Armenia
_banner.jpg)
 | |
| Vị trí | |
 | |
| Quốc kỳ | |
 | |
| Thông tin cơ bản | |
| Thủ đô | Yerevan |
| Chính phủ | Cộng hoà |
| Tiền tệ | Dram (AMD) |
| Diện tích | 29.800 km2 |
| Dân số | 2.976.372 (ước tính tháng 7/2006) |
| Ngôn ngữ | Armenian 98%; Yezidi Kurdish, Russian, other 2% |
| Tôn giáo | Armenian Apostolic 94%, other Christian 4%, Yezidi (Zoroastrian/animist) 2% |
| Hệ thống điện | 220V/50Hz (ổ cắm châu Âu) |
| Mã số điện thoại | +374 |
| Internet TLD | .am |
Armenia (tiếng Armenia: Հայաստան Hayastan; Hayeren: Հայք Hayq; phiên âm Tiếng Việt: Ác-mê-ni-a), tên chính thức Cộng hoà Armenia, là một quốc gia nhiều đồi núi nằm kín trong lục địa ở phía nam Caucasus. Nước này có biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ ở phía tây, Gruzia ở phía bắc, Azerbaijan ở phía đông và Iran cùng phần lãnh thổ tách biệt Nakhchivan của Azerbaijan ở phía nam. Là một nước cộng hoà trước kia thuộc Liên bang Xô viết, Armenia là một trong những quốc gia lâu đời nhất thế giới và được cho là nơi Noah cùng con cháu của mình đã dừng lại định cư lần đầu tiên. Dù theo hiến Pháp Armenia là một quốc gia phi tôn giáo, Kitô giáo đóng một vai trò quan trọng cả trong lịch sử và bản sắc riêng của dân tộc Armenia.
Tổng quan
[sửa]Armenia hiện là một thành viên của Liên hiệp quốc, Hội đồng Châu Âu và Cộng đồng các quốc gia độc lập, và là quan sát viên của Cộng đồng Kinh tế Á Âu. Đất nước này là một nền dân chủ đang nổi lên và bởi vì vị trí chiến lược của mình, Armenia vừa nằm trong tầm ảnh hưởng của Nga và của Hoa Kỳ.
Lịch sử
[sửa]Ngay từ thời tiền sử tại Armenia đã có người sinh sống, và nơi đây thậm chí có thuyết cho rằng đây chính là vườn Địa đàng trong Kinh thánh. Cho tới tận thế kỷ thứ nhất, Armenia là một đế quốc với nền văn hóa phong phú, dưới thời vua Tigranes Đại đế, trải rộng từ bờ biển Đen tới biển Caspi và biển Địa Trung Hải.
Vị trí chiến lược của Armenia giữa hai lục địa khiến cho nó trở thành mục tiêu cho các cuộc xâm lược của rất nhiều dân tộc, bao gồm người AsSyria, Ba Tư, Hy Lạp, La Mã, Byzantine, Ả Rập, Thổ Nhĩ Kỳ và Mông Cổ.
Năm 301 sau Công Nguyên, Armenia trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới nhận Kitô giáo làm quốc đạo, mười năm trước khi Đế quốc La Mã, dưới quyền Hoàng đế Galerius chính thức chấp nhận khoan dung Kitô giáo, và ba mươi sáu năm trước khi Hoàng đế Constantinus được rửa tội. Trước Kitô giáo, ở đây đã tồn tại nhiều cộng đồng tôn giáo khác nhau, nhưng một làn sóng các nhà truyền giáo đã tới đây và cải đạo cho họ.
Sau khi bị thống trị bởi nhiều triều đại khác nhau, bao gồm Parthia, La Mã, Byzantine, Ả rập, Mông Cổ và Iran, Armenia dần bị suy yếu. Tới những năm 1500, Đế quốc Ottoman và Safavid Ba tư chia nhau Armenia. Về sau, lãnh thổ Đông Armenia (bao gồm các tiểu vương quốc Erivan và Karabakh) khi đó thuộc Ba tư, bị sáp nhập vào Đế quốc Nga trong những năm 1813 và 1828.
Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, Cộng hòa Dân chủ Armenia được thành lập, gồm vùng Tây Armenia thuộc quyền cai trị của Ottoman trước kia và vùng Đông Armenia thuộc quản lý của Nga. Đồng Minh và Liên minh các Cường quốc cùng Đế chế Ottoman đã ký Hiệp ước Sèvres tại Sevres ngày 10 tháng 8 năm 1920, hứa hẹn duy trì sự tồn tại của nhà nước dưới sự bảo hộ của Hội quốc liên. Tuy nhiên, hiệp ước này đã bị Phong trào Quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ phản đối và không bao giờ được thi hành. Phong trào này, dưới sự lãnh đạo của Kemal Atatürk, đã dùng hiệp ước làm cơ hội tự tuyên bố mình là chính phủ hợp Pháp của Thổ Nhĩ Kỳ, thay thế nền quân chủ tại Istanbul bằng một nền cộng hòa tại Ankara.
Năm 1920, Armenia và Thổ Nhĩ Kỳ lao vào cuộc Chiến tranh Thổ Nhĩ Kỳ-Armenia, một cuộc xung đột bạo lực chấm dứt với Hiệp ước Alexandropol theo đó người Armenia đầu hàng và giao nộp phần lớn vũ khí cũng như đất đai của mình cho người Thổ. Năm 1922, phần lãnh thổ Armenia còn lại bị Hồng Quân xâm chiếm, và nước này được gộp vào trong Liên bang Xô viết như một phần của Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Ngoại Kavkaz (TSFR) có thời gian tồn tại ngắn ngủi cùng Gruzia và Azerbaijan. Hiệp ước Alexandropol sau đó đã được thay thế bằng Hiệp ước Kars, giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Liên bang Xô viết. Theo đó, Thổ Nhĩ Kỳ nhường tỉnh Ajaria cho Liên bang Xô viết để đổi lấy chủ quyền với các vùng lãnh thổ Kars, Ardahan, và Iğdır. Vì người Armenia không có tiếng nói trong hiệp ước này, tới ngày nay, Armenia, không công nhận hiệp ước và vẫn giữ tuyên bố chủ quyền với các tỉnh đó. TSFR tồn tại từ năm 1922 tới năm 1936, khi nó bị chia thành ba thực thể riêng biệt (Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Armenia, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Azerbaijan, và Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Gruzia). Người Armenia đã có được một giai đoạn khá ổn định dưới thời Xô viết. Họ nhận được thực phẩm, thuốc men và các nhu yếu phẩm khác từ Moscow, và thời gian cầm quyền của những người cộng sản đã trở thành thời kỳ yên ổn, dễ chịu trái ngược hoàn toàn với tình trạng hỗn loạn những năm cuối thời kỳ Đế chế Ottoman. Tình hình chỉ không dễ chịu với nhà thờ, vốn phản đối quyền cai trị Xô viết. Sau cái chết của Vladimir Lenin, Joseph Stalin nắm quyền và bắt đầu một giai đoạn khủng bố và sợ hãi khác với người Armenia. Như trường hợp nhiều sắc tộc thiểu số khác sống trong Liên bang Xô viết trong thời kỳ Đại thanh trừng của Stalin, hàng triệu người Armenia vô tội đã bị hành quyết và trục xuất. Sự sợ hãi càng gia tăng khi Stalin chết năm 1953 và Nikita Khruschev nổi lên trở thành lãnh đạo mới của đất nước.
Trong thời kỳ Gorbachev ở thập niên 1980, căng thẳng gia tăng giữa Armenia và Azerbaijan về vùng Nagorno-Karabakh. Cùng trong thập kỷ này, nước Armenia Xô viết phải chịu một trận động đất kinh hoàng tại thành phố Spitak, năm 1988. Năm 1991, Liên bang Xô viết tan vỡ và Armenia tái lập quyền độc lập. Armenia và Azerbaijan tiếp tục cuộc tranh cãi, dẫn tới chiến tranh Nagorno-Karabakh. Dù có một cuộc ngừng bắn từ năm 1994, Armenia vẫn chưa giải quyết được cuộc xung đột với Azerbaijan về Nagorno-Karabakh. Nền kinh tế của cả hai quốc gia đều bị ảnh hưởng bởi chiến tranh. Dù vậy, Armenia vẫn là quốc gia có nền kinh tế tự do đứng thứ 27 trên thế giới. Năm 1995, Hiến Pháp mới được phê chuẩn thông qua cuộc trưng cầu ý dân, củng cố thêm quyền lực của Tổng thống.
Địa lý
[sửa]Armenia là một quốc gia nằm kín trong lục địa tại nam Caucasus. Nằm giữa Biển Đen và Biển Caspia, Armenia có biên giới phía bắc và đông với Gruzia và Azerbaijan, phía nam và phía tây với Iran và Thổ Nhĩ Kỳ. Dù về địa lý nằm ở Tây Á, về chính trị và văn hóa Armenia gần gũi với Châu Âu. Về lịch sử, Armenia từng là ngã tư đường giữa Châu Âu và tây nam Á, và vì thế được coi là một quốc gia liên lục địa.
Cộng hoà Armenia, bao phủ diện tích 30 000 kilômét vuông (11.600 dặm vuông), nằm ở đông bắc cao nguyên Armenia (bao phủ diện tích 400 000 km² hay 154.000 dặm vuông), được coi là nước Armenia trong lịch sử và cũng là quê hương của người Armenia. Đất đai chủ yếu là núi non, với những dòng sông chảy nhanh và một ít rừng. Khí hậu cao nguyên lục địa: mùa hè nóng và mùa đông lạnh. Vùng đất này cao 4095 mét (13.435 ft) trên mực nước biển tại núi Aragats, và không có điểm nào thấp dưới 400 mét (1.312 ft) trên mực nước biển. Núi Ararat, được người Armenia coi là một biểu tượng của quốc gia họ, là núi cao nhất trong vùng và từng là một phần của Armenia cho tới tận khoảng năm 1915, khi nó rơi vào tay người Thổ Nhĩ Kỳ. Armenia đang tìm cách giải quyết các vấn đề môi trường của họ. Nước này đã thành lập Bộ Bảo vệ Tự nhiên và đưa ra các sắc thuế về ô nhiễm không khí và nước và chất thải rắn, nguồn thu từ những loại thuế này sẽ được sử dụng cho các hoạt động bảo vệ môi trường. Armenia rất chú trọng hợp tác với các thành viên khác trong Cộng đồng các quốc gia độc lập (CIS, một nhóm 11 nước cộng hoà Xô viết trước kia) và với các thành viên cộng đồng thế giới về các vấn đề môi trường. Chính phủ Armenia đang đặt kế hoạch đóng cửa Nhà máy Điện Hạt nhân Medzamor gần Yerevan ngay khi tìm được nguồn năng lượng thay thế thích hợp.
Vùng
[sửa]
| Trung Armenia Trung tâm chính trị của Armenia. |
| Vùng hồ Sevan Hồ Sevan nằm ở độ cao 2.000 m. |
| Bắc Armenia |
| Nam Armenia |
| Nagorno-Karabakh Vùng lãnh thổ cộng hòa độc lập nằm giáp lãnh thổ của Azerbaijan. Thủ đô của nó là Stepanakert với 40.000 dân trong tổng số 140.000 của khu vực này. |
Thành phố
[sửa]
- Yerevan (tiếng Armenia: Երևան or Երեւան), đôi khi được viết là Erevan, các tên cũ: Erebuni, Revan, và Erivan - là thủ đô và là thành phố lớn nhất Armenia.
- Gyumri (Shirak Marz) - Thành phố lớn thứ nhì
- Vanadzor (Lori Marz) - Thành phố lớn thứ ba
- Dilijan (Tavush Marz) - Khu du lịch rừng được ưa thích được gọi là "Thụy Sĩ Nhỏ" của Armenia.
- Jermuk (Vayots Dzor Marz) - nổi tiếng với suối nước khoáng có nhiệt độ rất cao và có thể được hưởng tại các spa. Thang máy trượt tuyết đang được xây dựng.
- Tsaghkadzor (Kotayk Marz) - điểm đến trượt tuyết của Armenia.
Các điểm đến khác
[sửa]Đến
[sửa]Hầu hết du khách đến bằng máy bay, mặc dù nhập từ Georgia và Iran không thành vấn đề. Biên giới với Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ bị đóng cửa.
Visa
[sửa]Miễn thị thực
[sửa]Từ 1 tháng 1 năm 2013, người mang hộ chiếu Liên minh châu Âu, và cũng của khối Schengen, người mang hộ chiếu vài quốc gia (CIS, Georgia và Argentina ) không cần thị thực cho chuyến du lịch lên đến 90 ngày.
Visa khi đến
[sửa]Đối với một số ít người không phải phương Tây châu Phi (xem bên dưới), visa du lịch dài 21 ngày có thể được cấp khi đến sân bay Yerevan và tại điểm cắt biên giới đất liền (phí 3.000 dram trong 21 ngày; 15.000 draṃ cho 120 ngày).
Tại sân bay Yerevan, có dịch vụ đổi tiền và máy ATM đặt trước khi hải quan và nhập cư. Có một phụ phí nhượng khoảng USD $ 10 cho thay đổi séc du lịch, mà nói chung không được sử dụng rộng rãi tại Armenia.
Tại các cửa khẩu trên bộ, sỹ quan cửa khẩu có thể chấp nhận loại tiền khác nhưng ở mức tỷ giá thấp. Hãy cố gắng để có tiềṇ Armenia trước khi đến biên giới.
Visa cấp trước
[sửa]Một lựa chọn hơi đắt tiền hơn (chính thức ít nhất) là visa điện tử (phí 10 đô la Mỹ trong 21 ngày; 40 USD cho 120 ngày). Những e-visa được xử lý hoàn toàn trực tuyến và mất đến hai ngày làm việc để được phát hành. Chúng cho phép nhập vào Armenia thông qua sân bay Yerevan và các cửa khẩu biên giới đất sau đây: từ Georgia, ga đường sắt Ayrum, Bavra, Bagratashen & Gogavan và từ Iran tại Meghri.
Một visa 21 ngày cấp trước từ một sứ quán (không trực tuyến) chi phí 8 USD. Thị thực Armenia cũng cung cấp cho bạn quyền ở lại Nga cho đến 5 ngày: Khi có thoả thuận giữa các quốc gia để facilitat quá cảnh đất cho du khách. Để được ở bên an toàn, kiểm tra tại một Đại sứ quán Nga trước khi đặt vé.
Các vài người không may mắn không thể có được một visa khi nhập cảnh phải nộp đơn xin visa tại đại sứ quán hoặc lãnh sự quán trước khi đến và cần một mời.
Bằng đường hàng không
[sửa]Sân bay Quốc tế Zvartnots (IATA: EVN) , 10 km về phía tây Yerevan là sân bay chính trong nước. Hãng hàng không quốc gia là Armavia , phục vụ điểm đến trên khắp các CIS, Châu Âu và Trung Đông. Một số hãng hàng không Tây Á (Syria, Iran, vv) cũng phục vụ sân bay.
Có các chuyến bay rất thường xuyên từ trên CIS. Các hãng hàng không của Nga bao gồm: Aeroflot, S7, Ural, Polet, UTAir và Yamal. Những người khác bao gồm Belevia (Belarus) và SCAT (Kazakhstan).
Một số hãng hàng không châu Âu cũng phục vụ Yerevan: Air France, Áo, LOT.
Sân bay Shirak (IATA: LWN) trong Gyumri có một vài chuyến bay từ Nga.
Bằng tàu hỏa
[sửa]Có một chuyến tàu đêm một lần mỗi ngày với Tbilisi, Georgia. Kết nối tàu hỏao với Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan bị cắt đứt.
Bằng ô-tô
[sửa]Bạn có thể lái xe đến Armenia qua Iran hoặc Gruzia. Biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan bị đóng lại. Công ty du lịch địa phương có thể sắp xếp vận chuyển tới biên giới, một số công ty du lịch Gruzia có thể sắp xếp vận chuyển tất cả các cách thức thông qua đến Tbilisi. Mặc dù đắt khi đi bằng tàu lửa hoặc xe buýt, xe tư nhân có thể thoải mái hơn và kết hợp với tham quan trên đường đi.
Bằng buýt
[sửa]Gruzia
[sửa]Có dịch vụ xe buýt nhỏ (marshrutka) từ Tbilisi với gia vé khoảng 17 USD. Dịch vụ xe minibus từ Tbilisi đến Yerevan đi cùng tuyến đường này và chi phí khoảng 35 USD. Từ dịch vụ này, cũng có thể xuống xe tại Alaverdi (thị trấn chính gần Haghpat và Sanahin tu viện).
Iran
[sửa]Hàng ngày có dịch vụ xe buýt hiện đại Yerevan có sẵn từ Iran hay Tabriz cho khoảng 60/50 USD, kiểm tra cơ quan du lịch cho điều đó. Nếu không, chỉ biên giới đất liền Iran / Armenia tại Nuduz / Agarak có dịch vụ giao thông công cộng rất tệ. Về phía Armenia, bạn có thể đi đến tận Meghri bằng một Marschrutka một ngày từ Yerevan. Trong cả hai hướng, marshrutka lá khá sớm vào buổi sáng. Kapan và Kajaran thường xuyên hơn phục vụ bởi marschrutkas, nhưng nó là một đoạn dài và miền núi (và do đó tốn kém) đến biên giới từ đó. Từ Meghri, đó là khoảng 8 km về biên giới và quá giang hoặc đi taxi là lựa chọn duy nhất. Về phía Iran, giao thông công cộng gần nhất có thể được tìm thấy khoảng 50 km về phía tây trong Jolfa, do đó, một chuyến taxi (giá khoảng 10-15 USD) một lần nữa là sự lựa chọn duy nhất (thương mại).
Đi lại
[sửa]Ngôn ngữ
[sửa]Mua sắm
[sửa]Chi phí
[sửa]Thức ăn
[sửa]- Khorovats (gọi là Shashlik ở các nước khác) món ba-bơ-ciu (BBQ) mà có thể là thịt lợn, thịt cừu, thịt gà hoặc thịt bò. Thông thường, nó được pha thêm hương vị hành tây và gia vị Armenia khác. Cà chua, cà tím và ớt chuông cũng là một phần của bữa ăn khorovats.
- Harissa - Một món ăn tương tự như kashkeg, một loại cháo đồng nhất nấu bằng thịt gà trước và hầm xương hay thịt cừu và thô mặt đất lúa mì ngâm (thông thường, lúa mì bỏ vỏ, mặc dù trong một số khu vực với dân số Thổ Nhĩ Kỳ cao, lúa mì đập, hoặc yarma, cũng được sử dụng). Món này đã được có từ thời cổ đại. Harissa theo truyền thống phục vụ vào ngày lễ Phục Sinh. Nó vẫn còn do nhiều người Armenia trên toàn thế giới và cũng được coi là món ăn dân tộc của Armenia.
- Borscht là một món canh rau. Món này theo truyền thống được chế biến với củ cải đường là thành phần chính, mang đến cho nó một màu đỏ mạnh mẽ. Nó thường được phục vụ ấm với kem chua tươi.
- Khash là một món ăn truyền thống, có nguồn gốc ở khu vực Shirak. Trước đây là một loại thực phẩm mùa đông bổ dưỡng cho người nghèo nông thôn, hiện nay được coi là một món ăn, và được hưởng như một bữa ăn mùa đông lễ hội.
- Tolma (lá nho nhồi; một biến thể với lá bắp cải nhồi, ớt chuông và cà tím) cũng tồn tại.
- Byorek - bao gồm các phyllo bột gấp lại thành hình tam giác và nhồi với pho mát, rau chân vịt hoặc thịt bò, và điền thường được gia vị. Một sự kết hợp phổ biến là rau bina, feta, pho mát (hoặc pho mát nồi) và một giật gân của hồi hương vị rượu (như Raki).