Archipiélagu de les Guaitecas

Archipiélagu de les Guaitecas
Situación
País	Chile
Rexón	Rexón d'Aisén del General Carlos Ibáñez del Campo
Tipu	archipiélagu
Asitiáu en	Océanu Pacíficu
Coordenaes	43°55′17″S 73°49′33″W / 43.9213°S 73.8258°O
	Archipiélagu de les Guaitecas Archipiélagu de les Guaitecas (Chile)
Datos
Altitú media	67 m

El archipiélagu de les Guaitecas^{[Nota 1]} tamién conocíu como islles Guaitecas, ye un archipiélagu asitiáu nel océanu Pacíficu na rexón austral de Chile, al sur de la islla Grande de Chiloé. Estender en direición NO-S aproximao por 35 nmi con un anchu mediu de 20 milles.

Ta conformáu por numberoses islla grandes y pequeñes. La más estensa ye la islla Gran Guaiteca siguida poles islla Ascensión, Clotilde, Betecoi, Leucayec, Elvira, Mulchey y otres de menor tamañu.

Alministrativamente pertenez a la Provincia d'Aysén de la Rexón Aysén del Xeneral Carlos Ibáñez del Campo.^[1]

Dende hai aproximao 6.000 años les sos costes fueron habitaes por indíxenes canoeros, antecesores del pueblu chono. A fines del sieglu xviii esti pueblu sumiera.

Allugamientu

Mapa del archipiélagu

Asitiáu al sur de la boca del Guafo y al norte de la canal Tuamapu. Estender de NO-S aproximao 35 milles con un anchu mediu de 20 milles.

Les sos llendes son:

Norte: La boca del Guafo y el golfu Corcováu dixebrar de la islla Grande de Chiloé.
Este: La canal Moraleda dixebrar de la mariña continental.
Sur: La canal Tuamapu y el pasu del Chacao dixebrar del archipiélagu de los Chonos.
Oeste: L'océanu Pacíficu.

La mayor de la islles ye la islla Gran Guaiteca, siguida d'Ascensión, Clotilde, Betecoi, Leucayec, Elvira, Mulchey y otres más pequeñes. Tán dixebraes poles canales Puquitín, Lagreze, Carbunclu, Cuervu, Betecoi, Leucayec y Pumar.^[2]

Xeoloxía y orografía

Formáu por delles isla, les más próximes al océanu son polo xeneral grebes y desnudes por tar espuestes a tola fuercia del vientu. Les islles del interior tán cubiertes d'un monte abondoso y sano que va dende la vera del mar hasta'l cume de los cuetos.

De forma montascosa, regular altor y desigual porte; compuestes de granitu, cuarzu y cayuela con una llixera capa de tierra vexetal y cubiertes d'árboles.^[2]

Oceanografía

Cuasi nun hai bancos de sable y fango. Sí hai, picachos de roques aprucíes xeneralmente señalizaos por sargazos. Les corrientes somorguien y despinten dacuando estos sargazos polo que tien de caltenese sollerte vixilancia mientres la navegación.

Nes canales empobinaes de E-O, les marees producir con regularidá; el fluxu tira escontra l'este y el refluxu escontra l'oeste. La so intensidá ye de 2 a 3 nuedos y la so amplitú nun supera los 3 metros.^[3]

Flora y fauna

Tán cubiertes d'una llixera capa de tierra vexetal cubiertes d'árboles ente los que s'estremen el ciprés. Hai abondosos peces, mariscos, foques y aves marines.^[4]

Historia

Los conquistadores españoles, a raigañu del descubrimientu del estrechu de Magallanes fueron los primeres en reconocer l'archipiélagu de les Guaitecas. En 1553 el gobernador de Chile, don Pedro de Valdivia, comisionó a don Francisco de Ulloa por qu'esplorara la ruta del Estrechu. Ulloa foi'l primer navegante que reconoció esa rexón. Na crónica de la so espedición señala qu'aportó a un archipiélagu llamáu de los Chonos y que más al sur tuvo un enfrentamientu colos nativos.

Dende mediaos del sieglu xx esos llugares son percorríos con seguridá por grandes naves de toles naciones, gracies a les numberoses reconocencies y trabayos hidrográficos efectuaos neses peligroses costes.

Por más de 6.000 años estes canales y les sos costes fueron percorríes polos chono, indíxenes, nómades canoeros. A fines del sieglu xviii esti pueblu fuera escastáu por causa de les emigraciones y sedentarización, entemeciéndose definitivamente cola población chilota.

Espediciones y trabayos hidrográficos

Descripción sector norte

Islla Gran Guaiteca

Mapa de la isla

Ta allugada nel estremu noroeste del archipiélagu. Ye la más estensa ya importante del conxuntu, tien 16 milles na so exa más llarga E-O y un anchu mediu d'unes 5 milles. Nes sos agües hai abondosos peces y nes sableres atópase gran cantidá de mariscu. Nel monte hai caza y nel campu atópase verdures monteses. Esiste forraxe como pa caltener animales vacunos.

Pel norte cuerre la boca del Guafo, pel este la canal Puquitín que la dixebra de la islla Ascensión, pel llau sureste ta la canal Cuervu que la dixebra de la islla Betecoi, pel sur la canal Tuamapu y pel oeste les agües del océanu Pacíficu.

Sobre la mariña norte abre la badea Low que tien dos surgidores y álzase el monte Trau de 148 metros. Sobre la mariña sur ta puertu Barrientos.^[5]

Badea Low

Mapa de la badea

Allugada na mariña NO de la islla Gran Guaiteca, la so boca ente la islla Guacanec y los castros Gaviluetes tien 4½ nmi d'anchu, el so sacu mide 3 nmi. En tol so alredor hai una cadena de cuetos de medianu altor que baxa selemente hasta'l mar que la so mariña ta llarada de roques y castros. Hai una sienda que la comunica con badea Melinka.

Tien dos fondeaderos llamaos surgidero Esterior y surgidero Interior o puertu Low. El primeru ye seguro en 30 metros de fondu y llechu de sable; l'Interior o Puertu Low convien cuando hai vientos del 3° o 4° cuadrante. La badea ufierta abondosa agua duce, anque la so coloración ye acoloratada la so calidá ye bona. Hai peces y abondosos mariscos. Nel interior hai caza y verdures monteses.^[6]

Islla Ascensión

Mapa de la isla

Atopar al este de la islla Gran Guaiteca, como empotrada nella. El so relieve ye más baxu que'l de la Gran Guaiteca. Mide 7 milles na so exa más llarga y unes 4 milles na so otra exa. Ta llindada pela canal Puquitín pel norte, que la dixebra de la islla Gran Guaiteca, y pela canal Lagreze pel sur, que la dixebra de la islla Clotilde.

Na so mariña S'atopa la llocalidá de Melinka, principal centru comercial de los archipiélagos de les Guaitecas y de los Chonos. La mayoría de les naves que saleen el canal Moraleda faen escala nesti puertu polo que la comunicación col continente ye constante y regular.^[7]

Canal Puquitín

Mapa de la canal

Formar ente'l llau este de la islla Gran Guaiteca y el llau norte de la islla Ascensión. Tien 6 milles de llargu. Ye angostu pero bien puercu y predresu polo que nun ye navegable, amás que la so entrada oriental atópase apexada por una barra de sables y roques llamada La Tranca polos paisanos.^[7]

Islla Clotilde

Mapa de la isla

Atopar nel llau sur de la islla Ascensión dixebrada d'ésta pela canal Lagreze. Pel llau sur cuerre la canal Betecoi que la dixebra de la islla Betecoi y pel so llau este ta la canal Carbunclu que la dixebra de delles islles menores. Les sos dimensiones son de 4 milles na exa más llarga por 2 milles na otra exa.^[7]

Canal Lagreze

Mapa de la canal

Formar ente'l llau sur de la islla Ascensión y la mariña norte de la islla Clotilde. Tien una llongura de 5 milles. La entrada oriental de la canal ta parcialmente apexada por piedres y arena, les que dexen solo'l pasu d'embarcaciones menores. La canal ye navegable en tola so estensión.^[8]

Badea Melinka

Mapa de la badea

Allugada ente'l llau SE de la islla Ascensión, la banda NE de la islla Clotilde y dellos castros allugaos al este d'ella y les islles del grupu Peligrosu o Pumar y la parte NO de la islla Leucayec. Mide 4 nmi d'anchu E-O por 2½ nmi en sentíu N-S. La badea ye'l principal centru comercial de les islles Guaitecas y del archipiélagu de los Chonos.

L'estremu sur de la islla Ascensión ye la punta Melinka, al oeste d'ella allúgase puertu Melinka de ¾ nmi d'anchu que va angostando escontra l'oeste hasta llegar a 4½ cables na entrada de la canal Lagreze. Al NO de punta Melinka álcense llombes qu'abriguen el puertu dende'l norte hasta'l noroeste. Na roca Melinka hai un faru automáticu.

El puertu cunta con una rampla de formigón de 60 metros de llongura pal serviciu de pasaxeros y carga. A la entrada del esteru Alvarez atópase'l surgidero Carolina aptu pa naves hasta de porte moderáu que pueden fondiar en 30 metros d'agua y llechu de sable.^[9]

Puertu Barrientos

Mapa del puertu

Emplazado na mariña sur de la islla Gran Guaiteca. Mide 7 cables d'anchu na so boca por 1½ nmi de sacu en direición norte. Abiertu a los vientos del S y SO pero una nave puede fondiar no fondero del sacu en 20 metros d'agua y llechu de fango quedando asina abellugáu. Poles sos bones condiciones y facilidá d'accesu, canal Tuamapu, ye consideráu'l meyor puertu d'esti sector.^[10]

Descripción sector de la media

Canal Leucayec

Mapa de la canal

Cuerre a lo llargo de la ribera NO de la islla Leucayec dixebrándola de les islles Clotilde y Betecoi. La so estensión ye d'unes 7 milles. Al oriente de la islla Clotilde les pequeñes islles Mercedes y Anita estremar en dos formando nel llau oeste d'elles el canal Carbunclu.

Les sos agües son fondes y el so menor anchu ye de 7 cables. Ye navegable por tou tipu de naves y ye la ruta indicada p'aquelles que deseyen salir al océanu pela canal Tuamapu.^[11]

Canal Carbunclu

Mapa de la canal

Al oriente de la islla Clotilde hai dos pequeñes islles, Mercedes y Anita, les que dan forma a la canal Carbunclu. Esti nun tien más de 4 milles de llargu. Navegable solo por buques pequeños.

Na canal siéntense corrientes que tiren hasta 4 nuedos polo que tien de tenese especial atención con elles. Les sos agües xunir a les de la canal Leucayec.^[11]

Islla Betecoi

Mapa de la isla

Atopar al sur de la islla Clotilde dixebrada pela canal Betecoi y al este de la islla Gran Guaiteca dixebrada pela canal Cuervu. Al sur d'ella cuerre la canal Tuamapu. El so tamañu ye de 6 milles de llongura por 2,5 milles d'anchu. El so relieve ye de regular altor. Nel centru d'ella hai un altor de 290 metros y otra de 254 metros.^[11]

Canal Betecoi

Mapa de la canal

Cuerre ente les islles Betecoi y Clotilde. Tien 6 milles de llargu y un anchu de 1 milla. Ye fondu y llibre de peligros. Xune les canales Cuervu y Leucayec.^[12]

Canal Cuervu

Mapa de la canal

Dixebra la islla Gran Guaiteca de la islla Betecoi. Tien aproximao 3 milles de llargu. Anque ye fondu y llibre de peligros, ta apexáu nel so estremu sur onde se xunta a la canal Tuamapu.^[12]

Canal Pumar

Allugar ente les costes NE de la gran islla Leucayec y les pequeñes islles Luisa y Tea. El so llargor ye d'unes 5 milles y el so anchu mediu ye de 1 milla. La so fondura ye sobre los 17 metros.

Ye navegable por tou tipu de naves y ye bien útil pa los buques que salen del puertu de Melinka escontra la canal Moraleda o los que procedentes dende'l sur dirixir a dichu puertu.^[12]

Islla Mulchey

Mapa de la isla

Ta allugada nel estremu SE del grupu de les islles Guaitecas, al sureste de les islles Leucayec y Elvira. Tien forma triangular colos sos llaos d'aproximao 4,5 milles cada unu. Na so ribera sur atópase puerto Ballena.^[13] Na islla funciona'l complexu turísticu puerto ballena atendíu polos sos dueños, Fermín , Soledad y Favio,únicos habitantes del llugar. Nel mesmu desenvuélvense distintes actividaes, como caminaes,pesca, avistamiento de delfines etc....

Descripción sector sur

Islla Leucayec

Mapa de la isla

Asitiada'l SE de la islla Clotilde y al este de la islla Betecoi dixebrada d'elles pela canal Leucayec. Pel so llau NE cuerre la canal Pumar. Ye la segunda islla en tamañu dempués de la islla Gran Guaiteca, mide 12 milles de N-S y 4 milles d'anchu.

Nel llau SE llevanta'l cuetu Mantán de 410 metros, el cume más altu del grupu de les Guaitecas y bien notable cuando se-y mira dende'l norte.^[12]

Islles Manzano

Mapa de les islles

Allúguense 5 nmi al NE de la islla Leucayec y na entrada norte de la canal Moraleda. Son un grupu d'islles, castros y roques de les cualos podemos mentar: Julia, Tea, Aguda, Loquitos, Campos, Luisa y Yates, esta postrera ye la de más al norte y de 102 metros d'altu. Pol SO de les islles Luisa y Campos cuerre la canal Pumar.^[12]

Canal Tuamapu

Mapa de la canal

Formar ente'l llau sur de les islles Gran Guaiteca y Betecoi, y la mariña norte del archipiélagu de los Chonos. Xune la canal Moraleda por aciu el pasu del Chacao y otros pasos col océanu Pacíficu.

Cuerre por aproximao 30 milles en direición ESE-ONO, el so anchu ye considerable en cuasi tol so percorríu, en dellos tramos tien aproximao unes 5 milles. Nel sector en que se xune a la canal Moraleda esti anchu mengua hasta llegar a pequeños pasos de los cualos el más conocíu ye'l pasu del Chacao. La derrota pol pasu del Chacao ye recomendable solo pa naves pequeñes.^[13]

Puerto Ballena

Mapa del puertu

Formáu ente la mariña este de la islla Mulchey y la islla Mike. Mide 5 cables de boca y 5 cables de sacu. Ye despobláu y nél recalen solo naves qu'esperen tiempu, lloberos y pescadores. El fondeadero ta protexíu de los vientos del este y del SO. Pa naves de tamañu moderáu hai un fondeadero en 40 a 45 metros d'agua fondo de magre y roca. Na so mariña hai bayura de llocos.^[14]

Ver tamién

Notes

↑ 1.- Encamiéntase lleer esti artículu teniendo a la vista un atles y/o les cartes de navegación de les zones que se menten. 2.- La descripción de los sectores ta fecha d'este a oeste.

Referencies

↑ Aysén, 2018.
↑ ^2,0 ^2,1 Institutu Hidrográficu, 1981, páxs. 241,242.
↑ Institutu Hidrográficu, 1981, p. 241.
↑ Institutu Hidrográficu, 1981, p. 242.
↑ Institutu Hidrográficu, 1981, p. 243.
↑ Institutu Hidrográficu, 1981, páxs. 242,243.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Institutu Hidrográficu, 1981, p. 244.
↑ Institutu Hidrográficu, 1981, páxs. 244,245.
↑ Institutu Hidrográficu, 1981, páxs. 245,246.
↑ Institutu Hidrográficu, 1981, p. 252.
↑ ^11,0 ^11,1 ^11,2 Institutu Hidrográficu, 1981, p. 247.
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 Institutu Hidrográficu, 1981, p. 248.
↑ ^13,0 ^13,1 Institutu Hidrográficu, 1981, p. 249.
↑ Institutu Hidrográficu, 1981, p. 253.

Bibliografía utilizada

Institutu Xeográficu Militar (1970). Atles de la República de Chile. Santiago - Chile - Institutu Xeográficu Militar. Segunda edición.
Institutu Hidrográficu (1974). Atles Hidrográficu de Chile. Valparaíso - Chile - Institutu Hidrográficu de l'Armada. Primer edición.
Institutu Hidrográficu (1981). Carreru de la Mariña de Chile Volume II. Valparaíso - Chile - Institutu Hidrográficu de l'Armada. 5ª edición.
Aysén, Rexón (2018). Gobierno de Chile - Rexón d'Aysén. https://www.gob.cl/rexones/region-de-aysen/. Consultáu'l 11 d'abril de 2018.

Enllaces esternos

Directemar - Armada de Chile
Reglamentu de practicaje y pilotaje - Armada de Chile. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
Revista Mar Lliga Marítima de Chile.
Oceanografía xeolóxica UCV
Clima región Aisén - DGAC

[1] 1.- Encamiéntase lleer esti artículu teniendo a la vista un atles y/o les cartes de navegación de les zones que se menten. 2.- La descripción de los sectores ta fecha d'este a oeste.

[FOOTNOTEAysén2018{{{c}}}-2] Aysén, 2018.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}241,242-3] 2,0 ^2,1 Institutu Hidrográficu, 1981, páxs. 241,242.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}241-4] Institutu Hidrográficu, 1981, p. 241.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}242-5] Institutu Hidrográficu, 1981, p. 242.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}243-6] Institutu Hidrográficu, 1981, p. 243.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}242,243-7] Institutu Hidrográficu, 1981, páxs. 242,243.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}244-8] 7,0 ^7,1 ^7,2 Institutu Hidrográficu, 1981, p. 244.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}244,245-9] Institutu Hidrográficu, 1981, páxs. 244,245.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}245,246-10] Institutu Hidrográficu, 1981, páxs. 245,246.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}252-11] Institutu Hidrográficu, 1981, p. 252.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}247-12] 11,0 ^11,1 ^11,2 Institutu Hidrográficu, 1981, p. 247.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}248-13] 12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 Institutu Hidrográficu, 1981, p. 248.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}249-14] 13,0 ^13,1 Institutu Hidrográficu, 1981, p. 249.

[FOOTNOTEInstitutu_Hidrográficu1981{{{c}}}253-15] Institutu Hidrográficu, 1981, p. 253.

[Nota 1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]