alla

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

al-la

Etimologiyasi

ALLA 'goʻdakni uxlatish paytida kuylab aytila-digan misralar’. Ona allasidan bebahra boʻl— gan goʻdaklar ham bor. Bu ot qadimgi turkiy tildagi 'tinchlanish’ maʼnosini bildirgan ala (ala-ala) undov soʻzidan oʻsib chiqqan (Devon, I, 118); oʻzbek tilida a un-lilari ä unlilariga almashgan, l undoshi qatlangan: ala-ala > alla > ällä. Kuylanadigan misralar oxirida kelganida bu soʻz undovlik xususiyatini saqlaydi, shun-day misralarning nomi sifatida esa otga teng boʻladi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I

1. Goʻdakni uxlatishda yakkaxon usulida aytiladigan qoʻshiq. ◆ Alla aytmoq. tsh Koʻnglimga bitmas farogʻat berdi onam allasi, Boʻronli yillar jasorat berdi onam allasi. Yo. Mirzo . ◆ Keyin [Toʻxtaxon] birdan alla ayta boshladi: -Boʻylaringga boʻy tumor boʻlay, bolam, alla, Koʻzlaringga koʻz tumor boʻlay, bolam, alla. S. Zunnunova, „Gulxan“ .
2. Beshik toʻyida beshik olib kelgan ayollar tomonidan aytiladigan qoʻshiq.

ALLA II: alla boʻlmoq s. t. Charxpalak boʻlmoq, chirpirak boʻlib, umbaloq oshib yiqilmoq, qulamoq. ◆ Qoqilib ketib, alla boʻldi. Alla qilmoq 1) charxpalak qilmoq, „dast koʻtarib yiqitmoq, koʻtarib urmoq“ . U [Elmurod\ kiyimlarini qoqar ekan, yigitlar atrofini oʻrashib, shovqin, kulgi bilan hazil qilishdi: -Bay-bay, zoʻr ekansiz-a! Polvonni alla qilib qoʻydingiz-a! P. Tursun, Oʻqituvchi; 2) koʻchma boplab aldamoq, firib bermoq. -Oʻzimizam alla qilib qoʻlga tushiruvdik,— dedi Soli sovuq. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o.; 3) uxlatmoq.

Tarjimalari

Ruscha _ru

alla I
1 колыбельная песня;◆ ~ aytmoq петь колыбельную песню; баюкать, убаюкивать;
2 межд. баю-бай; ◆ ~, bolam, ~, qoʻzichogʻim, ~! баю-баюшки, моё дитятко.

◆ alla II:
~ boʻlmoq грохнуться, слететь; упасть ничком или навзничь; ◆ ~ qilmoq 1) повалить, положить на обе лопатки; 2) ловко провести, ловко обмануть.