Chi Hoa sữa

Chi Hoa sữa
	Cây hoa sữa (Alstonia scholaris)
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Asterids
Bộ (ordo)	Gentianales
Họ (familia)	Apocynaceae
Phân tông (subtribus)	Alstoniinae
Chi (genus)	Alstonia; R.Br.
Các loài
	Xem văn bản.

Chi Hoa sữa (danh pháp khoa học: Alstonia) là một chi phổ biến rộng bao gồm các cây gỗ và cây bụi thường xanh thuộc họ La bố ma (Apocynaceae). Nó được Robert Brown đặt tên khoa học năm 1811, lấy theo họ của Charles Alston (1685-1760), giáo sư về thực vật học tại Edinburgh trong khoảng các năm 1716-1760.

Loài điển hình của chi này là Alstonia scholaris (L.) R.Br., nguyên thủy có danh pháp Echites scholaris do Linnaeus đặt năm 1767.

Miêu tả

Chi Alstonia bao gồm khoảng 40-60 loài (theo các nguồn khác nhau), có nguồn gốc ở khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Phi, Trung Mỹ, Đông Nam Á, Polynesia, New South Wales, Queensland và miền bắc Úc, với phần lớn các loài thuộc khu vực Malesia.

Các loài cây này có thể là khá lớn, chẳng hạn Alstonia pneumatophora, được ghi nhận là cao tới 60 m và đường kính thân cây trên 2 m. Hoa sữa lá dài (Alstonia longifolia là loài duy nhất sinh sống ở Trung Mỹ (chủ yếu là cây bụi, nhưng cũng thấy có cây cao tới 20 m).

Các lá đơn, bóng mặt như da, không cuống có dạng hình elíp, hình trứng, hình mác hay thẳng và có dạng nêm ở gốc lá. Phiến lá thuộc loại lưng-bụng, kích thước trung bình tới lớn và được sắp xếp theo kiểu đối nhau hoặc mọc thành vòng, các mép lá nhẵn. Gân lá hình lông chim, với nhiều gân kết thúc tại gân mép lá.

Cụm hoa mọc ở đầu ngọn hay nách lá, bao gồm các xim hay tán phức tạp. Các hoa nhỏ hình phễu, có mùi thơm, màu trắng, vàng, hồng hay lục, mọc trên cuống nhỏ và đối diện với các lá bắc. Chúng có 5 cánh hoa và 5 lá đài, sắp xếp thành 4 vòng xoắn. Các hoa sinh sản là loại lưỡng tính. Các lá đài hợp màu lục bao gồm các thùy hình trứng và phân bổ trong một vòng. Đĩa đệm hình khuyên là loại dưới bầu. Năm cánh hoa hợp có các thùy thuôn hay hình trứng và phân bổ trong một vòng. Các thùy của tràng hoa gối lên mé trái (ở A. rostrata) hay mé phải (ở A. macrophylla) trong chồi hoa. Bầu nhụy có 2 quả đại tách rời với các hạt thuôn dài không lông hay có lông mịn phát triển thành quả nứt dạng giống như quả đậu màu lam sẫm, dài khoảng 7–40 cm. Các loài cây này chứa nhựa màu trắng như sữa, rất giàu các ancaloit có độc tính. Alstonia macrophylla được biết đến tại Sri Lanka dưới tên gọi 'havari nuga' hay 'cây đa tóc giả' do các hoa của nó trông giống như bộ tóc giả dài của phụ nữ.

Các loài Alstonia cũng được sử dụng trong y học cổ truyền. Vỏ của Alstonia constricta và Alstonia scholaris là nguồn cung cấp thuốc chữa bệnh sốt rét, đau răng, thấp khớp và rắn cắn. Nhựa cây được dùng để giảm ho, đau họng và hạ sốt. ^{[cần dẫn nguồn]}

Nhiều loài Alstonia cung cấp gỗ có giá trị thương mại, được gọi là pule hay pulai tại Indonesia và Malaysia. Các cây trong nhánh Alstonia sản sinh ra gỗ nhẹ, trong khi các cây trong nhánh Monuraspermum và Dissuraspermum sinh ra gỗ nặng.

Các loài trong chi Alstonia phân bổ rộng và nói chung không bị nguy cấp. Tuy nhiên, một số ít loài là rất hiếm, chẳng hạn hoa sữa Trung Bộ (A. annamensis), A. beatricis, A. breviloba, A. stenophylla và hoa sữa Quảng Tây (A. guangxiensis).

Các loài

Alstonia có năm nhánh phân biệt, mỗi nhánh này là một nhóm đơn ngành: Alstonia, Blaberopus, Dissuraspermum, Monuraspermum, Tonduzia.

Alstonia actinophylla (A.Cunn.) K.Schum. - Hoa sữa Úc
Alstonia acuminata Miq.
Alstonia annamensis (Monach.) K.Sidiyasa - Hoa sữa Đông Nam Á
Alstonia angustifolia A.DC. - Hoa sữa lá nhỏ, Gạc nai, Tờ ra xa
Alstonia balansae Guillaumin
Alstonia beatricis K.Sidiyasa
Alstonia boonei De Wild.
Alstonia boulindaensis Boiteau
Alstonia brassii Monachino
Alstonia breviloba K.Sidiyasa
Alstonia calophylla Miq.
Alstonia comptonii S.Moore
Alstonia congensis Engl.
Alstonia constricta F.Muell. – Vỏ đắng, Ký ninh, Chữa sốt Australia
Alstonia coriacea Pancher & S.Moore
Alstonia costata R.Br.
Alstonia cuneata Wall. & G.Don
Alstonia curtisii King & Gamble
Alstonia deplanchei Van Heurck & Müll.Arg.
Alstonia duerckheimianan Schltr.
Alstonia edulis G.Benn.
Alstonia elliptica J.W.Moore
Alstonia esquirolii H.Lév.
Alstonia eximia Miq.
Alstonia ficifolia S.Moore
Alstonia filipes Schltr. ex Guillaumin
Alstonia fragrans J.W.Moore
Alstonia gilletii De Wild.
Alstonia glabriflora Markgr.
Alstonia godeffroyi Reinecke
Alstonia grandifolia Miq.
Alstonia guangxiensis D.Fang & X.X.Chen
Alstonia henryi Tsiang
Alstonia iwahigensis Elmer
Alstonia kurzii Hook.f.
Alstonia lanceolata Van Heurck & Müll.Arg.
Alstonia lanceolifera S.Moore
Alstonia legouixiae Van Heurck & Müll.Arg.
Alstonia lenormandii Van Heurck & Müll.Arg.
Alstonia linearifolia Guillaumin
Alstonia linearis Benth.
Alstonia longifolia (A.DC.) Pichon
Alstonia longissima F.Muell.
Alstonia macrophylla Wall. ex G.Don
Alstonia mairei H. Léveillé - Hoa sữa Maire, Mạy đót hương, Mớp Maire
Alstonia marquisensis M.L.Grant ex Fosberg & Sachet
Alstonia micrantha Ridl.
Alstonia mollis Benth.
Alstonia montana Turrill
Alstonia muelleriana Domin
Alstonia neriifolia D.Don.
Alstonia oblongifolia Merr.
Alstonia odontophora Boiteau
Alstonia pachycarpa Merr., Chun & Tsiang
Alstonia pangkorensis King & Gamble
Alstonia parvifolia Merr.
Alstonia paucinervia Merr.
Alstonia paupera (đồng nghĩa A. mairei) – Hoa sữa lá nhỏ
Alstonia penangiana K.Sidiyasa
Alstonia plumosa Labill.
Alstonia pneumatophora Backer ex L.G.Den Berger
Alstonia polyphylla Miq.
Alstonia quaternata Van Heurck & Müll.Arg.
Alstonia reineckeana Lauterb.
Alstonia retusa S.Moore
Alstonia roeperi Van Heurck & Müll.Arg.
Alstonia rostrata C.E.C.Fischer
Alstonia rubiginosa K.Sidiyasa
Alstonia rupestris Kerr
Alstonia saligna S.Moore
Alstonia scholaris (L.) R.Br. – Hoa sữa, Mò cua, Mù cua
Alstonia sericea Blume
Alstonia setchelliana Christoph.
Alstonia smithii Markgr.
Alstonia somersetensis F.M.Bailey
Alstonia spathulifolia Guillaumin
Alstonia spatulata Blume – Mốp, Mớp, Mò cua nước, Hoa sữa lá bàng, Bóng nước Thái Lan
Alstonia spectabilis R.Br.
Alstonia sphaerocapitata Boiteau
Alstonia stenophylla Guillaumin
Alstonia subsessilis Miq.
Alstonia twahigensis
Alstonia undulata Guillaumin
Alstonia undulifolia K.M.Kochummen & K.M.Wong
Alstonia venenata R.Br.
Alstonia verticillosa F.Muell.
Alstonia vieillardii Van Heurck & Müll.Arg.
Alstonia vietnamensis D. J. Middleton - Hoa sữa Việt Nam
Alstonia villosa Blume
Alstonia vitiensis Seem.
Alstonia yunnanensis Diels

Tham khảo

Phân loại gần đây của chi Alstonia Lưu trữ 2007-09-30 tại Wayback Machine (dạng pdf).
Kade Sidiyasa. Taxonomy, phylogeny, and wood anatomy of Alstonia (Apocynaceae). 230 trang. Blumea, Suppl. 11 (1998), ISBN 90-71236-35-8. (Được Hiệp hội quốc tế về phân loại thực vật thưởng huy chương cùng với Engler)
Kade Sidiyasa, A., 3, 1992. A monograph of Alstonia (Apocynaceae).
Forster, Paul I. - A taxonomic revision of Alstonia (Apocynaceae) in Australia (1992)

Liên kết ngoài

Alstonia constricta King's American Dispensatory @ Henriette's Herbal
Alstonia scholaris King's American Dispensatory @ Henriette's Herbal
Alstonia constricta Mrs. Grieve's "A Modern Herbal" @ Botanical.com
Alstonia scholaris Mrs. Grieve's "A Modern Herbal" @ Botanical.com
Alstonia "A Primer of Materia Medica for practitioners of Homœopathy" by Timothy Alle