Shuningdek, Joensuu sport akademiyasi mavjud boʻlib, u sportchilarni tayyorlash va murabbiylik qilishni taklif qiluvchi taʼlim muassasalarining hamkorlik tarmogʻi hisoblanadi[15][16][17].
Taniqli odamlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ismo Alanko (1960 yilda tugʻilgan), musiqachi
- Toomas Xaykinen (1991 yilda tugʻilgan), poyga haydovchisi
- Floor Yansen, gollandiyalik qoʻshiqchi va Nightwish guruhining bosh vokalisti, 2014 va 2015 yillar orasida Joensuuda yashagan[18]
- Aku Korxonen (1892—1960), aktyor
- Matias Leyn (1990 yilda tugʻilgan), poyga haydovchisi
- Suvi Linden (1962 yilda tugʻilgan), siyosatchi va sobiq madaniyat vaziri
- Kaisa Mäkäräinen (1983 yilda tugʻilgan), 3 karra jahon kubogi sovrindori biatlonchi
- Sini Manninen (1944-2012), rassom
- Xannu Mikkola (1942–2021), ralli haydovchisi
- Taneli Mustonen (1978 yilda tugʻilgan), rejissyor va ssenariy muallifi
- Esa Pakarinen (1911-1989), aktyor, qoʻshiqchi va akkordeonchi
- Pentti Saarikoski (1937–1983), shoir va tarjimon
- Jouko Turkka (1942–2016), teatr rejissyori va munozarali muallif
- Mari Turunen (1970 yilda tugʻilgan), aktrisa
- Urxo Vaakanainen (1999 yilda tugʻilgan), xokkeychi
Doʻstlik shaharlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Joensuu hamkor shaharlari[19]:
Linköping, Shvetsiya (since 1940)
Ísafjörður, Islandiya (since 1948)
Tønsberg, Norvegiya (1948)
Hof, Germaniya (since 1970)
Vilnyus, Litva (since 1970)
Petrozavodsk, Rossiya (cooperation agreement) (since 1994)
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „City of Joensuu“. Welcoming Guide. North Karelia University of Applied Sciences. 2007-yil 11-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 12-fevral.
- ↑ The City of Joensuu – An oasis of modern education – Global Education Park Finland
- ↑ „North Karelia University of Applied Sciences, Pohjois-Karjalan ammattikorkeakoulu“. 2010-yil 17-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 15-yanvar.
- ↑ Suomen kunnallisvaakunat (fi). Suomen Kunnallisliitto, 1982 — 152-bet. ISBN 951-773-085-3.
- ↑ „Sisäasiainministeriön vahvistamat kaupunkien, kauppaloiden ja kuntien vaakunat I:9 Joensuu“ (fi). Kansallisarkiston digitaaliarkisto. Qaraldi: 2021-yil 28-mart.[sayt ishlamaydi]
- ↑ „Ennen 8.4.1949 annettua kunnanvaakunalakia vahvistetut vaakunat I:7 Joensuu“ (fi). Kansallisarkiston digitaaliarkisto. Qaraldi: 2021-yil 28-mart.
- ↑ „Education - joensuu.fi“ (fi-FI). www.joensuu.fi. Qaraldi: 2017-yil 13-sentyabr.[sayt ishlamaydi]
- ↑ „Introduction | UEF“ (en-US). www.uef.fi. Qaraldi: 2017-yil 13-sentyabr.
- ↑ „Introduction | KAUS“ (en-US). www.karelia.fi/en/. Qaraldi: 2017-yil 3-oktyabr.
- ↑ Joensuun lyseon lukio (in Finnish)
- ↑ Norssin lukio (in Finnish)
- ↑ Yhteiskoulun lukio (in Finnish)
- ↑ The school of Eastern Finland, Bilingual and international
- ↑ Pyhänselän lukio (in Finnish)
- ↑ Urheiluakatemia (in Finnish)
- ↑ Sports academy – UEF Kamu
- ↑ Sports activities – Karelia University of Applied Sciences
- ↑ Ahjopalo. „Nightwishin Floor Jansen yllättää muuttamalla Itä-Suomeen“ (fi). YLE (2014-yil 28-iyun). Qaraldi: 2021-yil 26-mart.
- ↑ „Kansainvälinen Joensuu“ (fi). City of Joensuu. Qaraldi: 2019-yil 21-avgust.