დინორეშა გინულა

ბჟა

რსხილეფიშ რედაქტირაფა
ვიკიპედიაშე
ზიტყვას „ბჟა“ უღჷ შხვა შანულობეფი ხოლო, ქოძირით ბჟა (მიარეშანულამი).
ბჟა ☉
ტყურელე ფერეფით აკოქიმინელი ბჟაშ ფოტო (გინოღალირი რე 2015 წანას 18 ფურთუთას)
ტყურელე ფერეფით აკოქიმინელი ბჟაშ ფოტო (გინოღალირი რე 2015 წანას 18 ფურთუთას)

ბჟაშ სურათი, ნამუსჷთ ეხანტილი რე ჟიპიჯიშ ტურბულენტალა. (ავტორი: ნასა-ბდო, გინოღალირი რე 2015 წანაშ 1 ღურთუთას)
დოკვირაფეფიშ მუნაჩემეფი
ოშქაშე მეძენა
დიხაუჩაშე		 1,496x108
8 წთ. 19 წმ. სინთეშ ბიწორიშე
ვიზუალური სიბარჩხალე (V) −26,74[1]
აბსოლუტური მურიცხული სიკაბეტე 4,83[1]
სპექტრული კლასიფიკაცია G2V
მეტალურალა Z = 0,0122[2]
კუნთხური ზჷმა 31,6–32,7′[3]
ორბიტალური მუშობურობეფი
ოშქაშე მეძენა
მეშხურეშ შარაშ გვირზილშე		 ≈2,7x1017 კმ.
27200 სინთეშ წანმოწანა
გალაქტიკური პერიოდი (2,25–2,50)x108 წანმოწანა
ბიწორი ≈220 კმ/სთ (გალაქტიკაშ ცენტრიშ ელმოლს ორბიტაში)
≈20 კმ/წმ (მურიცხეფოშქაშე სამეძობოს რინელი მურიცხეფიშ ოშქაშე ბიწორიშოთ)
≈370 კმ/წმ[4] (კოსმოსური მიკრორეღმული ფონიშოთ)
ფიზიკური მუშობურობეფი
ეკვატორული რადიუსი 696342 ± 65 კმ.[5]
109 × დიხაუჩაში[6]
ეკვატორიშ სიგჷრძა 4,3796 კმ.[6]
109 × დიხაუჩაში[6]
სიბირტყა 9x10-6
ხანი 6,09x1012 კმ.2[6]
12000 × დიხაუჩაში[6]
ნტირა 1,41x1018 კმ3[6]
1300000 × დიხაუჩაში
მასა (1,98855±0,00025)×1030 კგ.[1]
333000 × დიხაუჩაში[1]
ოშქაშე გვიგვი 1,408 გ/სმ3
1,408×103 კგ/მ3[1][6][7]
0.255 × დიხაუჩაში[1][6]
გვიგვი ცენტრის (მოდელირაფილი) 1,622x102 გ/სმ3
1.622x105 კგ/მ3[1]
ეკვატორიული ჟიპიჯიშ გრავიტაცია 274,0 მ/წმ2[1]
27,94 g
27542.29
კოსმოსური ბიწორი
(ჟიპიჯიშე)		 617,7 კმ/წმ[6]
55 × დიხაუჩაში[6]
ტემპერატურა ცენტრის (მოდელირაფილი) 1,57x107 K[1]
ფოტოსფეროში: 5778 K[1]
გურგინიში: ≈ 5x106
სიბარჩხალე (Lბჟა) 3,846x1026 ვ[1]
≈ 
ოშქაშე გჷმოჩხორიაფა (Iბჟა) 2,009x107u=ვ·მ−2·სრ−1
ხანერობა ≈4,6 მილიარდი წანმოწანა[8][9]
რთაფაშ მუშობურობეფი
ლირული დოკინა 7,25°[1]
(ეკლიპტიკაშოთ)
67.23°
(გალაქტიკაშ სიბირტყაშოთ)
ბონი ეშულა
ოორუე პოლუსის[10]		 286,13°
19 სთ. 4 წთ. 30 წმ.
დოკუნალა
ოორუე პოლუსიშოთ		 +63,87°
63° 52' ოორუე
სიდერული რთაფაშ პერიოდი
(ეკვატორს)		 25,05 დღა[1]
(16° განედის) 25,38 დღა[1]
25 დ. 9 სთ. 7 წთ. 12 წმ.[10]
(პოლუსეფს) 34,4 დღა[1]
რთაფაშ ბიწორი
(ეკვატორს)		 7,189x103 კმ/სთ[6]
ფოტოსფეროშ აკოდგინალუა მასაშ მეჯინათ
წყარბადი 73,46%[11]
ჰელიუმი 24,85%
ჟანგბადი 0,77%
ნოშქერბადი 0,29%
რკინა 0,16%
ნეონი 0,12%
აზოტი 0,09%
სილიციუმი 0,07%
მაგნიუმი 0,05%
წურწუფა 0,04%

ბჟა თაშნეშე ჩხანა (ასტრონომიული სიმბოლო: ☉) — ბჟაშ სისტემაშ ცენტრის მადვალუ აკა მურიცხი. ბჟა დახე იდეალურო სფერული ფორმაში რე დო აკმოდირთუ ჩხე პლაზმაშე, ნამუსჷთ ინორე ჭაჭმენტური ველეფი.[12][13] ბჟაშ დიამეტრი დოხოლაფირო 1 392 684 კილომეტრი რე[5] — დიხაუჩაშ დიამეტრშე 109-შახ დიდი. ბჟაშ მასა (1.989×1030 კილოგრამი; დიხაუჩაშ მასაშე დოხოლაფირო 330 000-შახ უმოსი) ბჟაშ სისტემაშ ედომუშამი მასაშ 99,86%-ს იკენს.[14] ქიმიურო, ბჟაშ მასაშ 3/4-ს წყარბადი აკმადგინანს, შხვა დოსქილადირი უმენტაშო ჰელიუმი რე. დოსქილადირი 1,69% (ნამუთ დიხაუჩაშ მასაშე 5600-შახ უმოსი რე) იკენს მონკა ელემენტეფი, თიჯგურა მუჭომით რე: ჟანგბადი, ნოშქერბადი, ნეონი, რკინა დო შხვა.[15]

ბჟაქ 4,568 მილიარდი წანაშ კინოხ გჷმიქიმინჷ[16][17] დიდ მოლეკულურ მუნაფასი რსებულ რეგიონიშ გრავიტაციული კოლაფსით. მატერიაშ უმეტნტაშობა ცენტრის რე შაყარელი, დოსქილადირქ გიტატურუ მართუ დისკოთ, ნამუქჷთ უკულ ბჟაშ სისტემათ გჷნირთჷ. ცენტრალური მასა უმოს დო უმოს ჩხე დო მანგარო გჷნირთჷ, საბოლოოთ - ქიდიჭყჷ თერმოგვირზილური სინთეზიქ თიშ გვირზილს. მერჩქინელი რე, ნამჷ-და დახე არძო მურიცხი თე პროცესიშ უკული გჷმიქიმინჷ. ბჟა სპექტრულ კლასით რე G ტიპიშ თარი გეჸვენჯობაშ მურიცხი (G2V) დო თის ვაფორმალურაო ყვინთელ ჯუჯათ (ციქათ) მითმიშინუანა, მუშენ-და თიში იძირენფერი გჷმოსხივაფა სპექტრიშ ყვინთელ-წვანე ნორთის რე არძოშე ინტენსიური. თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და სინანდულეს თინა ჩე ფერიში რე, დიხაუჩაშ ჟინპიჯიშე ყვინთელო ჩქჷ ატმოსფეროშენ ლენი სინთეშ გოფაჩუაშ გეშა.[18] სპექტრული კლასიშ მეჯინათ, G2 ოძირანს ჟინპიჯიშ ტემპერატურას (დოხ. 5505°C) დო V მოძირანს, ნამჷ-და ბჟა, შხვა მურიცხეფიშობურო, თარი გეჸვენჯობაშ მურიცხი რე დო, თაურეშე გიშულირი, ენერგიას წჷმოქიმინუნს წყარბადიშ ჰელიუმო სინთეზით. ბჟა მუშ გვირზილს 620 მილიონი ტონა წყარბადიშ სინთეზის ოჭიშუანს 1 მერქაშ განობას.[19][20]

ართ ბორჯის ასტრონომეფი ბჟას მორჩილ დო ელაზჷმაფათ ახირაფილ მურიცხო გებულენდეს, მარა ასე მერჩქინელი რე, ნამჷ—და მეშხურეშ შარას მარენჯი მურიცხეფიშ 85%-შე ბარჩხალა რე, ნამუშ უმენტაშობა ჭითა ჯუჯეფი რე.[21][22] ბჟაშ აბსოლუტური მურიცხიერი სიდიდა +4,83 რე. მარა, თიშ გეშა ნამჷ-და ბჟა დიხაუჩაწკჷმა მადვალუ უახოლაში მურიცხი რე, თინა არძონერ ობიექტშე მაბარჩხალე რე ცას, ნამუშ თოლოძირუე მურიცხიერი სიდიდა -26,74 რე.[23][24] თენა რე დოხოლაფირო 13 მილიარდშახ მაბარჩხალე, ვინემ მაჟირა უმოს მაბარჩხალე ობიექტი სირიუსი, ნამუშ თოლოძირუ მურიცხიერი სიდიდა -1,46 რე. ბჟაშ გოთართალერი გარგუნჯელა უმუჭყორდუო იფართოებჷ დო აკმოქიმინუნს ბჟაშ ბორიას — დომუხტული ნორთეფიშ ნოველი, ნამუთ იფართებუ ჰელიოპაუზაშახ, 100 ასტრონომიული ართაულიშ გოძვენას. ჰელიოსფერო (ბურთულაშობური სტრუქტურა), ნამუთ მურიცხეფშქაფონი სივრცეს ბჟაშ ბორიაქ გჷმოქიმინუნ, რე უდიდაში უმუჭყორდუო სტრუქტურა ბჟაშ სისტემას.[25][26]

თე ვიდეოს გჷმორინაფილი რე ბჟაშ დინამიკური ობსერვატორიაშ სურათეფი დო თეშ მოხ გეძინელ პროცესეფი, სტრუქტურეფი თოლოძირუე ორდასინ თიშ გეშა. თე ვიდეოს მოლინეფი წჷმორინაფილი რე ბჟაშ 2011 წანაშ 25 ეკენიაშ 24 საათიანი აქტივობა.

ასე ბჟა აბანობური მურიცხეფშქაფონი მუნაფათ (G-მუნაფაწკჷმა არხოს) აბანობური ბურთულაშ ზონას ყარენს — მეშხურეშ შარაშ ორიონიშ კილეშ დინოხოლენ რგუალს.[27][28] 17 სინთეშ წანაშ რადიუსით (დიხაუჩაშე) უახოლაში 50 მურიცხული სისტემაშე (უახოლაში რე პროქსიმა კენტავრი, ნამუთ 4,2 სინთეშ წანათი რე დათხინაფილი დიხაუჩაშე) ბჟა მაანთხა რე მასაშ მეჯინათ.[29] ბჟა გალაქტიკაშ ცენტრიშე 24 000-26 000 სინთეშ წანაშ გოძვენას ირთანს. ართ რსულ საათიშ კოპულიშჸურე ორბიტას (თუ გალაქტიკაშ ოორუე პოლუსიშე დევეკვირებუთ-და) 225-250 მილიონ წანმოწანას არსულენს. თიშ გეშა ნამჷ-და ბჟა კოსმოსური მიკრორეღმული ფონიშობურო (კმფ) ჰიდრაშ წორომურიცხედიშჸურე 550 კმ/მქ სიჩქარეთ ყარენს, ბჟაშ მანგმოქიმინჯე სიჩქარე კმფ-შჸურე რე დოხოლაფირო 370 კმ/მქ ნარგისიშ ვარდა ნჯილოშ წორომურიცხედიშჸურე.[30]

დიხაუჩაშ დო ბჟაშ შქას ოშქაშე გოძვენა 1 ასტრონომიული ართაული რე (150 000 000 კილომეტრი), მარა დისტანცია ითირუ, მუჟამსჷთ დიხაუჩა გინმურს პერიჰელიუმიშე (ღურთუთას) აფელიუმშა (კვირკვეს).[31] თე ოშქაშე გოძვენას სინთეს ბჟაშე დიხაუჩაშა მიოჭირჷნაფალო 8 წუნი დო 19 მერქა ოხვილჷ (ქძ. სინთეშ სიჩქარე). ბჟაშ სინთეშ ენერგია დიხაუჩას რსებულ თელარაშ დახე[32] არძო ფორმას ონინალჷ ფოტოსინთეზით[33] დო დიხაუჩაშ კლიმატშე დო ამინდშე რე გამამინჯალი. დიხაუჩას ბჟაშ ქვერსემი ეფექტი დიო ხოლო პრეისტორიულ ხანეფს იძირაფედჷ დო ბჟას მიარე კულტურა ღორონთო აღიქმენდჷ. ბჟაშ ზუსტი მენცარული გაგება რჩქალას გევითარჷ დო ბოლო ხანეფიშ (მა-19 ოშწანურაშ) გიშარჩქინელ მენცარეფს ბჟაშ ფიზიკურ აკოდგინალუაშე დო ენერგიაშ წყუშე ძალამი დაღარი რჩქინა უღუდეს. თე გაგება დიო ხოლო ივითარებუ: დიო ხოლო არსებენს გორკვიაფილი მუდანობაშ ანომალია ბჟაშ ქიმინჯალაშენი, ნამუთ ასე ხოლო უგუნწყუმუ დო უსხუნუე რე.

რესურსეფი ინტერნეტის

[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

სქოლიო

[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
  1. ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 Williams, D. R. (1 July 2013). Sun Fact Sheet. NASA. კითხირიშ თარიღი: 12 August 2013.
  2. ↑ (2006) „The new solar abundances - Part I: the observations“. Communications in Asteroseismology 147: ხს. 76–79. DOI:10.1553/cia147s76. 
  3. ↑ Eclipse 99: Frequently Asked Questions. NASA. კითხირიშ თარიღი: 24 October 2010.
  4. ↑ Hinshaw, G. (2009). „Five-year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe observations: data processing, sky maps, and basic results“. The Astrophysical Journal Supplement Series 180 (2): ხს. 225–245. DOI:10.1088/0067-0049/180/2/225. 
  5. ↑ 5.0 5.1 (2012) „Measuring the Solar Radius from Space during the 2003 and 2006 Mercury Transits“. The Astrophysical Journal 750 (2). DOI:10.1088/0004-637X/750/2/135. 
  6. ↑ 6.00 6.01 6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07 6.08 6.09 6.10 Solar System Exploration: Planets: Sun: Facts & Figures. NASA. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2 იანვარი 2008-ს. კითხირიშ თარიღი: 9 იანვარი 2010.
  7. ↑ Ko, M. (1999). Density of the Sun. The Physics Factbook.
  8. ↑ Bonanno, A. (2008). „The age of the Sun and the relativistic corrections in the EOS“. Astronomy and Astrophysics 390 (3): ხს. 1115–1118. DOI:10.1051/0004-6361:20020749. 
  9. ↑ The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk pp. 651–655 (2 November 2012). კითხირიშ თარიღი: 17 March 2014.თარგი:Registration required
  10. ↑ 10.0 10.1 Report Of The IAU/IAG Working Group On Cartographic Coordinates And Rotational Elements Of The Planets And Satellites: 2000 (2000). დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 10 აგვისტო 2011-ს. კითხირიშ თარიღი: 22 March 2006.
  11. ↑ The Sun's Vital Statistics. Stanford Solar Center. კითხირიშ თარიღი: 29 July 2008. Citing Eddy, J. (1979). A New Sun: The Solar Results From Skylab. NASA, ხს. 37. NASA SP-402. 
  12. ↑ “How Round is the Sun?“, NASA, 2 October 2008. კითხირიშ თარიღი: 7 March 2011. 
  13. ↑ “First Ever STEREO Images of the Entire Sun“, NASA, 6 February 2011. კითხირიშ თარიღი: 7 March 2011. 
  14. ↑ Woolfson, M. (2000). „The origin and evolution of the solar system“. Astronomy & Geophysics 41 (1): ხს. 12. DOI:10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x. 
  15. ↑ Basu, S. (2008). „Helioseismology and Solar Abundances“. Physics Reports 457 (5–6). DOI:10.1016/j.physrep.2007.12.002. 
  16. ↑ თე სტატიას არძო რიცხუ მერკეთ რე დინოჭარილი. 1 მილიარდი რე 109, ან 1,000,000,000.
  17. ↑ (2 November 2012) „The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk“. Science 338 (6107): ხს. 651–655. DOI:10.1126/science.1226919. 
  18. ↑ Wilk, S. R. (2009). „The Yellow Sun Paradox“. Optics & Photonics News: ხს. 12–13. 
  19. ↑ Phillips, K. J. H. (1995). Guide to the Sun. Cambridge University Press, 47–53 ხს.. ISBN 978-0-521-39788-9. 
  20. ↑ Karl S. Kruszelnicki. “Dr Karl's Great Moments In Science: Lazy Sun is less energetic than compost“, 17 April 2012. კითხირიშ თარიღი: 25 February 2014. „"Every second, the Sun burns 620 million tonnes of hydrogen..."“ 
  21. ↑ Than, K.. “Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single“, Space.com. კითხირიშ თარიღი: 1 August 2007. 
  22. ↑ Lada, C. J. (2006). „Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single“. Astrophysical Journal Letters 640 (1): ხს. L63–L66. DOI:10.1086/503158. 
  23. ↑ Burton, W. B. (1986). „Stellar parameters“. Space Science Reviews 43 (3–4): ხს. 244–250. DOI:10.1007/BF00190626. 
  24. ↑ Bessell, M. S. (1998). „Model atmospheres broad-band colors, bolometric corrections and temperature calibrations for O–M stars“. Astronomy and Astrophysics 333: ხს. 231–250. 
  25. ↑ A Star with two North Poles. Science @ NASA. NASA (22 April 2003).
  26. ↑ Riley, P. (2002). „Modeling the heliospheric current sheet: Solar cycle variations“. Journal of Geophysical Research 107 (A7): ხს. SSH 8–1. DOI:10.1029/2001JA000299. CiteID 1136. 
  27. ↑ http://interstellar.jpl.nasa.gov/interstellar/probe/introduction/neighborhood.html Archived 2013-11-21 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. , Our Local Galactic Neighborhood, NASA
  28. ↑ http://www.centauri-dreams.org/?p=14203, Into the Interstellar Void, Centauri Dreams
  29. ↑ Adams, F. C. (2004). „Red Dwarfs and the End of the Main Sequence“. Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica 22: ხს. 46–49. 
  30. ↑ Kogut, A. (1993). „Dipole Anisotropy in the COBE Differential Microwave Radiometers First-Year Sky Maps“. Astrophysical Journal 419. DOI:10.1086/173453. 
  31. ↑ Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000–2020. US Naval Observatory (31 January 2008). კითხირიშ თარიღი: 17 July 2009.
  32. ↑ ჰიდროთერმული სარქველიშ მახვენჯეფი ზუღაშ გიმე თიშნერ ტომბას ინოხენა, ნამჷ—და თინეფშა ბჟაშ სინთე ვანჭუ. თეშ მანგიორო ბაქტერია გიმირინუანს წურწუფამ მატერიას ენერგიაშ წყუთ ქემოსინთეზიშ საშვალებათ.
  33. ↑ Simon, A. (2001). The Real Science Behind the X-Files : Microbes, meteorites, and mutants. Simon & Schuster, 25–27 ხს.. ISBN 0-684-85618-2. 


wikistub ათე სტატია მერკე რე.
თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.
ძ • ს • რ
ბჟამერკურიმორღათუთადიხაუჩაფობოსი დო დეიმოსიმოროხიცერერაასტეროიდეფიშ ორტყაფუდიადიაშ ორთაშობური ალმაშარეეფიმარსქულიმარსქულიშ ორთაშობური ალმაშარეეფიურანიურანიშ ორთაშობური ალმაშარეეფინეპტუნიშ ორთაშობური ალმაშარეეფინეპტუნიქარონი, ნიქსი დო ჰიდრაპლუტონიკოიპერიშ ორტყაფუდისნომიაერისიმორღვაფილი დისკიოორტაშ მუნაფა
გორილი რე "https://xmf.wikipedia.org/w/index.php?title=ბჟა&oldid=229029"-შე