Acebache

Antiguos brazaletes d'acebache.

Colgante n'acebache, Magdaleniense MHNT

L'acebache ye un mineraloide de color negru brillante. Ye una escasa variedá de carbón húmicu formáu nel periodu xurásicu y cretácicu, polo que s'usa como piedra semipreciosa. Orixinóse a partir de tueros d'árboles de les fámilies Araucarácees o Protopinácees soterraos y sometíos a altes presiones. El nome asturianu acebache, remanez d'una pallabra d'orixe árabe.

Carauterístiques

L'acebache ye compautu, nidiu al tactu, llixeru y abondo blandu (alredor de 2,35 na escala de Mohs), tien quiebra concoidea y color de raya pardu escuru. Ambura produciendo enforma fumu, despidiendo golor bituminosu y dacuando fedientu. La so densidá bazcuya ente 1,2 y 1,3 g/cm³. Ta formáu por un amiestu heteroxéneu de material carbonáceu orgánicu y materia mineral, constituyida principalmente por vitrinita, compuestu orgánicu que remanez de la lignina, la celulosa y otros compuestos presentes nes plantes vasculares con granes.

Ye un material bien fráxil, polo que la so estraición siempres foi artesanal, siendo de talla difícil cuando s'intenten esculpir figures con abondosos detalles y calaos. Esta circunstancia dotó al arte de l'acebachería d'escasos márxenes espresivos. Trabáyase con llima y tornu, adquiriendo por aciu d'na pulimentación afecha un rellumu intensu que nun escai col pasu del tiempu.

L'acebache nel mundu antiguu

Medallón d'Acebache de Oles, motivos celtes, Acebache y plata..

Nel mundu antiguu denomábase succinum nigrum, oldeándose-y al ámbare o succino, col qu'apaez acomuñáu frecuentemente. Tamién se-y llamó lapis gagates, denominación usada ente otros pol naturalista Pliniu'l Vieyu y per San Isidoru, autor que, na so obra Etimoloxíes, esclaria la razón: «Gagates ye una piedra atopada de primeres en Licia, Asia Menor (Turquía) que ye refundiada a la vera pel ríu Gagas, y d'ende vien-y el nome; hai munches en Bretaña. Ye una piedra negra, plana, nidia y ambura aplicada al fueu. Los escritos fechos col barru d'esta piedra nun se borren...» Nel presente, la llocalidá turca de Oltu, un distritu de la provincia de Erzurum, ye onde más s'estrayi y ellabórase esta xema en Turquía y ye homónima con ella. (En turcu acebache ye Oltu taşı que significa “piedra d'Oltu”.)

Topóse en restos neolíticos, en túmulos y so dólmenes; en dalgunos d'ellos recuperáronse más de cien cuntes d'acebache lo que confirma yera una posesión d'enforma valor al qu'atribuyíen un innegable calter proteutor hai yá dellos miles d'años. Les xoyes d'acebache foron bien apreciaes polos Exipcios, Fenicios, Etruscos, Romanos y los Viquingos, magar que la cuenta más antigua apaez nun colgante d'acebache na Cueva de les Caldes (Uviéu), nun nivel perteneciente al Solutrense Cimeru, datáu en redol al 17.000 BP -enantes del presente-, esto ye 15.000 años enantes de Cristu.

Usos

Úsase en xoyería pa faer pieces de gran guapura, colgantes, camafeos, collares, aniellos, xunto con materiales como maderes nobles, piedres precioses o semiprecioses y metales preciosos. Coles pieces de mayor tamañu fáense talles.

Mientres miles d'años al acebache atribuyóse-y un calter proteutor escontra tou mal, y ta consideráu como'l talismán del Camín de Santiago, el proteutor del pelegrín, la piedra máxica, l'emblema xacobéu.

Procedencia

El meyor acebache del mundu, xunto col de Whitby, ye'l d'Asturies, España. Otros acebaches vienen de Teruel (Cretácicu), Francia, Alemaña y Turquía (Cretácicu), Estaos Xuníos -Nuevu Méxicu y Dakota del Sur, Colorado, y Venezuela.

Acebache na Península Ibérica

Con un color negru intensu, testura y durez incomparable, ye estrayíu na zona denominada la Marina, na Mariña Xurásica Asturiana, ente Xixón y Ribesella, na zona d'Oles, Villaviciosa, dende onde hai más de cien años esportábase a Inglaterra. Foi'l Principáu'l mayor suministrador de la península de material en brutu a lo llargo de los sieglos. Estudios llevaos a cabu por un equipu d'investigación de la Universidá d'Uviéu demuestren que l'acebache peninsular vien de una familia d'árboles xurásicos, escastada hai 65 millones d'años, les protopinácees, amás de les Araucariaceae.

La zona costera que va dende Xixón hasta Colunga ye la que guarda mayores depósitos y, históricamente, onde se concentraron cuasi toles esplotaciones. Conocida güei como la "Mariña de los Dinosaurios", ye un terrén xurásicu con abondoses muestres de la fauna y flora d'esta era. L'acebache ye'l material fósil d'orixe vexetal más importante y representativu de toa ella. Foi, ensin dulda, el meyor de tol continente européu ya igual al afamáu de Whitby: dambos, l'inglés y l'asturianu, los meyores del mundu.

Acebache nel Reinu Xuníu

N'Inglaterra, l'acebache de Whitby impúnxose con pieces de xoyería d'adornu personal gracies al gran impulsu mientres el reináu de Isabel I (1533-1603), fía d'Enrique VIII y Ana Bolena. La reina inglesa punxo la moda d'enormes vistíos en blancu y negru, los sos colores favoritos, los que yeren afataos por cuentes y xoyes d'acebache, camafeos, broches, colgantes y collares, en munches de les sos semeyes vense estes xoyes d'acebache. A mediaos del sieglu XVIII, l'acebache impúnxose como xoya de llutu tres el fallecimientu de la reina madre y darréu la del Principe Albertu, llutu que s'enllargó mientres cuarenta años, estos años foron onde se produció la mayor demanda d'acebache d'Asturies, estimándose que la esportación dende Asturies a Inglaterra foi d'alredor d'un millón de quilos.

Referencies

• Azabachería asturiana, Conseyería d'Economía del Principáu d'Asturies, de Valentín Monte Carreño.
• Eliseo Nicolás Alonso, Maestru acebacheru - páxina museu: "www.azabachelise.com"

Enllaces esternos

• Asociación pal desarrollu de la tradición del Acebache n'Asturies
• Asociación Cultural Amigos de Lise, azabache, madera y piedra
• [2] Azabache Lise, páxina no de ventes.]].

• Datos: Q543694
• Multimedia: Jet (lignite)