Kontent qismiga oʻtish

Lixtenshteyn qal'asi(Vurttemberg)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Lixtenshteyn qal'asi

Lixtenshteyn qal'asi (Schloss Lichtenstein) - Germaniya janubidagi Svabiya Yurasida joylashgan xususiy Gothic Revival qal'asi hisoblanadi. U Karl Aleksandr Heideloff[1] tomonidan qurilgan va uning nomi "porloq tosh" yoki "yorqin tosh" degan ma'noni anglatadi.[2] Qal'a Baden-Vyurtemberg shtatidagi Reutlingen, Honau yaqinidagi Echaz vodiysiga qaraydigan hududda joylashgan. Zamonaviy qal'a Vilgelm Hauffning 1826-yildagi " Lixtenshteyn " romanidan ilhomlangan va 1840—1842-yillarda qurilgan. Qadimgi o'rta asr qal'asi xarobalari qal'adan bir necha yuz metr narida joylashgan.

Geografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qal'a Svabiya Yurasining shimoliy-g'arbiy chegarasini belgilab beruvchi escarpmentda joylashgan . U Reutlingen tumanida joylashgan va 817 metr balandlikka ega.[3] Qal'a Neckar daryosining kichik irmog'i bo'lgan Echaz daryosidan taxminan 250 metr balandlikda joylashgan.[1] Lixtenshteyn qal'asining o'rta asrlardagi salafi Burg Alt-Lichtenshteyn xarobalaridan 500 metr uzoqlikda joylashgan.[4]

Eski uyning buzilishi, 1839-yil

Taxminan 1100-yildan boshlab, Axalm va keyinchalik Vyurtemberg grafliklarining vazirlar oilasiga mansub qal'a Echaz daryosi manbai tepasida kelib joylashgan edi.[5] Qal'a va uning aholisi, Lixtenshteyn lordlari Reutlingenning erkin imperator shahri bilan do'stona munosabatda bo'lmagan va shuning uchun tez-tez hujumga uchrab turgan. Qadimgi qal'a ikki marta, bir marta 1311-yilgi imperatorlik fuqarolar urushi paytida va yana 1377—1381-yillarda Reutlingen fuqarolari tomonidan vayron qilingan. 1390-yilda eski qasr xarobalaridan 500 metr balandda yangi qasr quriladi. Yangi bino oldingisi bilan bir xil edi. Bu so'nggi o'rta asrlarning eng ta'sirli istehkomlaridan biri edi. Qasr 1567-yilda gersoglik poytaxti vazifasini bo'lishni to'xtatdi va yaroqsiz holga keldi.[1] O'ttiz yillik urush (1618–48) davrida Lixtenshteynlar oilasining so'nggi a'zosi 1687-yilda Buyuk Turk urushi paytida vafot etganidan keyin qasr Gabsburglar tomonidan Tirol chizig'idan bosib olingan.[6] Qal'aning katta zalida ularning oilasining gerbi, ko'k fonda bir juft oltin farishta qanotlari saqlanib qolgan.

1802-yilda Vyurtemberg qiroli Fridrix I qal'ani egallab oldi, uni poydevorigacha rekonstruksiya qildi va uning o'rniga ov uyi qurdi .[6]

Zamonaviy qal'a

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lixtenshteyn ustasining ikkita qurbongohlaridan biri qal'ada joylashgan.

19-asr romantizmi natijasida ritsarlik kabi o'rta asr tushunchalari elitalar orasida tobora ommalashib bordi. Bunga parallel ravishda, o'rta asr me'morchiligi, birinchi navbatda, gotika uslubi Germaniyada qurilishi tugallanmagan Kyoln sobori bilan jamoatchilik e'tiboriga qaytdi, bu esa Gothic Revival me'morchiligining yuksalishiga olib keldi.[7] O'rta asr binolari va arxitekturasiga bo'lgan bu romantizmga oid qasrning boshqa diqqatga sazovor misollari - Vena cherkovi va Bavariyadagi Noyshvanshteyn qal'asi misol bo'ladi . Horace Uolpole, ser Valter Skott va Jon Ruskin kabi mualliflarning asarlari tufayli o'rta asr o'tmishiga bo'lgan nostaljikka intilish yana klassik me'morchilikdan gotika me'morchilik uslubiga o'tishini anglatardi.[8]

1826-yilda nemis shoiri va vatanparvari Vilgelm Hauff o'zining " Lixtenshteyn " kitobini nashr etdi, kitobda esa nomi bo'lgan qal'a katta rol o'ynadi.[9][10] Hauffning romani Valter Skottning tarixiy romanlaridan ilhom olganligi uchun, Hauff ularning ba'zilarini ko'rib chiqdi va parodiya yozdi.[11]

Vilgelm o'zining o'rta asr san'ati, qurollari va zirhlari kollektsiyasida yashash va yashash uchun o'rta asr qal'asini aniq taqlid qilishni istab, me'mor va restavratsionist Karl Aleksandr Geydeloffni dizaynlarni rad etganidan keyin jalb qildi. Yangi Lixtenshteyn qal'asining qurilishi 1840-yilda boshlangan va uni  Yoxann Georg Rupp boshqargan. Ushbu inshoot, uning dizayni graf Vilgelm ta'sirida bo'lib, 1390-yilgi qal'aning qadimiy poydevorlaridan foydalangan va balandligi uch qavatli bo'lib, qal'a majmuasini yakunlash uchun parda devori va hovli bilan turgan. Barbikan va keng tashqi Beyli, burchakli qal'alar va minoralar bilan to'ldirilgan, 1857-yilda qurilgan.

Shundan so'ng, qal'a Nyurnberg rassomi va me'mori Georg Eberleyn tomonidan ichkarisi va tashqari tomoni bezatilgan. .[12] Qal'adagi eng muhim asarlar - Maykl Volgemutning "Bokira Maryamning o'limi" va noma'lum avstriyalik rassomning " Lixtenshteyn ustasi " deb nomlangan ikkita qurbongoh panelida osib qo'yilgan.[13][14]

Qal'a 184- yilda qurib bitkazildi va qirol uning ochilish marosimida ishtirok etdi. 1869-yilda qal'a Urax gersoglarining rasmiy qarorgohiga aylandi.[6]

1848-yilgi inqilobdan so'ng graf Vilgelm o'sha paytdagi Uraxning birinchi gertsogi bo'ldi. Ehtirosli artilleriya ofitseri o'z qal'asining mudofaasini yaxshilashni xohladi va shuning uchun Ulm imperator qal'asi uslubida oldingi kaponerlar qurishni boshladi (garchi unchalik katta bo'lmasa ham) va qal'a bo'ylab hujumni to'xtatish uchun xandaqlar qurdirdi . Keyinchalik uqal'adagi devorlarga to'plar o'rnatgan.[15] 1898-yildan 1901-yilgacha asosiy darvozadan qolgan ikkita bino, Dyukal saroyi va eski posbonlar uyi mos ravishda qurildi va kengaytirildi.[6] 1911-yilda qal'aga kanat yo'lini qurish taklifi rad etildi, chunki bu qal'aning go'zalligini buzadi deb hisoblangan.[5]

Baileyning tashqi tuzilishi

Restavratsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qal'a Ikkinchi Jahon urushi paytida vayron bo'lgan,[6] lekin uni tiklash harakatlari urushdan so'ng darhol boshlangan.[6] Vustenrot fondi[16] va Lixtenshteyn qal'asini saqlash jamoat fondi kabi mahalliy notijorat tashkilotlari tufayli devorlar 1980-yilda, keyin esa 1998-yilda ikkinchi marta qayta tiklandi. Yuqori qavat va tom 200- yilda qayta tiklangan[1]

Rekratsiya maskani sifatida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Indiana shtatining Evansvill shahridagi Eski Vanderburg okrugi qamoqxonasi Lixtenshteyn qal'asidan keyin qurilgan.[17]

1891-yilda Renning Gessen shahridagi Vorms shahrida Osthofenda qurilgan "Leckzapfen" uzumzor uyi Lixtenshteyn qal'asining asosiy binosining deyarli miniatyura versiyasidir.[18]

Keyptaunlik asli nemis ishbilarmoni Reynier Fritz qal'ani ko'rdi va Janubiy Afrikaning Xout ko'rfaziga qaytib kelganida uni ko'paytirishga qaror qildi. U 1986-yilda qurilishni boshlagan va 1998-yilda qurib bitkazilgan[19] Oxir-oqibat u o'sha yerda vafot etishidan oldin uni mehmonxonaga aylantirgan.[20] O'limidan biroz vaqt o'tgach, uning bevasi mehmonxonani chet ellik xaridorga sotdi.[20] Taxminlarga ko'ra, qal'a mintaqaning eng mashhur diqqatga sazovor joylaridan biridir.[20] 2012-yilda qal'a rossiyalik tadbirkorga 23 million dollarga sotilgan.[19]

  • Lietzow
    Litsov
  • Osthofen
    Osthofen
  • Arms of the dukes of Urach
    Urax gersoglarining gerbi
  • Aerial view
    Yuqoridan ko'rinishi

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „History and family“. Lichtenstein Castle. 2018-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyul.
  2. ↑ „Meaning "light" or "sheen", "shine"“. Woerterbuchnezt. Trier Center for Digital Humanities. Qaraldi: 2016-yil 12-noyabr.
  3. ↑ „Walkabout“. Lichtenstein Castle. 2022-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyul.
  4. ↑ „Ruine Alt-Lichtenstein“. gemeinde-lichtenstein.de. Municipality of Lichtenstein. 2020-yil 5-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyul.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Geschichte des Schlosses Lichtenstein“. Landesarchiv Baden-Württemberg. 2018-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyul.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 „Chronology“. Lichtenstein Castle. 2022-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyul.
  7. ↑ The importance of the Cologne completion project in German-speaking lands has been explored by Michael J. Lewis, "The Politics of the German Gothic Revival: August Reichensperger".
  8. ↑ "Gothic Revival". Encyclopæpia Britannica. https://www.britannica.com/art/Gothic-Revival. 
  9. ↑ Lichtenstein by Wilhelm Hauff at Project Gutenberg
  10. ↑ DK Publishing, p. 301
  11. ↑ Stefan Knödler: "Heute geholt und morgen zurükgegeben" in: Archiv für Geschichte des Buchwesens, vol. 70, 2015, p. 260]
  12. ↑ Hartig, pp.98–106
  13. ↑ "Master of Lichtenstein Castle". The Grove Encyclopedia of Northern Renaissance Art. Oxford Index. http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100446371. 
  14. ↑ Katritzki, Katritzki, The World of Private Castles, Palaces and Estates, volume 1, 2005, p. 66.
  15. ↑ Ottersbach, pp. 100–120
  16. ↑ „Sponsors + friends“. Lichtenstein Castle. 2022-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyul.
  17. ↑ „Old Jail and Sheriff's Residence“. historicevansville.com. Historic Evansville.
  18. ↑ „Miniaturburg Leckzapfen“.
  19. ↑ 19,0 19,1 „Hout Bay's famous castle sold for R23m“. property24. Qaraldi: 2012-yil 12-sentyabr.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 „Spooky castle gets new owner“. News 24 (2009-yil 22-sentyabr). Qaraldi: 2017-yil 5-dekabr.

Bibliografiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Bizer, Christoph. Oberflächenfunde von Burgen der Schwäbischen Alb – Ein Beitrag zur Keramik- und Burgenforschung. Stuttgart: Konrad Theiss Verlag, 2006 — 108–111-bet. ISBN 3-8062-2038-7. 
  • Feldhahn, Ulrich. Schlösserreise Baden-Württemberg – ein Führer zu Burgen und Schlössern in Privatbesit. Petersberg: Micheal Imhof, 2005. ISBN 3-935590-63-6. 
  • Bidlingmeier, Rolf. Schloß Lichtenstein. Die Baugeschichte eines romantischen Symbols — 113–152-bet. 
  • Schmitt, Günter. Burgenführer Schwäbische Alb, Band 4 – Alb Mitte-Nord: Wandern und entdecken zwischen Aichelberg und Reutlingen, 1991 — 315–332-bet. ISBN 3-924489-58-0. 
  • Bizer, Christoph. Vergessene Burgen der Schwäbischen Alb. Stuttgart: DRW-Verlag, 1989 — 47–51-bet. ISBN 3-87181-244-7. 
  • Dittscheid, Hans-Christoph. Erfindung als Erinnerung. Burg Lichtenstein zwischen Hauffs poetischer Fiktion und Heideloffs künstlerischer Konkretisierung, Göttingen, 2005 — 263–298-bet. 
  • Hartig, Sylvia. Schloß Lichtenstein – ein Eigendenkmal des Grafen Wilhelm von Württemberg, 1999. 
  • Katritzki, Freda. The World of Private Castles, Palaces and Estates. Chateaux Prives, 15 October 2005. ISBN 9782952414210. 
  • Minzenmay, Albert. Schloß Lichtenstein. Hohenstein: D. Grimmer. 
  • Ottersbach, Christian. Befestigte Schlossbauten im Deutschen Bund. Petersberg: Michael Imhof, 2007. 
  • Eyewitness Travel Guide to Germany. New York: Dorling Kindersley Publishing, August 6, 2001. ISBN 0-7894-6646-5. 
  • Campbell, Gordon. The Grove Encyclopedia of Northern Renaissance Art, Oxford University, 2009. ISBN 978-0-19-533466-1. 

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Lixtenshteyn_qal%27asi(Vurttemberg)&oldid=5194860" dan olindi