Oberdytschi Dialäkt
| Dialäkt: Undermarkgreflerisch |
Di oberdytsche Dialäkt zelle zue dr hochdytsche Dialäkt im Side vum dytsche Sprochruum. S Oberdytsch unterscheidet sich vum Mitteldytsch doderdur, ass di zwot oder hochdytsch Lutverschiebig in sterkerem Maß durgfiert woren isch.
Biet un Abgränzig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Gränze vu dr oberdytsche zue dr mitteldytsche Dialäkt bildet d Speyerer Linie (nerdligs Appel gege sidligs Apfel). Di nerdlige oberdytsche Dialäkt hän bi dr zwote Lutverschiebig dr nejhochdytsch Stand, in dr sidlige oberdytsche Dialäkt isch au no urgerm. k im Aalut verschobe (Affrikata im Südbairisch, Extremverschiebig zue dr Frikata im Sidalemannisch):
- Niderdytsch: maken – Appel – Katt
- Mitteldytsch: machen – Appel – Katz
- Oberdytsch: machen – Apfel – Katz
- Sidbairisch: Kchatz
- Sidalemannisch: Chatz
In däm Verglyych sin d Worttype ufzellt ohni wyteri Lutveränderige, wie z. B. dr Nasalschwund (machen > mache) oder dr Umlut oder d Rundig (Apfel > Epfel > Öpfel).
Dialäkt
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Zum Oberdytsch ghere drej großi Dialäktgruppe: s Alemannisch, s Bairisch un s Oschtfränkisch. In eltere Darstelige het mer d Karlsruher Linie as Gränz vum Oberdytsch zum Mitteldytsch aagsähne, wäge däm het mer do s Oschtfränkisch no as Ibergangsruum zwisch em Oberdytsch un em Mitteldytsch definiert. In dr nejere Literatur wird s Oschtfränkisch aber em Oberdytsch zuegordnet, wel mer hite d Speyerer Linie un d Germersheimer Linie as wichtiger aasiht.
Au s uusgstorbe Langobardisch wird zue dr oberdytsche Dialäkt zellt, wel d Lutverschiebig vollständig durgfiert gsi isch.
- Ooberdydsch
- Oschtfränkisch (Nordoberdydsch)
- Alemannisch (Weschtoberdydsch)
- Bairisch (Oschtoberdydsch)