Kéntosse
Li kéntosse[1] (on dit eto : kincoûsse, kinkioûle, cåcour, caytosse, tosse Sint-Tibåd)[2], c' est ene maladeye des efants k' i tossèt a kéntes, pu poleur mori stofés, di cåze d' ene bactereye k' atake li goidje, Bordetella pertussis.
Elle a cåzu disparexhou dins bråmint des payis a cåze di l' eploctaedje des påpåds disconte.
Sene del maladeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]L' efant a des kéntes di tosse, avou des courts respiraedjes inte tchaeke tossaedje, eyet rvômi docô après.
Après on covaedje (påpåds et efants), li maladeye kimince pa on ptit matchurea. Après ene samwinne ou deus, li tossaedje si rafoircixh, et divni des kéntes ki l' efant n' sait ratni. Tchaeke kénte a 5 a 10 tossaedje shuvou d' on roxhlaedje, ca l' malåde saye di s' rawè tot respirant foirceymint.
Les kéntes arinut tote seules, oudonbén esse provokêyes pa l' båyaedje, li riyaedje, li magnaedje, li stindaedje del coistrece. Les kéntes si repetnut ene après l' ôte, sovint ene feye tote les eures. Ci stadje la deure sovint deus a ût samwinnes.
Adonpwis, l' efant si rfwait tot doûçmint, ene a deus samwinnes å long. Les kéntes sont pus råles, pus flåwes, et li ptit malåde ni rmete pus. Li rôxhlaedje ki shût l' tosse pout dmorer des samwinnes å long.
Minêyolodjince
[candjî | candjî l’ côde wiki]Espaitchance
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dispu les anêyes 1950 el Beldjike, et motoit co dvant, on eploctêye tos ls efants cwand i sont co djonnes.
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]
- ↑ no bikebok e walon : fé do kéntosse ou del kintosse
- ↑ Po tos les nos e walon, et leus accints, loukîz al notule ALW 15 130.