Totius
Prof. Jacob Daniël du Toit, beter bekend as Totius (* 21 Februarie 1877 – † 1 Julie 1953), was 'n gevierde Suid-Afrikaanse en Afrikaanse digter, predikant en hoogleraar aan die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerk op Potchefstroom. Hy is in 1877 in die Paarl gebore as die seun van S.J. du Toit, die vader van die Eerste Afrikaanse Taalbeweging.
| Totius | |
| |
Totius
| |
| Naam | Jacob Daniël du Toit |
|---|---|
| Geboorte | 21 Februarie 1877 Paarl, Kaapkolonie, |
| Sterfte | 1 Julie 1953 (op 76) Potchefstroom, Transvaal |
| Kerkverband | Gereformeerd |
| Gemeente(s) | Potchefstroom 1903–1911 |
| Jare aktief | 1903–1911 (as predikant) 1911–1949 (as professor) |
| Kweekskool | Burgersdorp |
Totius het sy studie in Daljosafat (Hugenote-Gedenkskool), Burgersdorp en Amsterdam afgelê. Na sy terugkeer na Suid-Afrika het hy predikant van die Gereformeerde Kerk in Potchefstroom geword. Gedurende die Tweede Vryheidsoorlog was hy 'n kapelaan van die Boere. Hy het later 'n doktorsgraad in teologie aan die Vrije Universiteit Amsterdam verwerf en is aangestel as professor van die Teologiese Skool in Potchefstroom. Hy sterf in Pretoria in 1953.
Sy letterkundige nalatenskap sluit die eerste vertaling van die Bybel en die Psalms in Afrikaans in. Onder die skuilnaam Totius het hy gedigte geskryf, meestal oor sy liefde van mens, natuur en die botsende ideologie van Britse imperialisme en Afrikanernasionalisme.
Hy was getroud met Maria Postma, 'n dogter van ds. Dirk Postma van Burgersdorp uit sy vyfde huwelik (met Johanna Willemina van Biljon). Van Totius se swaers deur dié huwelik was onder andere di. Petrus Postma en Marthinus Postma, halfbroers van sy vrou, di. Dirk Postma jr. en Stephanus Postma, eweneens halfbroers, en Maria se broer, ds. Willem Postma.
Herkoms
wysig
Totius was die tweede seun van ds. S.J. du Toit, die leier van die Eerste Afrikaanse Taalbeweging, en sy vrou, Elizabeth Jacoba Joubert. Sy oom ds. C.W. du Toit was van 1869 af predikant in die NG Kerk en van 1883 tot 1918 predikant in die NH Kerk. Albei ouers van Totius was van Hugenote-afkoms. Opvallend is die suiwer Christelik-nasionale vorming van Totius deur sy milieu en skoolopvoeding. In ooreenstemming met sy vader se oortuiging dat die skool 'n saak van die ouers en nie van die staat is nie, ontvang hy sy opleiding van sy prille jeug af tot met die hoogste akademiese kwalifikasies uitsluitlik aan privaat inrigtings. Daarna staan sy hele lewe en werk in nederige diens van sy God, sy kerk en sy volk.
Opleiding
wysig
Sy eerste lewensjare bring hy deur in die sfeer van die Patriotters van die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA); as driejarige seun speel hy in sy vader se agterkamer waar die GRA se drukpers staan. In 1882 verhuis die gesin na Pretoria waar sy vader die betrekking van superintendent van onderwys op 13 Maart 1882 aanvaar. Kort daarna sterf sy moeder en hy en sy broer word na hul ouma Du Toit op Dal Josafat gestuur, waar hierdie vrou se vroomheid 'n blywende indruk op hom laat.
Hy ontvang onderwys aan die bekende Gedenkschool der Hugenoten, maar keer ná sy vader se tweede huwelik op 8 Julie 1885 terug na Pretoria. Gedurende 1888-'89 is hy en sy broer in die Duitse kosskool van die Hermannsburgse Sendinggenootskap op Morgenzon, naby Rustenburg. Sy vader het die kosskool opgerig wat gegrond was op gesonde godsdienstige beginsels en 'n breë en deeglike vlak van onderrig gehandhaaf het.
Ná 'n reis deur Europa saam met sy ouers studeer Totius gedurende 1890-‘94 weer aan die Gedenkskool, waar A.G. Visser en D.F. Malherbe medeleerlinge was. Daarna studeer hy privaat vir die matrikulasie-eksamen wat hy in 1895 aflê.
Hy wou myningenieur word, maar laat hom deur sy stiefmoeder oortuig dat die predikantsamp sy roeping is en gaan gevolglik na die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerk op Burgersdorp, waar prof. Jan Lion Cachet, 'n Portugees-Joodse Nederlander wat uit die Réveil-kring stam, sy leermeester word. In 1899 lê hy belydenis van geloof in die Gereformeerde Kerk af en slaag die proponentseksamen.
Buitelandse opleiding en huwelik
wysig
Die Tweede Vryheidsoorlog breek in Oktober uit, en hy sluit hom teen die wil van sy vader as veldprediker by die Boeremagte aan. Hy neem deel aan die Slag van Magersfontein (11 Desember 1899), maar 'n ernstige maagaandoening noodsaak hom om terug te keer na Burgersdorp. Op sterk aandrang van veral Nederlandse vriende, wat vir finansiële hulp sorg, vertrek hy in Mei 1900 na Nederland vir verdere studie aan die Vrije Universiteit Amsterdam, 'n stigting van dr. Abraham Kuyper wat op Gereformeerde beginsels gefundeer is. Hier kom hy in regstreekse aanraking met die vernaamste Calvinistiese teoloë in Nederland. Blykens 'n brief uit Amsterdam aan sy Burgersdorpse studiegenoot, ds. J.A. van Rooy, het hy egter bedenkinge teen die gees van die teologie in Amsterdam en Kampen en glo hy aan die noodsaaklikheid om in Suid-Afrika 'n eie Gereformeerde teologie uit te bou.
In 1903 promoveer hy op die proefskrif “Het Methodisme” en trou ná sy terugkeer met Maria, die jongste dogter van prof. Dirk Postma, die stigter van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika. Deur haar liefdevolle sorg, haar Christelike blymoedigheid en humor, haar meelewing met sy werk en probleme, maak sy dit vir hom moontlik om hom tot met sy dood aan sy veelvuldige en veeleisende pligte te wy. Uit die huwelik word twee dogters en vier seuns gebore.
Predikant
wysig
In September 1903 word Totius bevestig as predikant van die gemeente Potchefstroom, wat byna die hele Wes-Transvaal beslaan het. In die naoorlogse toestande van verarming en met die gebrekkige vervoermiddels is dit 'n veeleisende taak. Daarby word hy dadelik betrek by Het Kerkblad, waarvan hy die redakteur en gereelde medewerker word. Verder was hy 'n gesogte spreker, wat die Christelik-nasionale beginsel op alle terreine van die lewe uitdra, veral op die gebied van die onderwys.
Hoogleraar
wysig
In 1911 word hy hoogleraar aan die Teologiese Skool, Potchefstroom, wat veral deur sy toedoen daarheen verplaas is. In die loop van 38 jaar doseer hy al die teologiese wetenskappe, asook Hebreeus. Hy was 'n gesaghebbende op die gebied van die Gereformeerde leer en kerkreg en speel gevolglik nie alleen 'n leidende rol in sy eie kerk nie, maar gee ook advies daarbuite, byvoorbeeld in verskeie belangrike hofsake. L.J. du Plessis teken sy invloed goed deur daarop te wys “dat Totius die Gereformeerde Kerk en sy Teologiese Skool verryk het deur die Afrikanerisme van die Genootskap van Regte Afrikaners, die Calvinisme van die Vrije Universiteit en die Anti-revolusionêre Party. Sonder hom sou die Gereformeerde Afrikanerdom veel minder veelsydig ontwikkel het onder die invloed van Afskeid en Reveil, soos verteenwoordig deur die proff. Dirk Postma en Jan Lion Cachet.”
Deur die verband wat bestaan tussen die Teologiese Skool en die Potchefstroomse Universiteitskollege, wat uit die Literariese Afdeling ontstaan het, kan die vurige yweraar vir 'n Christelike wetenskap ook hier 'n waardevolle bydrae lewer en word hy saam met prof. Ferdinand Postma die grondlegger van die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys en die eerste kanselier daarvan. As hoogleraar was hy besonder gelief by sy studente. Sy lewe lank het hy studeer en hy het die kuns verstaan om sy studente met liefde vir die studie te inspireer.
Breër betrokkenheid
wysigOp politieke terrein was Totius nie juis prominent nie, maar hy tree wel op die voorgrond by belangrike geleenthede: in 1914 is hy behulpsaam met die opstel van die program van beginsels van die Nasionale Party, hy lewer 'n besielende rede tydens die Moedertaalkongres in 1943 en op die vooraand van die algemene verkiesing in 1953, kort voor sy dood, rig hy 'n ope brief aan die volk.
Skryfwerk
wysig
Die agt lywige dele van sy versamelde werke getuig van sy verbasende werkkrag. Dit bevat ook die biografie van sy vader, S.J. du Toit in weg en werk (Paarl, 1917) – 'n deurwrogte, ryk gedokumenteerde kultuurhistoriese studie – en sy Bybelkunde deurreis (1943). Die meeste ruimte word bestee aan preke, breë studies in Verklaring van die Bybel, waardevolle artikels oor die Afrikaanse Bybelvertaling Die Bybel is die Woord van God, lesings en artikels oor Christelike onderwys en wetenskap, en die reek-se Kerkblad-bydraes Staatkundig (Binnelands) en Staatkundig (Buitelands), waaruit blyk met watter intense, kritiese belangstelling hy die tydgebeure gevolg het. Deel agt bevat sy versamelde gedigte.
Reeds tydens die Eerste Taalbeweging dig en vertaal hy in Patriot-styl onder die skuilnaam “Jaduto”. Ná die oorlog tree hy as ware digter te voorskyn onder die deursigtige skuilnaam Totius. In sy besielde Akademierede van 1911, De dichter als ziener, waarin hy sterk standpunt inneem teen die Nederlandse Tagtigers, gee hy sy siening van die wese en taak van die digter. Sy eie kuns beantwoord grotendeels aan die opvatting dat die digter 'n “wereldaanschouwer” moet wees. “De panacea van het pessimisme is de realiteit van de wereld, het zien in het hart van de levensdingen om ons heen; levensdingen, want te midden van verwarring en verwording glanst daaruit op de nabloei van het Paradys. leder scheppingsding draagt een idee, een aangezicht, een beeld waaraan wij het herkennen en waardoor het rapporteert met ons binnenste. De dichter ziet dat aangezicht . . . die idee, en verkrijgt alzo zijn dichtstof.” Dit is sy taak 'om ook anderen de schellen van de oogen te doen vallen, opdat ook zij aanschouwen wat hij aanschouwt.” Die digter kan dié doel bereik deur middel van die beeld wat deur die woord opgeroep word. Veelseggend is die slot : “Wat de dichter doet is geen genot volgens Spencer ‘pursued merely for its own sake’, maar een voornaam stuk der dankbaarheid jegens Hom, Die alles zo schoon heeft gemaakt.”
Die ontroeringsbron van Totius se poësie is tweërlei. Ten eerste is dit die belewing van die nasionale gebeure, waaraan hy deur die geloof sin en betekenis wil gee, en sy bekommernis oor sy volk se afval van die God van die vadere en die opgaan in volksvreemde ideë en sedes. Ten tweede is dit die ontroeringe deur persoonlike leed en sy innige stemmingslewe. In die nasionale poësie is daar telkens die drang tot epiek, wat in sekere mate in Trekkerswee (Potchefstroom, 1915) bereik word; in sy persoonlike liriek kom sy digkuns tot groter verinniging en suiwerheid. Albei is die vrug van ontroerde bepeinsing. Die grondtoon van Totius se poësie is sy innige geloof en sy deernisvolle liefde vir mens en dier. Dit is die dienende kunstenaarskap van 'n skugtere gees, wat in eie Ieed en dié van ander, dié van sy volk, steeds die liefdevolle bestiering van God sien, en mymer oor daardie misterie. Sy konkrete siening van die werklikheid in sy klein, intieme trekkies spruit nie voort uit sinlike bekoring nie. Die nederige verskyning van mens en boom en dier word vir hom draer van 'n diepere sin.
Die ware Totius openbaar hom in 'n sober, tooilose vers, fluisterend van klank, waaruit telkens die lewensmisterie opflits. Hy maak gebruik van die naïewe vergelyking eerder as van die snelle metafoor. Kritici het op verwantskap met die kinderlikheid van die Middeleeue gewys. Die keersyde is dat die vergelyking dikwels te eksplisiet word, net soos die komposisie van sommige bundels te naïef-verstandelik is, die eenvoud soms insink tot trivialiteit, die vers dikwels arm is aan klank en ritme, met konvensionele vulsels. Nieteenstaande sy fyngespande beste verse is Totius nie 'n vormskepper, 'n vormvernuwer nie, maar 'n hanteerder van tradisionele vorme en beelde wat in die loop van die eeue gebruik is deur digters, aan wie hy hom deur die geloof verwant voel. Veral die Bybel is vir hom 'n ryke bron van sulke beelde en wendinge.
Totius het 'n belangrike rol gespeel in die eerste opbloei van ons poësie, en het werk geskep wat altyd sal bly ontroer. Hy het ook die jongeres soos C.M. van den Heever beïnvloed, selfs N.P. Van Wyk Louw en D.J. Opperman. In teenstelling met die twee ander digters van die Driemanskap, J.F.E. Celliers en C. Louis Leipoldt, is sy ontwikkeling gestadig, vertoon sy poësie 'n toenemende tegniese vermoë en 'n verdieping tot die essensiële vaderlandse poësie.
In Bij die monument (Potchefstroom, 1908), die eerste digbundel van die Tweede Taalbeweging, besing hy in veelal nog onbeholpe verse die oorlogsbeeld van die kind, die vrou en die man. Verse van Potgieter's trek (Potchefstroom, 1909) is 'n reeks sange oor die Groot Trek, met Hendrik Potgieter gesien as die Trekker by uitnemendheid.
Die invloed van sy geloofsgenoot, die gloedvolle maar retoriese Reveil-digter, Isaac da Costa (veral sy gedig 'Hagar'), het sy digkuns nie ten goede gekom nie. Die taal is so Nederlands gekleurd dat die werk nie herdruk is nie. 'n Aantal van die gedigte word later in gewysigde vorm in die breër opgesette Uit donker Afrika (Bloemfontein, 1936) opgeneem. Nog later keer van die gedigte terug in Kantate (1938), wat deur Arnold van Wyk getoonset en gedeeltelik in Skemering (1948) opgeneem is. 'n Verrassende vooruitgang bring die breed opgesette Rachel (Potchefstroom, 1913), drie reekse afwisselend epiese en liriese sange waarin die dood van die moeder gesien word as die sterwe van die graankorrel, waaruit die nuwe lewe ontkiem. Die verband tussen die epiese en liriese sange is soms heel subtiel, meermale egter gesog.
In Trekkerswee besing Totius, diep ontgogel deur die gees waarin die Unie gesluit is, die ondergang van 'n deel van sy volk deur die Goudstad se skynbeskawing. Die werk bevat mooi liriese gedeeltes, fyn, konkrete siening in direkte, eenvoudige Afrikaans, asook humor, en is die eerste Afrikaanse gedig wat die stadslewe uitbeeld. In die eerste bundel persoonlike liriek, Wilgerboombogies (Potchefstroom, 1912), geskryf na aanleiding van “drie liewe dode”, word die heilsame invloed van die Vlaamse digter Gezelle geopenbaar. Hier tree Totius se suiwere innigheid en eenvoud na vore.
Minder belangrik is Kinderverse (Potchefstroom, 1920). Die groot smart wat die digter in 1920 getref het deur die dood van twee kinders, word verwoord in Passieblomme (Bloemfontein, 1934). Dit is verse oor onheil, onrus en berusting, wat in hul eenvoud tot die teerste liriek behoort. Sy laaste bundel, Skemering, toon sy digkuns in onverminderde krag en bevat selfs van sy beste werk.
Psalmberymer
wysigTotius se ontwikkeling as digter lei tot die vervulling van sy ander lewenstaak: die Afrikaanse Psalmberyming. Net soos die sangers van die Ou Testament, beleef hy die lief en leed van sy volk persoonlik, en die smart in sy eie lewe ervaar hy as gelowige, as die dikwels onbegryplike, selfs verwarrende bestel van God in die mens se lewe. Dit is dus iets wat hy met alle Godskinders deel. Hy is verantwoordelik vir die psalms wat deur sy inlewing in die oorspronklike, verdiep en verfyn word.
Daarby is hy begenadig met die seldsame, vir hierdie taak onmisbare gawe van selfontlediging, waardeur die eie ek prysgegee word. Daarom maak hy ook dankbaar gebruik van die werk van 'n hele reeks Dietse psalmberymers: Marnix, Revius, Vondel, Camphuysen en natuurlik die Nederlandse Psalmboek – “die ou goud van die Afrikaanse Psalmboek”, soos hy dit self noem. So durf hy al die probleme aan wat die taak meebring, en nieteenstaande minder geslaagde verse, strofes of selfs hele psalms, skenk hy en ander aan sy volk 'n psalmboek (1937) wat 'n waardige plek inneem naas dié van ander volke. Hy vul dit ook aan met 'n aantal beryminge van ander Skrifgedeeltes vir kerklike gebruik.
Bybelvertaler
wysig
Sy belangstelling in die Afrikaanse Bybelvertaling het hy van sy vader geërf. Hy het opgegroei in die atmosfeer van taalstryd, Bybelvertaling en drukpers. Laasgenoemde sou van hom die uitstekende drukproefleser maak wat hy later ten opsigte van die Bybelvertaling geword het. Deur sy vorming as teoloog is hy uitnemend toegerus vir sy aandeel aan die Bybelvertaling. Hy was in die eerste plek Ou Testamentikus en Hebraïkus, maar kon ook met gesag oor die Nuwe Testament en die dogmatiek praat.
Hoewel die Septuagint – die Griekse vertaling van die Ou Testament – destyds as die betroubaarste teks van die Ou Testament aanvaar is, het hy by vertaling op die gebruik van die Masoretiese teks aangedring. Latere ontdekkings het bewys dat hierdie keuse die korrekte was. Sy persoonlike kennisse praat van die piëteit waarmee hy die werk benader het, sy nougesetheid en pynlike noukeurigheid omdat hy gevoel het dat die Bybel volkome korrek vertaal moet word. Dit was die vrug van sy eerbied vir die Woord. Hy het egter nie net kennis van die oorspronklike taal gehad nie, maar ook 'n fyn aanvoeling vir taal en styl gehad. Die feit dat hy self kunstenaar was, het hom die vermoë gegee om die klank en ritme van woorde en sinne te beoordeel.
Hier moet in gedagte gehou word dat die vertalers van die Bybel wat in 1933 verskyn het 'n besonderse taak gehad het, naamlik om 'n Afrikaanse Bybeltaal te skep. In hierdie verband moes hulle baanbrekerswerk doen. Tydens die Eerste Taalbeweging het ds. S.J. du Toit hom soveel moontlik by die spreektaal gehou, wat een van die redes vir die mislukking van daardie vertaling was. In die proefuitgawe van die vier Evangelies en Psalms van 1923 is weer die styl van die Statevertaling gevolg, en ook hierdie vertaling was nie geslaagd nie.
Totius en die Bybelvertaling is onlosmaaklik aan mekaar verbind. As betreklike jong man van 39 jaar begin hy in 1916 daarmee en staan 1923 op die voorpunt daarvan. Die onbevredigende uitslag van die proefvertaling van 1923 roep by hom so 'n sterk reaksie wakker dat hy geen steen onaangeroer laat om die welslae van toekomstige pogings te waarborg nie. Selfs sy eie familielewe moet die offer bring, aangesien hy die eensaamheid moet opsoek om hierdie taak te verrig. Nie alleen wysig hy sy oorspronklike siening dat die vertaling uit die Nederlandse Bybel gemaak moet word nie, maar span ook al sy kragte in om te verseker dat die manne wat die werk moet onderneem, al die tyd daarvoor tot hul beskikking sal hê.
Intussen is hy self hard besig met vertaling, veral waar hy die hele Ou Testament as opdrag het, met uitsondering van die kleinere profete en die historiese boeke wat onderskeidelik deur prof. E.E. van Rooyen en dr. H.C.M. Fourie vertaal is. Aan die betreklik jong Afrikaanse skryftaal wat by die begin van die Afrikaanse Bybelvertaling nog nie eens as amptelike landstaal erken is nie, moet 'n waardigheid verleen word, sonder om soepelheid in te boet. Hierin speel Totius 'n baie belangrike rol.
Op 29 Mei 1933 word die eerste besending Afrikaanse Bybels in Suid-Afrika ontvang. Vanaf die verskyning van die eerste uitgawe is Totius onophoudelik met die hersiening daarvan besig. Daarby hou hy hom op die hoogte met die jongste kommentare, woordeboeke en aflewerings van die nuwe Nederlandse vertaling en win ook steeds die advies van taaladviseurs in. Op die vergaderings van vertalers te Stellenbosch, Potchefstroom en Bloemfontein kom hy telkens met voorstelle waardeur die vertaling gekoördineer en verbeter kan word. Uit sy korrespondensie met die ander vertalers blyk dat die hele Bybelvertaling voortdurend sy aandag in beslag neem. Daar word allerweë erken dat Du Toit se bydrae tot die vertaling van die Bybel in Afrikaans baie belangrik en waardevol was. Selfs siekte het hom nie daarvan weerhou om met die hersiening van die werk voort te gaan nie. Op sy siekbed het hy nog altyd aan moontlike verbeterings en 'n beter skryfwyse gedink. Die hartaanval waaraan hy beswyk het, het hom getref terwyl hy besig was met die finale afronding van die hersiene uitgawe van die Afrikaanse Bybel.
Prof. B.B. Keet, in 1973 die enigste oorlewende lid van die oorspronklike vertalers, het dan ook gesê dat die Afrikanervolk swaar in die skuld is teenoor Totius vir die liggaamskragte wat hy op die altaar gelê het in sy onvermoeide ywer in verband met die vertaling. Sy medewerkers was dit eens dat hy die stukrag en siel van die vertalers en die praktiese mens onder hulle was. Dr. J.D. Kestell getuig dat hy hier nie die digterlike dromer nie, maar die man van die daad was. Dit is waar dat die Bybelvertaling te letterlik was om die Afrikaanse idioom tot sy reg te laat kom.
Sedert daardie tyd het Afrikaans egter ontwikkel sodat daar baie groter uitdrukkingsmoontlikhede ontstaan het. In die lig van hierdie ontwikkeling het die vertaling van Totius en die ander vertalers gebreke, maar hulle moet eer ontvang vir die werk wat hulle as baanbrekers gedoen het in 'n stadium toe Afrikaans nog besig was om sy beslag te kry.
Gereformeerde Kerkleier
wysig
Sy bydrae tot die kerklike lewe van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika (GKSA) was van betekenis. Veral ná 1911 toe hy hoogleraar geword het, het sy kerk baie van sy dienste gebruik gemaak. Vanaf 1911 het daar geen pre-advies oor belangrike sake voor die Sinodes van die GKSA gedien waarin hy nie in mindere of meerdere mate saamgewerk het nie. Vanweë sy besondere kennis van die kerkreg is sy oordeel dikwels gevra, selfs buite die grense van sy eie kerk. As prediker was hy gewild. Sy preke was nie gekunsteld of grootdoenerig nie en het uitgemunt deur die Skriftuurlike karakter daarvan. Dit was Skrif-prediking wat gebore is uit sy eie omgang met en eerbied vir die Woord.
Waardering
wysig
Buite die kring van sy eie kerk was sy invloed ook groot op die kerklike en volkslewe in Suid-Afrika. Sy Psalmberyming het hom 'n onvergeetlike plek in die geskiedenis van die Afrikaanse taal en kerklike lewe gegee. Sy bydrae tot die Bybelvertaling van 1933 en die hersiening daarvan het die drie Afrikaanse kerke ten goede gekom. Hoewel hy lid van die GKSA was, het die wel en wee van die twee susterkerke ook altyd op sy hart gelê. Die drie Afrikaanse kerke in Suid-Afrika sal altyd met dankbaarheid aan hom dink.
Sy diepe Godsvrug, sy geloof in die moeilikste omstandighede, selfs in persoonlike smart, sy kinderlike eenvoud, sy gebondenheid aan die Woord, besiel almal wat hom in herinnering roep. Totius was tingerig gebou, nie sterk van gestel nie, maar verrassend taai. Hy was lief vir die eensaamheid in die natuur, lief vir visvang en 'n gereelde wandelaar. Maar hierdie ingekeerde peinser met die geboë gestalte was ook lief vir geselskap en het in sy nederigheid graag met die eenvoudiges en met jong mense verkeer. Hy het 'n fyn humorsin gehad en daardeur in menige krisismoment die spanning gebreek. Hy was musikaal en het verskillende instrumente bespeel, onder meer die siter.
As Totius het hy in toenemende mate geliefd geword by sy volk oor alle politieke en kerklike grense heen. Dit blyk onder meer uit die warm hulde wat aan hom gebring is op sy sestigste verjaardag en weer met sy sewentigste op sy plasie Krugerskraal. Sy verdienste as geleerde, digter, Bybelvertaler en psalmberymer is erken deur die toekenning van verskeie eredoktorate, sowel in die buiteland as in sy eie vaderland. Daar bestaan van hom 'n bronskop deur Coert Steynberg, wat in besit van wyle prof. G. Dekker van Potchefstroom was; die Du Toit-familie beskik oor 'n olieverfportret deur Tessa Lötter en 'n bronsbeeld deur Laurika Postma, van wie ook die bronsreliëf in die Totius-saal van die PU vir CHO is. In die hooflesingsaal van die Letteregebou van dieselfde inrigting staan 'n bronsborsbeeld deur J. Roos.
Huldeblyke
wysigMet sy dood het talle publikasies en mense hulde aan Totius gebring, byvoorbeeld:
Die Huisgenoot
wysig"By al die smart van skeiding, by al die verslaenheid waarmee ons weer voor die dood staan en ondanks die groot meegevoel wat daar na sy familie uitgaan, kan ons as volk nie sê dat ons Totius deur sy afsterwe verloor het nie. Dit sou so 'n geringskatting van sy betekenis wees, want wat is die waarde van 'n gawe wat later weer weggeneem word? En Totius was 'n gawe aan die Afrikaner – 'n unieke gawe wanneer 'n mens sy lewenswerk in die geheel aanskou en dit plaas in die raamwerk van die tyd waarin hy geleef het. In 'n volle en arbeidsame lewe waarvan die patroon reeds baie vroeg vasgelê was en waarvan hy nooit afgewyk het nie, het hy hom as dienaar aan sy volk gewy, sy talente tot volle ont-plooiing gebring en sy medemens verryk met die vrugte van 'n ruim en gevoelige hart en 'n edel gemoed. Ons is ryker omdat hy by ons was. As hoogleraar het 'n unieke vormende en inspirerende krag van hom uitgegaan, sodat sy studente sonder uitsondering glo dat hul aanraking met hom die grootste geesteservaring van hulle lewe was. By die heengaan van so 'n figuur kan 'n volk nie treur sonder om ook bly te wees nie. In ons verlies kan ons oneindig dankbaar wees oor die gawe van so 'n bevrugtende en vrugbare lewe aan die beginjare van die opkomende Afrikaanse kultuur. Totius het ons ontval, maar die gawe van Totius aan ons kan nooit van ons weggeneem word nie."
Die Volksblad
wysig"Die hele Afrikanerdom beween vandag die heengaan van Totius, een van die heel grootste manne wat ons jong volk nog opgelewer het, 'n geestelike leier wie se lewenswerk deur die eeue heen voort sal leef. In die hart van die Afrikanerdom het 'n groot en dankbare liefde gebrand vir die beskeie en nederige persoon van Totius, wat, in weerwil van die buitengewone aansien wat hy in alle kringe geniet het, nooit anders was nie as opreg vriendelik en genaakbaar, met 'n humoristiese vonkeling in die oog en 'n onskuldige grappie vir almal met wie hy in aanraking gekom en saam geleef en gewerk het. Hy was 'n skone voorbeeld van die godsdiens wat hy so innig bely het: klein in eie oë, maar groot in sy daadkrag en sy ywer vir sy God en sy volk."
Die Burger
wysig"Met die heengaan van Jacob Daniël du Toit het Suid-Afrika een van sy heel groot manne verloor. As mens, as digter, as Godsman, as volksman, het hy 'n plek in die hart van die Afrikaner ingeneem wat nou leeg sal wees, omdat daar niemand anders is wat dit kan vul nie."
Prof. L.J. du Plessis
wysig
Prof. Du Plessis het intiem met Totius saamgewerk, onder andere as eerste sekretaris van die Bybelvertalers. "Oor sy betekenis vir kerk en skool en volk hoef nie uitgewei te word nie: dit is alombekend en word ook oral erken. Tog is dit nodig om daarop te wys dat Totius die Gereformeerde Kerk en sy Teologiese Skool verryk het deur die Afrikanerisme van die Genootskap van Regte Afrikaners, die Calvinisme van die Vrye Universiteit en die Anti-rewolusionêre Party. En in hierdie verband moet ook verwys word na die gelykgesinde medewerking van Totius se vernaamste Potchefstroomse kollegas, wyle professore Jan Kamp en Ferdinand Postma. Hierdie manne is dit wat, op die in Burgersdorp gelegde grondslag, Potchefstroom gemaak het tot 'n geestelike krag in ons land, maar meeste van almal Totius self. Sy gees veral is dit wat kerk, skool en universiteit blywend gestempel het; en ook deur hulle sal sy gees op die Afrikanervolk bly inwerk, maar veral deur sy digwerk, sy Bybelvertaling en sy Psalmberyming, en meeste van alles deur laasgenoemde, wat sekerlik die hoogtepunt is van sy skeppingswerk en vergelykbaar met die beste in die wêreld."
Prof. B.B. Keet
wysig"Hier het ons 'n man wat baie groot gawes van God ontvang het, maar dit so nederig gebruik het dat die Afrikaanse kerke nie anders kan as om God daarvoor te dank nie."
Prof. D.F. Malherbe
wysig"Hy wat sy volk kon troos en na die ewigheid kon rig, het groot gedien. Hy sal lewe. Dit is genoeg om die Gereformeerde Kerk, sy Teologiese Skool en die PU vir CHO te laat verstaan watter groot genade God aan hulle betoon het om van naderby, so intiem, met hom te kon lewe, en sy invloed te kon ervaar. Aan God alleen die eer!"
Galery: Groepfoto's van studente en predikante
wysig-
Op dié foto van die Teologiese Skool Burgersdorp se tennisklub, 1902, die Amicitia Tennis Club, sit die toekomstige ds. Krüger regs in die voorste ry. Volledige name: I.D. du Plessis (bes moontlik eintlik D.P. du Plessis), H.J.R. du Plessis, H.D. Lessing, N.H. van der Walt, I.D. Krüger. 2e ry: Francisca Lion Cachet, Annie Lion Cachet, Sannie Venter, Annie Coetzee, Tinie Vorster, Annie Coetzer, Lettie Postma, Martie Venter, Marie Postma. 3e ry: P.W. Bingle, B.R Grobler, T.N. Venter, J. Kruger, J.C. Venter, D.G. Kruger, A.P.C. Duvenage, H.J.J. Van der Walt. Die vroue in die tweede ry het die eggenotes geword van: di. H.C. Lutingh, H.J.J. Van der Walt, H.J.R. du Plessis, H. Strecter, J.C. Venter, J. Grobler, prof. J.A. du Plessis, ds. N.H. van der Walt en prof. J.D. du Toit. -
1904: Die Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerk in sitting op Rustenburg. Eerste ry: Di. Willem de Klerk, Flippie Snyman, J.G.H. van der Walt, Totius, G.H.J. Kruger. Tweede ry: Di. Martinus Postma, Petrus Postma, prof. Jan Lion Cachet, di. L.J. du Plessis, W.J. Snijman. Derde ry: Di. T. Hamersma, Willem Postma, Louis Vorster, Dirk Postma, J.A. van Rooy en prof. J.A. du Plessis. -
Die Algemene Sinode in sitting te Middelburg, Kaap, 1904, waartydens besluit is om die Teologiese Skool Burgersdorp na Potchefstroom te verplaas. Voor: (vyfde van links) G.H.J. Kruger. Eerste ry op stoele: (vyfde van links) ds. A.J.J. de Klerk Coetsee, oudl. G. Henning, J.G.H. van der Walt, L.J. du Plessis, prof. Jan Lion Cachet, Petrus Postma, J.D. du Toit, P.C. Snyman, Taetse Hamersma. Eerste ry staande: (sesde van links) Willem Postma, Martinus Postma, J.A. van Rooy, onbekend, prof. Jan Kamp, W.J. de Klerk, J.C. Kruger, J.A. du Plessis, W.J. Snyman, Dirk Postma. -
Afgevaardigdes na die Gereformeerde Kerk se Algemene Sinode te Reddersburg, 1910. Voor: J.A. van Rooy, Martinus Postma, Petrus Postma, W.J. Snyman, Jan Lion Cachet, Louw du Plessis, Louis Vorster, Pieter Biewenga. Middel: J.G.H. van der Walt, Jacobus du Plessis, Willem de Klerk, G.H.J. Kruger, Dirk Postma, H.J.R. du Plessis, Willem Postma, Hendrikus Pasch. Agter: J.P. van der Walt, N.H. van der Walt, T.N. Venter, P.C. Snyman, J.H. Kruger, Totius, Sietse Los, T. Hamersma, Derk Rumpff. -
Die Nasionale Sinode van die GKSA van 1939 voor die Vrouemonument in Bloemfontein. Eerste ry: H.S. van Jaarsveld, F.N. Lion Cachet, W.J. Postma, B. de Klerk, H.J. Venter, J. van Rooy, P.W. van der Walt, P.G.W. Snyman. Tweede ry: N.H. van der Walt, J.G.H. van der Walt, D. Postma, dr. J.D. Du Toit, J.A. van Rooy, dr. C.J.H de Wet, dr. S.O. Los, dr. J.P. Jooste, J.V. Coetzee, I.D Kruger, J.C. van der Walt. Derde ry: J.P. van der Berg, G.H.J. Kruger, A.L Aucamp, M. Postma, J.M. de Wet, I.J. Lessing. Vierde ry: Jacs van Rooy, J.L. de Bruin, J.A. Schutte, A. Postma, E.L.J. Venter, D.G. Venter, J.L. Vorster, T.T. Spoelstra, Derk Rumpff, H. du Plessis. Vyfde ry: dr. B.J. de Klerk, P.J. de Klerk, J.J. Venter, J.H. Boneschans, L.S. van der Walt, S. du Toit, J.F. du Plooy, A.S.E. Yssel. Sesde ry: H.F.V. Kruger, P.J.S. de Klerk, D.N. Kotze, W.J. Snyman, W.F. Venter, S.P. van der Walt, J.W.J. van Ryssen, N.J. Snyman, B.R. Krüger, D.J. van der Walt. -
Professore en studente van die Teologiese Skool Potchefstroom, 1940. Eerste ry: J.J.S. Venter, J.F. Erasmus. Tweede ry: prof. S. du Toit, prof J.D. du Toit (Totius), prof. C.J.H. de Wet. Derde ry: P.J. Coetzee, P.J. Venter, D.C.S. van der Merwe, L.J. Botha, G.C.P. van der Vyver, S.C.W. Duvenage. -
Die Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika op Rustenburg, 4 April 1924, onder die seringboom waaronder die Kerk in 1859 gestig is en met prof. H.H. Kuyper as deputaat van die Geref. Kerke in Nederland. Eerste ry: A.S.E. Yssel, C.W.M. du Toit, J.V. Coetzee, J.G.H. van der Walt, J.H. Boneschans, J.C. van der Walt. Tweede ry: D.P. du Plessis, D. Rumpff, T. Hamersma, D. Postma, M. Postma, prof. H.H. Kuyper, L.P Vorster, proff. J.D. du Toit, J.A. du Plessis, I.D. Kruger. Derde ry: D.N. Kotzé, N.H. van der Walt, A. Duvenage, J.A. van Rooy, C.J.H. de Wet, B.J. de Klerk, W.J. de Klerk, G.H.J. Kruger, D.G. Venter, H.P.J. Pasch. Vierde ry: F.P.J. Snyman, H.J. Venter, P.J.S. de Klerk, H.S. van Jaarsveld, H.J.R. du Plessis, J.H. Kruger. -
Professore van die Teologiese Skool Potchefstroom tydens die aftrede van prof. J.D. du Toit (Totius). Eerste ry: W.J. Snyman, J.D. du Toit, J.P. Jooste. Tweede ry: S. du Toit en P.J.S. de Klerk. -
Studente, dosente en besoekende predikante neem in April 1949 tydens die Sinode van die GKSA afskeid van Totius by die Teologiese Skool Potchefstroom. Eerste ry: D.F. Malan, G.P. Scheepers, C. Hatting, L.J. Botha, P.W. Buys, S.C.W. Duvenage, P.W. van der Walt, W.J. Postma, G.P.L. van der Linde, J.J.S. Venter, G.C.P. van der Vyver, M.J. Booyens, S.J. du Plessis, K.S. van Wyk de Vries. Tweede ry: J.V. Coetzee, P.J. Venter, P.J. Coetzee, J.W.J. van Ruyssen, D.J. van der Walt, H.G. Stoker, J.C. van der Walt, J.H. Boneschans, prof. J.D. du Toit, B.J. de Klerk, D.G Venter, A.S.E. Yssel, H.S. van Jaarsveld, H.J. Venter, D.N. Kotzé, N.T. Snyman. Derde ry: D.C.S. van der Merwe, B.R. Krüger, J. Postma, R.S.J. van Wyk, M. Postma, J.L. de Bruin, C.E.G. Malan, J.J.H. Booysen, B.J. de Klerk, A.L. Aucamp, J.A. Schutte, I.J. van der Walt, L.S. Van der Walt, S. du Toit, A. Duvenage, W.J. Snyman, P.J.S. de Klerk, T.T. Spoelstra. Vierde ry: D.J. Delport, J.L. Vorster, J.P. Jooste, A.A. Venter, J.F. du Plooy, H.F.V. Kruger, Jacs Van Rooy, I.J. Lessing, J.M. de Wet, S.P. van der Walt, P.J. de Klerk.
_-_eerste_ry_WJ_Snyman,_JD_duToit,_JP_Jooste,_tweede_ry_S_du_Toit_en_PJS_d_Klerk.jpg)
Bronnelys
wysig- Bekker, Martin: Enkele gedenkwaardighede oor Totius (dr. J.D. du Toit). In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 26, nr. 2, Desember 1976.
- (af) Van der Vyver, dr. G.C.P. 1969. My erfenis is vir my mooi. Potchefstroom: Kalvyn Jubileum Boekefonds.
- E.C. Pienaar (1935). Digters uit Suid-Afrika: Bloemlesing uit die Poësie van die Tweede Afrikaanse Taalbeweging. Sewende hersiene en vermeerderde druk. H.A.U.M. v/h J. Dusseau & Co., Kaapstad.
Eksterne skakels
wysig| Wikisource bevat oorspronklike werke deur of oor Jacobus Daniël du Toit |
| Wikimedia Commons bevat media in verband met Totius. |
- Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden 1951–1953, pag. 145-150
- Trekkerswee, deur Totius. Tekeninge deur J.H. Pierneef. Verkrygbaar by Projek Gutenberg.
- (af) Versoek dat sy standbeeld van die Potchefstroomkampus van die Noordwes-Universiteit geskuif word[dooie skakel]. URL besoek op 14 Desember 2015.