yil

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yil

Etimologiyasi

YIL Yerning Quyosh atrofida bir marta aylanib chiqish muddati’. "Yana ikki y i l kut deysizmi?" -dedi tutahib xotini (Mirzakalon Ismoiliy). Qa-dimgi turkiy tilda asli 'hayvonlar nomi bilan ata — luvchi oʻn ikki oylik muddat’ maʼnosini anglatgan bu ot yïl tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 391; Devon, III, 10; DS, 266), oʻzbek tilida ï unlisining qattiqlik bel — gisi yoʻqolgan: yïl > yil.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yerning Quyosh atrofida bir marta aylanib chiqish muddati; oʻn ikki kalendar oyiga teng vaqt, shunday vaqtga teng oʻlchov. ◆ Oʻtgan yil. Bu yil. Yilning toʻrt fasli. n ◆ 2006 yil uchun obuna davom etmoqda. Gazetadan . ◆ Bu yil yogʻin-sochin koʻp boʻlib, yer-koʻk cha-manday yashnab ketdi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

2 Biror hodisa, voqea yuz bergan kundan boshlab oʻtgan oʻn ikki oylik vaqt. ◆ Uning ishga kirganiga besh yil boʻldi. yash Uchinchi otam bilan ikki yilcha yaxshi turishdi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

3 Oʻn ikki oylik vaqt bilan hisoblana-digan kalendar tizimi. ◆ Milodiy yil. Hij-riy yil. Kabisa yili. Quyosh yili. Oy yili. Qamariya yil hisobi.

Akademik yil ayn. oʻhuv yili. Yil oʻn ikki oy s. t. Yil boʻyi, butun yil davomida. ◆ Yil oʻn ikki oy bekorga ishlabman. Oʻquv yili Yozgi taʼtil oxiridan boshlab kelgusi yozgi taʼ-til boshlanishigacha boʻlgan oʻqish muddati. ◆ Texnikum yangi oʻquv yiliga katta tayyorgar-lik bilan keldi. Gazetadan .

4 astr. Biror planetaning Quyosh atrofida bir marta aylanishida oʻtadigan mud-dat. ◆ Mars yili (687 sutkaga teng), ◆ Zuhra yili (225 sutkaga teng) .

5 tar. Muchal yil hisobida oʻn ikki mu-chalning har biri (q. muchal). ◆ U qoʻy yilida tugʻilgan. -Yiling nima? -Yilim — sichqon. m ◆ Bu yil it yili ekanmi, bilmayman. Ku-lollikda ham meni itlar tinchitmadi. Gʻ. Gʻulom, „Shum bola“ .

Yil agdarish Yoshni muchal hisobi bilan belgilash.

6 eti. q. yil oshi. ◆ zri Xaldorbekovning yili oʻtar-oʻtmas, boyvachchaga kenja xotin boʻlib tushgani mahipa-koʻy oʻrtasida ancha noxush gap-soʻzlar uygʻotgan edi. K. Yashin, „Hamza“ .

Yil oshi eti. Kishi vafotidan keyin, odatda, toʻqqizinchi yoki oʻn birinchi oyda xaloyiqqa osh berib oʻtkaziladigan maro-sim. U ◆ vazifa: ota-onamiz uchun yil oshi be-rish va ikki ukamizni toʻy qilish edi. S. Ayniy, „Esdaliklar“ . ◆ Azizaning yil oshisidan keyin oʻrtoqlari.. uylanishga majbur qila boiiadilar. H. Gʻulom, „Toshkentliklar“ .

Antonimlari

ЙИЛ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Ozarbayjoncha: il
• Olmoncha: Jahr
• Inglizcha: year
• Italyancha: anno
• Ispancha: año
• Portugalcha: ano
• Turkcha: yıl
• Yoqutcha: сыл

Ruscha _ru

yil
1 год; ◆ bu yil 1) этот год; 2) в этом году; ◆ kelasi yil 1) будущий (наступающий) год; 2) в будущем году; ◆ kabisa yili високосный год; ◆ Yangi yil Новый год; ◆ oʻtgan yili в прошлом году; ◆ oy yili астр. лунный год; ◆ quyosh yili астр. солнечный год; ◆ yilning toʻrt fasli четыре времени года; ◆ yil hisobi летосчисление; ◆ oʻquv yili учебный год; ◆ yil boʻyi в течение всего года, на протяжении года; ◆ yil sayin из года в год, ежегодно;
2 ист. год двенадпатилетнего животного цикла (см. muchal); ◆ yiling nima? как называется год твоего рождения?; в каком году ты родился?; ◆ uning yili maymun он родился в год обезьяны; ◆ yil agʻdarish исчисление (определение) возраста по животному циклу; ◆ 

• yil oʻn ikki oy разг. круглый год; ◆ yil oshi рел. этн. поминки, устраиваемые по истечении девяти или одиннадцати месяцев после (чьей-л.) смерти.