Tempel van Artemis
Die Tempel van Artemis of Artemision (Grieks: Ἀρτεμίσιον, Turks: Artemis Tapınağı), ook minder korrek bekend as die Tempel van Diana, was ’n Griekse tempel vir die godin Artemis. Dit was geleë in Efese (naby die moderne dorp Selçuk in die hedendaagse Turkye) en was een van die Sewe Wonders van die Antieke Wêreld. Dit is drie keer herbou voordat dit finaal in 401 n.C. verwoes is.[1] Net die fondament en stukke beelde van die laaste tempel is nog op die terrein oor.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die eerste heiligdom op die terrein dateer uit die Bronstydperk, baie jare voor die aankoms van die Ioniërs in die gebied. Volgens Kallimachos se Himne aan Artemis het die Amasones dit gebou. In die 7de eeu v.C. is die ou tempel in ’n vloed verwoes. Herbouwerk het omstreeks 550 v.C. begin en is betaal deur koning Croesus van Lidië, wat Efese omstreeks 560 v.C. verower het. Dit het 10 jaar geduur. Die tempel is in 356 v.C. afgebrand en is weer herbou, dié keer as een van die Sewe Wonders.
In 268 n.C. is die tempel verwoes of beskadig in ’n aanval deur die Gote, ’n Oos-Germaanse volk;[2] dit is daarna miskien herbou of herstel, maar dis onseker. Die latere geskiedenis van die tempel is nie duidelik nie en die Gote kon dalk die tempel finaal verwoes het. Minstens sommige van die stene is gebruik om ander geboue mee te bou.[3] Van die pilare in die Hagia Sophia in Konstantinopel (die hedendaagse Istanboel) was oorspronklik in die Tempel van Artemis,[4] en ander standbeelde en dekoratiewe items is oral oor dié stad gebruik.
Die hoofbronne oor die tempel is Plinius die ouere se Natuurgeskiedenis XXXVI.xxi.95 en Plutarchus se Lewe van Alexander III.5.
Ontdekking van die tempel
[wysig | wysig bron]
Ná ’n soektog van ses jaar is die terrein van die Tempel van Artemis in 1869 ontdek deur ’n ekspedisie onder leiding van John Turtle Wood wat deur die Britse Museum geborg is. Uitgrawings het tot in 1874 geduur.[5] Nog ’n paar stukke beeldhouwerk is gevind tydens uitgrawings in 1904–'06 onder David George Hogarth. Die stukke beeldhouwerk van die tempel wat in die 4de eeu herbou is en ’n paar van die vroeëre tempel wat in die herbouwerk gebruik is, word tans in die Britse Museum uitgestal.
Vandag word die terrein verteenwoordig deur ’n enkele pilaar wat opgebou is uit onverwante stukke wat daar ontdek is.
Kultus en invloed
[wysig | wysig bron]Die argaïese heiligdom onder die latere tempels was duidelik vir die een of ander vorm van "Groot Godin", maar niks is van haar kultus bekend nie. Die geskrifte wat dit as dié van die Amasones beskryf, verwys na die stigtermites van latere Griekse inwoners wat die kultus en tempel van "Artemis Ephesia" ontwikkel het. Die rykdom en glans van die stad en tempel is aanvaar as bewys van Artemis Ephesia se mag en was die rede vir haar plaaslike en internasionale aansien: ondanks die verskeie rampe wat die tempel getref het, is dit telkens herbou – as geskenk vir en tot eer van die godin – en het dit verdere vooruitgang meegebring.[6]
Altare, tempels en feeste ter ere van Artemis het deur die hele Griekse wêreld voorgekom, maar Efese se Artemis was uniek. Die Efesiërs het haar as "hulle s’n" beskou en het aanstoot geneem as beweer is dat sy iemand anders ook sou beskerm. Nadat die Perse die Lidiese koning Croesus verslaan het, het die Efesiërs hom al hoe minder krediet gegee vir die herbouing van die tempel. Oor die algemeen het die Perse die Efesiërs goed behandel, maar hulle het van Artemis se artefakte uit die tempel verwyder en Persiese priesters in haar kultus ingebring; die Efesiërs het hulle nooit daarvoor vergewe nie.[7]
Toe Alexander die Grote die Perse verslaan en aanbied om vir die tempel se tweede herbouing te betaal, is sy aanbod vriendelik maar ferm van die hand gewys. Die Efesiërs het gemeen "dis nie geskik dat een god ’n tempel vir ’n ander een bou nie".[8]
Onder Hellenistiese en latere Romeinse heerskappy is groot feeste vir die godin gehou, waartydens Grieke van albei geslagte huweliksmaats gesoek het, speletjies en kompetisies gehou is en opvoerings plaasgevind het in die godin se naam.[9]
Efese se Artemis
[wysig | wysig bron]
Uit ’n Griekse oogpunt is Efese se Artemis ’n ander figuur as die Griekse godin. In die Griekse mitologie is Artemis die tweelingsuster van Apollo; sy is ’n maagd en jagter wat die Titaniese Selene as maangodin vervang het. In Efese is ’n godin wat die Grieke met Artemis verbind het, in ’n argaïese, voor-Hellenistiese vorm vereer. Volgens Robert Fleischer[10] was sy uit hout gesny en met juwele versier. Op geld wat in Efese gemunt is, word die godin met oënskynlik verskeie borste uitgebeeld en met ’n kroon wat die stad se mure voorstel.
Die godin het ook aspekte met die Griekse godin Kybele gemeen gehad, soos dat sy deur vroulike slawe onder toesig van ’n priesteres bedien is, asook deur eunugs[11] en jong maagde.[12]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ John Freely, The Western Shores of Turkey: Discovering the Aegean and Mediterranean Coasts 2004, p. 148; Clive Foss, Ephesus after antiquity: a late antique, Byzantine, and Turkish city, Cambridge University Press, 1979, pp. 86 - 89 & footnote 83.
- ↑ 268: Herwig Wolfram, Thomas J. Dunlap, tr., History of the Goths (1979) 1988 p.52f
- ↑ Clive Foss, Ephesus after antiquity: a late antique, Byzantine, and Turkish city, Cambridge University Press, 1979, pp. 86 - 87
- ↑ "Explore Turkey :: St. Sophia :: Construction for the Third Time". exploreturkey.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Junie 2018.
- ↑ "Ephesos - An Ancient Metropolis: Exploration and History" (in Duits). Austrian Archaeological Institute. Oktober 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Maart 2010. Besoek op 1 November 2009.
- ↑ Stevenson, Gregory (2001). Power and place: Temple and identity in the Book of Revelation. de Gruyter. p. 77, citing Aelius Aristides, Concerning Concord, 25.
- ↑ LiDonnici 1992, p. 401.
- ↑ Strabo, Geografie, 14.1.22, en Gregory Stevenson, Power and place: Temple and identity in the Book of Revelation, De Gruyter, 2001, p. 79.
- ↑ Plinius die ouere, Natuurgeskiedenis, 35-93
- ↑ Robert Fleischer, Artemis von Ephesos und der erwandte Kultstatue von Anatolien und Syrien EPRO 35 (Leiden: Brill) 1973
- ↑ Strabo, Geographica, 14.1.23
- ↑ Xenophon, Anabasis, v.3.7.
Bronne
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Tempel van Artemis.- Tempel van Artemis Geargiveer 4 November 2012 op Wayback Machine, Britse Museum
- James Grout: Temple of Artemis, Encyclopædia Romana
