Gaumiz

Galmiz
Wappe vo Galmiz
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Friburg (FR)
Bezirk:	Seew
BFS-Nr.:	2259i1f4
Poschtleitzahl:	3285
Koordinate:	578640 / 19979546.9488947.158062441
Höchi:	441 m ü. M.
Flächi:	8.92 km²
Iiwohner:	(31. Dezämber 2022)
Website:	www.galmiz.ch
Gaumiz Gaumiz
Charte
Charte vo Galmiz w

Gaumiz (amtlich Galmiz; franzöösisch Charmey) isch e politischi Gmeind im Seebezirk vom Kanton Fryburg i dr Schwiiz.

Geografii

D Ortschaft isch vier Kilometer nordöschdlech vo Murte am Rand vom Grosse Moos und näbem Murtesee. Va de Gmiinflechi si 71,5 % landwirtschaftlichi Flechi, 19,6 % Waud, 7 % Sidligsflechi ù 2 % schüschtigi Flechi. Nachpuurgmiine va Gaumiz si Mont-Vully, Murten, Ried bei Kerzers ù Muntelier.

Gschicht

Gaumiz isch zum eerschte Maul gnamset choo im Jaar 1242 aus Chalmitis (1340 Charmey).

Yywoner

Quela: Bundesamt für Statistik 2005

Jaar	1850	1860	1870	1880	1888	1900	1910	1920
Yywoner	422	372	384	422	401	467	434	440
Jaar	1930	1941	1950	1960	1970	1980	1990	2000
Yywoner	439	463	473	480	505	393	447	560

De Uusländeraateel isch 2010 bi 14,3 % gläge.

Religion

71,6 % va de Yywoner si im Jaar 2000 evangelisch-reformiert gsii, 17,7 % römisch-katholisch.

Sproochgeografii

Gaumiz ligt a dr Sproochgränze zwüschem dütschsproochige Deil vo dr Schwiiz und dr Romandie, wo me französisch tuet rede. Bi de Vouchszelig 2000 hii va de 560 Yywoner 90 % Tüütsch aus Hùùptspraach aaggää, 5,4 % Franzöösisch ù 4,6 % anderi Spraache. De seislertüütsch Tialäkt va Gaumiz ghöört zum Hööjschtalemannisch.

De Ort isch hüt dütschsproochig, aber ursprüngli het mer z Galmiz e frankoprovenzalischi Mùndart gschwätzt ùn Französisch gschriibe. Des weiss mer, wyl zum eine öbe zwei Drittel vo de Flurname z Gaumiz en romanische Ursprùng hen, ùn zum andre wyl d Personename in Urkùnde no im 15. Joorhùndert zum grööschte Deil romanisch ùn nit dütsch sin. In synrer Ùntersuechig zur dütsch-französische Sproochgränz vo 1891 het de Jakob Zimmerli gmeint, dass die ursprünglichi Bevölcherig vilycht dur Seuche oder äänligs dezimiert worde wär, ùn deno zwüschem 16. ùn 17. Joorhùndert dütschsproochigi Yywandrer zuezooge wäre. Eso isch de Frybùrger Patua als Volchssprooch vùm Bärndütsche ersetzt worde.

Gaumiz het aber no bis mindeschtens 1722 au e französischsproochigi Schuel gha. Scho 1683 het zwar en Prediger vo Murte gfordret, dass mer z Gaumiz au sött e dütschi Schuel yyrichte. De Groossi Root vo Bärn (wo für die Sache dertemool im Seeland zueständig gsi isch) het des aber dertemool no abgläänt, ùn gmeint, dass s Dorf zwar ganz vo dütschsproochige Dörfer ùmgee wär, aber die Lüt, wo es wötte, ihri Chinder au ùff Oberried in di dütschi Schuel dörte chönnte schigge. 37 Joor spööter im Joor 1720 aber isch nooch ere Petition vo dütschssproochige Galmizer au e dütschi Schuel yygrichtet worde, aber di französischi Schuel het s Schuelhuus no dürfe bhalte. Zwei Joor drùff hen Yywohner deno aber „wegen verspührender grosser Frucht und Nutzen“ gfordret, dass mer des sött ändre, ùn drùff het de Root vo Bärn entschiide:

„dass dem Teütschen Schulmeister zu Galmiz, dessen Schulkinder in grosser Anzahl, selbe auch immer stärker anwächst, das dortige Schulhaus eingeräumt werde, dann der halbe Schulgarten und die halben Schulbünten, wie auch zwey Fuder Holtz und zehen Cronen in Gelt; dem welschen Schulmeister dann, dessen Schulkinder und daher fliessende Mühe allezeit abnimmt, das übrige, als zehen Cronen, ein Fuder Holtz und die zugehörigen Aecker und Heuung gebühren und zukommen.“

– Bscheid vùm Groosse Root vo Bärn, 1722

De Zimmerli vermuetet, dass di welschi Schuel deno rächt bal drùff zuegmacht het. ùn irgetwenn isch de lokali Patua deno z Gaumiz ussgstorbe.

Vrcheer

Dur d Gmeind füert d Autobaan A1. Z Galmiz heds sid 1876 en Baanhof vo dr Baanlinie vo Murte uf Lyss.

Bilder

• 
  s Schuel- und Gmeindhuus
• 
  dr Baanhof

Weblink

 Commons: Galmiz – Sammlig vo Multimediadateie

• Website vo dr Gmeind Gaumiz
• Ursula Birchler: Galmiz In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.