Sinsbou

Sinsbou, sintaksis of sinsleer het onder meer te doen met hoe sinne opgebou word, want die volgorde van die sin speel dikwels 'n belangrike rol by die betekenis wat oorgedra word. Sintaksis het dus te make met die verhouding waarin woorde tot mekaar staan in sinne. Voorbeelde waar sintaksis die betekenis van 'n sin kan verander:

• Cassie vertel 'n langer storie. Cassie vertel 'n storie langer.
• Dis ver van mooi af. Dis mooi van ver af.

Sintaksis steun dikwels sterk op woordsoortetikettering om analises te doen. So ook kan die verskeie sinstipes verder geklassifiseer word na verlang van die eenhede waaruit die sin bestaan en die funksie wat elke sinsdeel vervul.

Sinstipes

Daar word tussen vier basiese sinstipes onderskei:

• Stelsinne (Ek drink koffie.)
• Vraagsinne (Wie drink koffie?)
• Bevelsinne (Drink jou koffie!)
• Uitroepsinne (Wat 'n heerlike koppie koffie!)

Stelsinne

• Die punt sluit 'n stelsin af.

Die hond loop al weer in die straat rond.

• Wanneer 'n stelsin op 'n e-pos- of internetadres eindig, word die sin met 'n punt afgesluit.

Kontak my gerus by adres@adres.co.za.

• Woordgroepe wat as losstaande stellings optree, word in die reël ook met 'n punt afgesluit.

Ek is siek en sat vir jou gesanik. Siek en sat.

Vraagsinne

• 'n Vraagteken sluit 'n direkte vraag, retoriese vraag, einddeelvraag (wat eindig op nè, hè of frases soos nie waar nie), of intonasievraag af.'

Wat is jou naam? Ek sit en wonder: Hoe laat is dit eintlik? Sy is pragtig, nie waar nie?

• 'n Vraagsin wat as stelling optree, kan met 'n punt afgesluit word.

Wie weet, miskien kom sy tog more huis toe. Wat praat jy alles, buurman.

Bevelsinne en uitroepsinne

• Die uitroepteken word geplaas na uitroepe en bevele, sinne wat affek soos woede of verbasing uitdruk, of sinne wat hard uitgespreek word.
• Bevele en waarskuwings word in die reël met 'n uitroepteken afgesluit.

Kom hier! Gou! Pasop vir jou!

• Die uitroepteken word gebruik na enige woord, frase of sin in die direkte rede wat hard en skielik uitgespreek moet word.

"Uit!" roep die tennisskeidsregter van sy stoel af.

• Die uitroepteken wat na 'n woord, frase of sin geplaas word, dui affek soos verbasing, ongeloof, blydskap of sarkasme aan.

Eina! Ag nee, man! Net nie dit nie! Hy is soggens 'n regte ou sonstraaltjie!

• Let wel: Uitroeptekens moet oordeelkundig gebruik word, want te veel daarvan is steurend.

Sien ook

• Afrikaanse taalleer
• Nominalisering
• Pragmetiek
• Semiotiek
• Sintaktiese terme
• Woordsoorte

Bronne

• Afrikaanse woordelys en spelreëls, 2017. Kaapstad: Pharos
• VIvA, 2019. Taalportaal,

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Sinsbou.
• Virtuele Instituut vir Afrikaans (VIvA) — Taalpo. rtaal