shofler

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « sufflare » (minme sinse).

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʃɔ.fle/ /sɔ.fle/ /ʃɔ.flɛ/ /sɔ.flɛ/ /ʃu.fle/ /su.fle/ /ʃu.flɛ/ (oyon O.OU) (betchfessî sh)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʃɔ.fle/
Ricepeures : sho·fler

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	shofele
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	shoflez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	shoflans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	shofelnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	shofelrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	shofléve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	shofele
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	shoflé
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

shofler

(v. sins coplemint) fé rexhe di l’ air avou foice di ses peumons, pa s’ boke.
- Shofele so t’ sope po l’ rafroedi !
- Shoflez so les cindes po fé resprinde li feu.
- Li blanke feme drova l’ capot et s’ si mete a shofler londjinniveuzmint sol moteur. Fffuuu ! Fffuuu ! — Lucyin Mahin, Eviè Nonne.
(v. sins coplemint) fé passer l’ air dins èn instrumint d’ muzike po fé on son.
- Li martchand d’ crinme-glaeces aveut bea shofler : les peres n’ estént nén di dnêye ci djoû la. — Achille Goethals.
(v. sins coplemint) bodjî raddimint, tot cåzant d’ l’ air, d’ on gåz.
- Li bijhe shofele a grands côps.
- L’ air shofele dizo l’ ouxh.
- Tote li nute, il a djalé a pire finde et l’ bijhe ki shofele schove divant leye ene nive fene come del poussire di gregne et brocleuse come do blanc såvlon. — Paul Moureau.
(v. sins coplemint) respirer, aprume li deujhinme fåze, cwand les peumons s’ vudnut.
(v. sins coplemint) awè målåjhey po fé ene sacwè.
- El tchivå shofele po monter l’ tiene.
(v. sins coplemint) si rpoizer on moumint, riprinde alinne.
- Dj’ alans shofler on pôk. — Motî d’ Bastogne.
- I fåt portant k’ lès tchvås soflexhe :
  l’ome arestêye ses deus bayås
  — Henri Simon, "Li pan dè Bon Diu", "Li tchèrwèdje" (fråze rifondowe).
- A Othêye*, li mwaisse do sployon leya shofler s' rot dvant s' djîsse et s' lyi dna t i ene muzete d' avoenne. — Joseph Mignolet, "Vé l’loumîre" (1922) (fråze rifondowe).
(v. sins coplemint) dire ene sacwè.
- Si t’ shofele, t’ årès t’ gueuye petêye !
(viebe å coplemint) fé bodjî ene sacwè avou d’ l’ air (shofler dsu).
- Shofele ti sope !
- Ele mi shofléve li foumire å nez.
- Li peupe Djatravåtide, ki vike sol planete Viltvodel VI, croet ki l’ Univiers tot etir a stî shoflé foû del narene d’ ene Sakî k’ i lomèt « li Grand Vete Atacalnåse ». — Lorint Hendschel, ratournant D. Adams.
(viebe å coplemint) fé ndaler ene loumire, tot shoflant dsu.
- Shofler ene boujeye, ene aloumete, li kinket.
- Il ont shoflé l’ wåmele : i n’ les fåt nén disrindjî.
(viebe å coplemint) (pa stindaedje) clôre ene lampe u èn aparey electrike.
- Shofloz les lampes, vos loumoz l’ djoû.
- Shofloz l’ copiutrece divant d’ aler marinder.
(viebe å coplemint) rimpli avou d’ l’ air, gonfler.
- Shofler ene vexheye.
(viebe å coplemint) haper.
- Loukîz di kéne manire ki dj’ a shoflé ci cmere la a si ome. — Albert Maquet.
- I s’ a fwait shofler s’ djin. — Motî d’ Bastogne.
- Ele s’ a leyî shofler s’ galant.
(viebe å coplemint) avaler raddimint et galafmint.
- Alê, dj’ irans ndè shofler ene.
- Il ont shoflé l’ boteye.
- Li dorêye a bénrade yeu stî shoflêye.
(viebe å coplemint) taper ene bafe a (ene sakî).
- Dji t’ va shofler.
(viebe å coplemint) rsaetchî les mokions del narene.
- Li laid flairant måssî potince,
  Shofele si narene avou s’ doet !— Joseph Vrindts, ”Racontules et råtchåds” (1920); “L’ oficî Boche” (4 di octôbe 1918) (fråze rifondowe).
((v. sins djin)) fé grande air.
- I shofele a bouxhî tot djus. — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Et ci-la k’ est nén bén segnî,
  N’ a d’ keure, di wice ki l’ vint shofele— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.12, “Li Bonne Chance fait tot” (fråze rifondowe).
- Ine cwahante bihe sofèle, lès sûrs sont dèdja pris :
  i djale à finde lès pîres,
  èt l' pôve pitit djonne grain, qu'aviséve si virlih,
  si racrampih di freûd
  — Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, L'iviér.
((v. sins djin)) gn awè on tirant d’ air.
- Come ça shofele, chal !

Ratourneures

L’ air shofele al Bijhe, u el vint shofele di Bijhe : i bijhe, l’ air vént do Nôr.
riwaitî do ké costé k’ l’ air shofele
L’ ivier a shoflé : i gn a des consires.
Li trô d’ sonde shofele : (mot d’ houyeu) gn a ene rexhowe di grijou på trô d’ sondaedje.
Il a rovyî d’ shofler : il est moirt.
shofler court, shofler come on boû, shofler des poes : respirer avou des grands mouvmint des coisses, respirer målåjheymint ; rl a: tanfler, haner, si dshofler.
shofler des pouces a l’ oraye : conter bebele a ene comere po l’ amidjôler.
shofler li tchôd et l’ froed : fé acroere on côp k’ on-z est binåjhe, et ene munute après k’ on-z est mwais.
shofler on moton : shofler d’ l’ air dizo l’ pea d’ on moton touwé, po-z awè pus åjhey a li schoircî.
shofler les tripes : rimpli les tripes d’ air, divant d’ fé les boudins, po vey s’ ele ni sont nén trawêyes.
shofler l’ veule : el travayî a tchôd etot shoflant.
shofloz vosse nez, vosse vizaedje ès gonfele ! shofloz vosse nez, vos voeroz pus clair ! u bén shofele ti nez paski t’ as t’ tiesse k’ infele : dijhêye po fé comprinde a ene sakî k’ il est trop djonne po-z etervini dins ene bate di dvize.
shofler s’ nez : shofler pal narene, tot l’ resserant, po fé rexhe li nåse foû do nez.
shofler les rinnes : djeu d’ efant did dinltins, ki meténs on fistou di strin å drî des guernoyes, eyet les gonfler.
shofler l’ plaece a ene sakî : esse nomé en ene plaece, k’ èn ôte esteut po-z awè dvant vos.
shofele dins tes mwins ! u bén shofele dins tes doets : dijhêye a ene sakî po k' il apougne on målåjhey ovraedje.
èn oizou shofler : èn oizou moti.
- Si neveu n’ oizreut shofler dvant lu. — Motî Forir.
ni sholfer mot
i shofele do mwais costé, i shofele do måva trô : i bijhe.