Conxuntu históricu de la Villa de Pravia

Conxuntu históricu de la Villa de Pravia
	Bien d'Interés Cultural
	Conxuntu Histórico-Artísticu
Llocalización
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	provincia d'Asturies
Conceyu	Pravia
Coordenaes	43°29′15″N 6°06′43″W / 43.4876°N 6.1119°O
	Conxuntu históricu de la Villa de Pravia Conxuntu históricu de la Villa de Pravia (Asturies)
Patrimoniu
BIC	RI-53-0000484

El Conxuntu históricu de la Villa de Pravia, asitiáu na capital del conceyu asturianu del mesmu nome, entama a crearse nel sieglu XIII cola concesión por Fernando III de la Carta Puebla. Por Decretu 21/95 de 2 de marzu del Principáu d'Asturies foi declaráu Bien d'Interés Cultural cola categoría de Conxuntu Históricu.

Llendes

Les llendes del conxuntu son les establescíes nel apartáu 3 del decretu de declaración de B.I.C. Entama na plaza circular de la cai Carmen Miranda, pa siguir hacia el norte pela cai Agustín Bravo, la cai Valdés Bazán, y la avenida de Cudillero. Dende aquí, tira pal oeste pela Cuesta de Forniello y la cai Ramón García Valle. Nel cruceru cola cai Primu de Rivera, tuerce per esta cai pal sur hasta la plaza de la Capiella del Valle, y dende aquí diríxese pal este pela cai Martínez Tena, zarrando la llende na plaza circular de la cai Carmen Miranda.

Historia

Nel territoriu de Pravia, les ñicios arqueolóxicos constaten la esistencia continua de poblamientu dende dómina paleolítica, algamando na Alta Edá Media una mayor espoxigue col asentamientu y treslláu de la corte asturiana de Cangues d'Onís a Pravia.

Na primer metá del sieglu XIII. fúndase la Puebla pol monarca Fernando III, que dótala de Carta Puebla y finxa los sos alfoces, dependiendo de Pravia los territorios de los conceyos de Cuideiru, Muros y Sotu'l Barcu.

La Puebla de Pravia ñaz como villa fluvial, allugada a la vera del ríu Nalón. L'ampliu frente fluvial, l'abondanza pesquera, y la so proximidá a Avilés, favoreció el desendolcu comercial. Pravia foi amás una de les poques villes marítimes. qu'esfrutó de los privilexos d'alfolíes ^{[n 1]} del sal.

La situación xeográfica de Pravia, por ser encruciyada de caminos, axudó al so esporpolle. Asina la ruta de la costa travesaba Sotu'l Barcu, Muros y Cuideiru hasta enllaciar con Valdés, mentantu que la del interior diba de la mariña a Uviéu per Peñaullán, única pasada pa travesar el ríu Nalón.

Dende'l puntu de vista urbanísticu, la villa medieval tendría una forma radial que converxería n'una plaza central, alzándose nesta dómina la muria que finxaría el primer recintu urbanu. Esti núcleu sería camudáu con enanches nel sieglu XVIII y nel sieglu XIX.

Conxuntu históricu

No que se refier a la téunica constructiva, nes cases del conxuntu históricu empléguense los procedimientos tradicionales n'Asturies, murios resistentes y tremes de madera, que dende la segunda metá del sieglu XX, entamen a ser sustituyíos. por formigón y estructures metáliques.

La composición de fachaes suel ser simple col alliniamientu de vanos verticales y remate con bistechos de madera y en dellos casos con bufardes. En dalgunes más modernes, utilícense motivos clasicistes y modernistes. La piedra usada ye caliar gris con vetes roses y con un acabáu en color abuxáu, resultancia del amiestu de cal y del sable del ríu Nalón que contién islán.

Nel interior del Conxuntu Históricu de Pravia estremense dos zones da mayor interés, una ye la de la Colexata (col edificiu de la mesma, el Palaciu de Moutas, la plaza y les siete Cases de los Callóndrigos), y otra la del Ayuntamientu (el núcleu más antiguu de la villa, cola Casa Conceyu, la Casa de Busto y la Casa de los Valdés). Ente toos los elementos arquiteutónicos d'esti conxuntu, los más significaos son:

Colexata de Santa María la Mayor. Asítiase na Plaza de Sabíno Moutas. Entamó a construyise en 1715 por orde de Fernando Ignacio Arango Queipo, obispu de Tuy y natural de Pravia. Les obres terminen en 1721, consagrándose al cultu en xunu de 1727. Ye obra de los arquiteutos Francisco de la Riba Ladrón de Guevara y Pedro Muñiz Somonte. La colexata presenta una fachada de sillar ^{[n 2]} percorrida por grandes pilastres. El pisu baxu ye un pórticu con trés arcos de mediu puntu . Enriba de cada arcu, nel primer pisu, hai un óculo qu'alluma la tribuna. Sobro'l cuerpu derechu, llevántase la torre campanariu, cuadrada y de dos pisos. L'interior consta de trés naves, con una central (d'unos 35 m. de llargu) con cruceru y bóveda de media naranxa ^{[n 3]}. Tien dos sacristíes, sala capitular, coru altu sobro'l pórticu y galeríes sobro les naves llaterales que dan al cruceru. Son de destacar, ente otres obres decoratives, los retablos barrocos de Villabrille y Ron, y un escelente Vía Crucis, obra de Magín Berenguer.

Mención espresa amerita el so órganu barrocu. Construyíu en 1781 por Felipe de la Peña, allúgase n'una tribuna nel llau de la epístola. De madera pintada y dorada, ta coronáu con dos ánxeles con trompeta, y nel mediu d'estos, escudu con seis cuervos. La so mecánica y el so bon estáu de caltenimientu, faen qu'esti instrumentu seya perfeutu pa conciertos de música del barrocu hispánicu. Por decretu de 20 de setiembre de 2017, foi declaráu Bien d'Interés Cultural cola categoría de Bien Mueble.

Palaciu de Moutas. L'edificiu ta venceyáu dende los sos oríxenes a los Arango pos foi Fernando Ignacio Arango Queipo, obispu de Tuy, el so entamador. La denomación de Palaciu de Moutas, surde a consecuencia del casoriu de la señora de la Casa Nueva (Ramona de Inclán) col señor de la Casa de Moutas (Roque Alvarez Moutas). Ye de planta rectangular y organízase alredor d'un patiu interior. Del palaciu son visibles trés fachaes, puesto que la cuarta ta apegada a la Colexata, cola que comunica direutamente. La fachada noble, dividía per pilastres, tien como elementu señaláu la puerta con dos columnes de fuste llisu a los llaos. Los vanos, se distribuin regularmente pelos trés cuerpos destacando, nel central, la gran balconada del pisu cimeru. Sobro la moldura del balcón central allúgase ente lleones, l'escudu de los Cuervo-Arango, Inclán y Miranda.

Cases de los Callóndrigos. Construyéronse nel primer cuartu del sieglu XVIII, escontra la Colexata, pa viviendes de los callóndrigos. Nel aniciu foron ocho cases pequeñes ya iguales, que formaben un bloque rectangular de dos plantes. La planta baxa tien una arcada d'escarzanos ^{[n 4]} pensada como portalada, que desapildó al zarrase los arcos.

Casona del Busto. Asítiase na cai de Don Silo, enfrente la Plaza de la Marquesa de Casa Valdés. Ye un de los edificios más antiguos de Pravia, y foi alzáu na segunda metá del sieglu XVI, por Alvaro del Busto. Sería reconstruyíu en 1695, y otra vuelta a fines del sieglu XVIII. Ta construyida alredor d'un patiu central, con ocho columnes de piedra ochavaes. Tien dos plantes na so fachada principal, y na fachada trasera (que da pa la cai Agustín Bravo), destaca l'arcu de mediu puntu formáu por grandes doveles ^{[n 5]} y ventanes con antepechu de sillares. Nel sieglu XIX, construyóse una capiella apegada a la casona, ya independiente d'esta.

Casa de la Marquesa de Casa Valdés. Asitiada na plaza a la que da nome, ye una casa d'estilu neoclásicu que foi reconstruyída nel añu 1798 sobro un patiu central sofitáu por columnes de piedra. Na fachada distribúyense regularmente ventanes y balcones volaos y enrexaos, y xúnese, a traviés d'un pequenu edificiu, a la capiella. Amuesa un escudu nel qu'apaecen les armes de les principales families pravianes: Cuervu, Omaña, Selgas, etc.

Casa Conceyu. Tamién asitiada na Plaza de la Marquesa de Casa Valdés, ye de 1779, atribuyéndose la so construcción al arquiteutu Manuel Reguera González y el proyeutu a Ventura Rodríguez. Ye un edificiu cúbicu, con patiu central cubiertu, con dolce columnes ochavaes de piedra. Tien una sobria fachada de dos plantes con balcón central voláu. La so construcción costiose colos beneficios de la pesca del salmón.

Casa López de Grado. Atópase na Plaza les Madreñes. Construyida en 1756, ye de planta cuadrada, con trés llaos visibles, y compónenla dos plantes más áticu con bufarda. Ye d'estilu neoclásicu popular, magar que los vanos de la planta baxa y del interior foron camudaos. Na so fachada principal, el balcón central con voladizu tien a los llaos dos escudos, de López de Grado y de Miranda.

Casa Longoria. Asítiase na Plaza María Cristina. Esti edificiu, del sieglu XVIII de planta cuadrada, y tamién como dellos más de la villa, d'estilu neoclásicu popular, tien dos plantes na fachada principal y trés na posterior. Amuesa una regularidá na distribución de vanos, colos balcones de la fachada agrupaos de dos en dos.

Casa de Cienfuegos. Alcuéntrase na cai Xovellanos. La entrada a la casa faise per una gran puerta adintelada ^{[n 6]}, con grandes sillares. Nel centru del pisu baxu tien una ventana abocinada ^{[n 7]}, y sobro esta, balcón con voladizu rectangular y dos llaterales. Sobro la puerta principal tien un escudu d'armes, añadiéndose con posterioridá nesa fachada, un segundu escudu colos cuervos enfrentaos.

Capiella del Valle. Nel borde del conxuntu históricu, nel barriu de les Fuentes, atópase la Capiella de La Nuesa Señora del Valle. Ye una construcción del sieglu XIV (anque la so puerta principal, con dos arcos de mediu puntu separtaos por una pilastra ochavada sobro basa cuadrada, podría ser más antigua). Na capiella inicial, ficiéronse socesives igües hasta'l sieglu XVIII. L'interior compónse d'una nave con pórticu y sacristía añadíos nun llateral, y presbiteriu cubiertu con bóveda de cañón ^{[n 8]}. Ta decorada cola meyor obra escultórica del Renacimientu n'Asturies, el retablu y la imaxe de la Virxe col Neñu, obra del escultor italianu Juan Bautista Portigiani.

Cais y places. Espardíes peles cais y places de Pravia, amás de les construcciones enantes descrites, esisten otres, de menor relevancia, que contribúin a complementar el calter históricu-monumental del conxuntu. Ente les places, destaquen la de la Marquesa de Casa Valdés, la de les Madreñes, la de Sabíno Moutas, la del Conde de Guadalhorce, la de María Cristina y la del Suelu. Tocante a les cais, sobresalen la de Don Silo, la del Príncipe, la de la Victoria, la de Jovellanos, la de San Antonio y la d'Agustín Bravo.

Fora del núcleu históricu, mas merecedores de mentase, atópense:

La Fontana. Allúgase nel barriu del mesmu nome. Ye una fonte mural del barrocu tardíu, del añu 1781, fecha dende la que mana ensin interrupción.

L'Azucrera. Edificada en 1900 nel barriu de Buenavista, ye un referente de l'arquiteutura industrial en lladriyu. Solo tuvo actividá demientres dos zafres.

Notes

↑ Alfolí: Almacén de ceberes o sal.
↑ Sillar: Piedra, comúnmente con forma de paralelepípedu, llabrada en delles cares, coles que se llevanten los murios de sillería. Pol so grandor y pesu, faise precisu l'usu de maquinaria pa la so colocación.
↑ Bóveda de media naranxa: Bóveda semiesférica que cubre un espaciu, por regla xeneral, cuadráu.
↑ Arcu escarzanu: Tipu d'arcu rebaxáu simétricu, con un sector circular, que tien el centru perbaxo la llínea d'impostes (parte decorativa qu'enllacia la curva de l'arcu col elementu nel que sofítase).
↑ Dovela: Piedra llabrada que tien forma de cuña truncada, que xunto con otres acolliñaes radialmente, formen la vuelta d'un arcu.
↑ Dintel: Viga, maderu u otru elementu horizontal que cubre'l vanu d'una puerta o ventana, y fae de sostén del sobremuriu.
↑ Abocináu: Gûecu qu'aumenta gradualmente n'anchor, d'un llau de la parede a la opuesta.
↑ Bóveda de cañón: Bóveda de seición semicircular, xenerada pola prollongación d'un arcu de mediu puntu a lo llargo d'una exa llonxitudinal.

Referencies

Esti artículu ye una obra derivada de la disposición relativa al procesu de declaración d'un bien cultural o natural, asoleyada nel B.O.P.A. númberu 77, de tres d'abril de 1995, testu que ta llibre de restricciones conocíes, en virtú del derechu d'autor de conformidá col artículu 13 del Testu Refundíu de la Llei de Propiedá Intelectual (B.O.E. númberu 97, de 22 d'abril de 1996).

Declaración de Bien d'Interés Cultural: http://www.asturias.es/bopa/1995/04/03/19950403.pdf

Ficha de Bien d'Interés Cultural: https://sig.asturias.es/hipervinculos/Bienes_Interes_Cultural/Fichas_BICs/510806001000BIC.pdf

Bibliografía

Bances y Valdés, A.J.: Noticias Históricas del concejo de Pravía. 1911. Madrid.
Bellmunt Traver, Octavio y Canella Secades, Fermín: Asturias. 1900. Xixón.
Martínez, José Antonio: Asturias a través de sus concejos. Pravia (pax. 244-253). Editorial Prensa Asturiana. 1998. Uviéu.
Santos Rodríguez, Juan Ignacio: Espacios de hábitat y explotación en la conformación de los territorios medievales del Bajo Nalón. Territorio, Sociedad y Poder (núm. 1). Universidá d'Uviéu. 2006. Uviéu.
Zarracina Valcarce, Matilde: Zona interior centro occidental (II). Belmonte, Pravia, Proaza, Salas, Somiedo y Teverga (pax. 381-383). Liño núm 3. Revista del Departamentu d'Arte de la Universidá d'Uviéu. 1982. Uviéu.
Monteserín, Pepe y Martínez, José Antonio: Pravia. El Libro del Concejo. Ediciones Azucel. 2004. Avilés.

↑ «base de datos de monumentos de Wiki Loves Monuments» (13 payares 2017).

[2] Alfolí: Almacén de ceberes o sal.

[3] Sillar: Piedra, comúnmente con forma de paralelepípedu, llabrada en delles cares, coles que se llevanten los murios de sillería. Pol so grandor y pesu, faise precisu l'usu de maquinaria pa la so colocación.

[4] Bóveda de media naranxa: Bóveda semiesférica que cubre un espaciu, por regla xeneral, cuadráu.

[5] Arcu escarzanu: Tipu d'arcu rebaxáu simétricu, con un sector circular, que tien el centru perbaxo la llínea d'impostes (parte decorativa qu'enllacia la curva de l'arcu col elementu nel que sofítase).

[6] Dovela: Piedra llabrada que tien forma de cuña truncada, que xunto con otres acolliñaes radialmente, formen la vuelta d'un arcu.

[7] Dintel: Viga, maderu u otru elementu horizontal que cubre'l vanu d'una puerta o ventana, y fae de sostén del sobremuriu.

[8] Abocináu: Gûecu qu'aumenta gradualmente n'anchor, d'un llau de la parede a la opuesta.

[9] Bóveda de cañón: Bóveda de seición semicircular, xenerada pola prollongación d'un arcu de mediu puntu a lo llargo d'una exa llonxitudinal.

[966c62b4ea5c266b527ba1c36b86457196fefad4-1] «base de datos de monumentos de Wiki Loves Monuments» (13 payares 2017).

[1]

[n 1]

[n 2]

[n 3]

[n 4]

[n 5]

[n 6]

[n 7]

[n 8]