Stamsel
Stamselle is selle wat in die meeste multisellulêre organismes aangetref word. Hulle word gekenmerk deur die vermoë om hulself te hernu deur mitotiese selverdeling en om te verander in 'n wye verskeidenheid soorte selle. Navorsing in stamselle het begin by oorspronklike navorsing wat gedoen is deur die Kanadese wetenskaplikes Ernest McCulloch en James Till in die 1960's.[1][2] Die twee breë kategorieë stamselle in soogdiere is: Embrioniese stamselle wat geïsoleer kan word uit die binneste selmassa van blastosiste en volwasse stamselle wat in volwasse weefsels aangetref word. In 'n ontwikkelende embrio kan stamselle verander in enige van die gespesialiseerde embrioniese weefsels. In volwasse organismes, speel stamselle en voorloperselle 'n herstellende rol in die liggaam en vul gespesialiseerde selle aan en hou die toevoer van genesende organe in stand soos in die geval van bloed, vel en die weefsels van die spysverteringskanaal.
Tegnologiese ontwikkeling maak dit tans moontlik om stamselle te kweek en doelbewus om te skakel na gespesialiseerde selle met eienskappe wat ooreenkom met verskeie weefsels soos spier of senuwee deur middel van selkulture. Tans word volwasse stamselle vanuit 'n verskeidenheid bronne onder andere die bloed uit die naelstring en beenmurg gereeld gebruik vir geneeskundige terapie. Embrioniese stamselle wat gekweek kan word deur kloning is ook al voorgestel as 'n belowende kandidaat vir toekomstige terapeutiese tegnieke.[3]
Stamselnavorsing
[wysig | wysig bron]Gedurende 1988 in Frankryk is die eerste stamseloorplanting, op 'n sesjarige seuntjie met bloedarmoede, gedoen. Hy het die oorplanting vanaf sy sussie se naelstring gekry. Vandag is hy gesond en het geen nagevolge van die siekte nie.
Stamseloorplantings is nou al meer algemeen en net in 2005 is 5000 oorplantings uitgevoer.
Wanneer 'n baba gebore word, word vanuit die naelstring van 50 tot 200 ml stamselle onttrek wat dan geberg moet word. Dis 'n baie steriele proses en moet baie vinnig ná geboorte gedoen word, voor die bloed stol. Die stamselle word dan getel en getoets, die bloed word geskei en die stamselle daaruit onttrek en gestoor. Die selle word teen -196 °C in 'n Bio-Vault Laboratorium gevries.
Dié stamselle kan tot 25 jaar lank bewaar word en kan deur 'n stamseloorplanting in die genesing van bloedverwante siektes soos leukemia, bloedarmoede en limfoon gebruik word. Al die ander selle in die liggaam, soos bloed, spier, been, vel en senuwee word uit die stamsel vervaardig.
Ouers wat hul kinders se stamselle wil bewaar moet dit voor die geboorte al reel. Die stamselle kan ook deur broers, susters, ouers en grootouers gebruik word. Broers en susters het 'n een-uit-vier-kans dat die selle gaan pas. Ouers het 'n een-uit-agt-kans en oumas en oupas 'n een-uit-twaalf-kans. Die oorplantingsproses is amper dieselfde as 'n beenmurg-oorplanting.
Sommige mense glo dat vir etiese redes stamselnavoring nie altyd 'n goeie ding is nie. Mense mag dalk nog kinders kry net om hul stamselle te gebruik om hulself of ander kinders te genees. George W. Bush het selfs sy veto stem gebruik om verdere ontwikkeling daarvan te probeer keer, maar die meeste mense is ten gunste van stamseloorplantings.
Navorsing oor stamselle word wêreldwyd gedoen, wat 'n groot invloed kan hê op die mediese wêreld. Op die oomblik lyk dit of stamselle in die toekoms selfs siektes soos Parkinsonsiekte, Alzheimersiekte, diabetes en rugmurgbeserings sal kan behandel.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Becker AJ, McCulloch EA, Till JE (1963). "Cytological demonstration of the clonal nature of spleen colonies derived from transplanted mouse marrow cells". Nature. 197: 452–4. doi:10.1038/197452a0. PMID 13970094.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ Siminovitch L, McCulloch EA, Till JE (1963). "The distribution of colony-forming cells among spleen colonies". Journal of Cellular and Comparative Physiology. 62: 327–36. doi:10.1002/jcp.1030620313. PMID 14086156.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ Tuch BE (2006). "Stem cells—a clinical update". Australian Family Physician. 35 (9): 719–21. PMID 16969445.
