Reinu de Strathclyde

Reinu de Strathclyde (de 410 a 1058)
estáu desapaecíu
Alministración
Capital	Dumbarton
Forma de gobiernu	monarquía
Xeografía
Coordenaes	55°44′00″N 5°02′00″W

El Reinu de Strathclyde (del gaélicu escocés Srath Chluaidh, 'valle del Clyde'; orixinalmente en cúmbrico Alt Clut o Alt Clud, la 'roca del Clyde', y tamién Ystrad Clud, calcu tardíu britónicu del nome gaélicu) foi unu de los reinos britanos asitiaos en Yr Hen Ogledd (el Vieyu Norte), na zona britanohablante d'Inglaterra septentrional y sur d'Escocia mientres la dómina posromana y la Edá Media. Alt Clut yera'l términu britónicu para Dumbarton Rock, la capital medieval de la rexón. Puede tener el so orixe na tribu de los Damnonii descrita por Ptolomeo nel so Geographia.

La llingua de Strathclyde, y la de los pueblos britanos vecinos, gobernaos por non nativos conozse como cúmbrico, una llingua celta emparentada col galés antiguu. Les evidencies arqueolóxicu y toponímicu apunten a dellos asentamientos nórdicos o nórdicu-gaélicus mientres la era viquinga, anque en menor grau que na vecina Galloway. Un pequeñu númberu de topónimos n'anglosaxón indica la posible llegada d'inmigrantes northumbrianos antes de los asentamientos nórdicos. Por cuenta de esti amiestu y a la continua alternanza d'idiomes na zona, nun ye posible dicir si hubo dalgún asentamientu gaélicu anterior a la introducción de la llingua gaélica na Alta Edá Media.

Tres el saquéu de Dumbarton Rock por viquingos de Dublín en 870, el nome de Strathclyde empieza a apaecer nes fontes, seique indicando'l desplazamientu del centru del reinu a Govan, xunto a l'actual Glasgow. Nel mesmu periodu, el territoriu tamién ye llamáu Cumbria, y los sos habitantes cumbrios. Mientres l'Alta Edá Media, Strathclyde foi conquistáu pol Reinu d'Alba, pasando a formar parte del nuevu Reinu d'Escocia, anque calteniendo una personalidá propia hasta'l xii.

Oríxenes

Vista escontra'l norte de Dumbarton Rock, fuerte principal de Strathclyde dende'l sieglu VI hasta'l 870. El fuerte de Alt Clut tuvo sobre'l cuetu de la derecha.

Dumbarton vista dende l'otru llau del estuariu del ríu Clyde con marea baxa.

Clach nam Breatann, Glen Falloch, posiblemente l'estremu norte de Strathclyde.

La Geographia de Ptolomeo —que ye una carta de navegación, non un estudiu etnográficu— numbera'l númberu de tribus, o grupos tribales, qu'habitaben el sur d'Escocia na dómina de la invasión romana y la Britania romana nel sieglu i. Amás de los Damnonii, Ptolomeo describe a los Votadini, que la so capital paez ser Traprain Law; al oeste, los Selgovae nes Southern Uplands y, más al oeste yá en Galloway, los Novantae. Amás, un grupu conocíu como Maeatae, probablemente de la zona de Stirling, apaez mentáu nes fontes romanes posteriores. Créese que la capital de los Damnonii pudo ser Carman, cerca de Dumbarton, a ocho quilómetros remontando'l Clyde.

En Damnonia Ptolomeo identificó seis poblaciones, ente elles Alauna ('cabu'), que'l so significáu suxer la correspondencia con Dumbarton Rock, topónimu que procede del gaélicu Dun Breteann ('fuerte de los britanos'), y encaxa bien cola etimoloxía del xentiliciu Damnonii, d'un raigañu compartíu con otros pueblos de les islles que significa 'fondu' y que probablemente faiga referencia a 'xente del mar'.

Anque la frontera norte mientres la mayor parte de la dominación romana asitiar nel Muriu d'Adriano, la estensión de la influencia romana al norte de la muralla ye escura. Efeutivamente esisten puestos romanos al norte del Muriu, y fuertes tan al norte como Cramond pudieron ser puntos d'ocupación mientres llargu tiempu. Per otra parte, la frontera oficial foi adelantrada escontra'l norte en trés causes. Mientres les sos campañes, Agrícola algamara'l Tay y dos vegaes algamó la llinia del Muriu de Antonino: mientres la construcción del Muriu d'Adriano y na dómina de Septimio Severu, anque la frontera siempres foi llueu retrasada y el socesor de Severu, Caracalla, solo caltuvo ente dambos murios, el Intervallum, un sistema de patrulles de caballería, los areani. Amás d'estos contactos, los exércitos romanos realizaron espediciones de castigu al norte de les fronteres. Los habitantes de les tierres más allá de la frontera tamién viaxaron al sur del muriu, pa comerciar, sirvir nel exércitu romanu o asaltar. Los comerciantes romanos viaxaron al norte, y subsidios y sobornos de Roma fueron apurríos a les tribus y xefes que decidíen collaborar cola metrópoli. El nivel de romanización de la zona ye bien malo d'envalorar; teniendo en cuenta que nes árees so control direutu del Imperiu esisten duldes sobre esta cuestión, cuántes más nel casu de los Damnonii.

A la fin del periodu de la ocupación romana producióse un evidente aumentu de los ataques per tierra y per mar d'invasores como los pictos, escotos y los misteriosos Attacotti, que los sos oríxenes son inciertos. Estos ataques afectaron tamién a les tribus del sur d'Escocia. La retirada definitiva de les fuercies romanes en redol al 410 nun paez que tuviera un efeutu militar importante sobre los Damnonii, anque la desapaición del dineru romano (pagu de salarios a les guarniciones del muriu) sí tuvo un considerable efeutu económicu.

Nenguna fonte histórica indícanos les llendes del Reinu de Alt Clut, pero gracies a la toponimia y a la topografía podemos envalorar les sos fronteres. Cerca del estremu norte del llagu Lomond, al que puede llegase por barcu dende'l Clyde, atópase Clach nam Breatann, la Roca de los Britanos, que'l so nome creyer que provién de la so función como marca septentrional de Alt Clut. Les llombes de Campsie Fells y el terrén pantanosu que s'estiende ente'l llagu Lomond y Stirling podríen indicar otra llinde. Al sur, el reinu estender a lo llargo del valle del Clyde, y pola mariña probablemente algamaba Ayr.

Historia

Artículu principal: Escocia na Alta Edá Media

El Vieyu Norte

Artículos principales: Yr Hen Ogledd y Britania posromana

Anque a los dos o tres siglos posteriores a la retirada de les lexones romanes suélse-yos aplicar la denominación d'Edá Escura», quiciabes nel sur d'Escocia, y a pesar de la escasez de fontes, la dómina sía considerablemente menos escura que mientres el dominiu romanu. Los arqueólogos y los historiadores ufiertaron delles descripciones d'esti periodu nel últimu sieglu y mediu. Les fontes escrites disponibles pa esti periodu son na so mayoría irlandés y galés y bien poques son contemporáneos al periodu entendíu ente'l 400 y el 600.

Les fontes irlandeses solo informen d'acontecimientos nel reinu de Dumbarton cuando tienen dalguna rellación con Irlanda. Y, cola esceición de De Excidio Britanniae, la jeremiada de Gildas del sieglu vi, y de les poesíes atribuyíes a Taliesin y Aneirin, especialmente Y Gododdin, que se cree que foi escritu n'Escocia nel sieglu vii, les fontes galeses daten xeneralmente de feches bien posteriores. Dalgunes tán afeutaes poles corrientes polítiques imperantes en Gales a partir del sieglu ix. Beda, por casu, raramente menta a los britanos, y cuando lo fai suel ser en términos non bien favorables.

Gracies a les fontes contemporánees, conocemos datos de dos monarques d'esta dómina: el primeru d'ellos ye Ceretic Guletic, al que se cree que san Patriciu dirixó la so famosa Carta a Corotticus y que, según un biógrafu del sieglu vii, reinaría en Dumbarton mientres la segunda metá del sieglu v. La carta de Patriciu dexa claro que Ceretic yera cristianu, y ye probable que tamién lo fora la mayoría de la élite gobernante de la rexón, siquier nominalmente. Un descendiente so, Riderch Hael ye mentáu en Vida de San Columba escrita por Adomnán d'Iona. Riderch foi contemporaneu d'Áedán mac Gabráin de Dal Riata y Urien Rheged de Rheged, a los que ta conectáu al traviés de diverses tradiciones y hestories, y d'Etelfrido de Bernicia. El segundu ye Coel Hen de Rheged, reinu con capital en Cayer Ligualid qu'ocupaba dambos llaos del Muriu d'Adriano.

La cristianización del sur d'Escocia, si la carta de Patriciu a Coroticus diba efeutivamente dirixida a un rei de Strathclyde, avanzara considerablemente nel momentu de l'apaición de les primeres fontes históriques. Al sur, en Whithorn, atopóse una inscripción cristiana datada na segunda metá del sieglu v, seique en conmemoración d'una nueva ilesia que'l so orixe ye desconocíu. A diferencia de Columba, Kentigerno (san Mungo), el supuestu apóstol de los britanos del Clyde, ye una figura aveseda y la so Vida, escrita por Jocelyn de Furness nel sieglu xii ye tardida y dudosa autenticidá, anque Jackson cree que la versión de Jocelyn podría basase en manuscritu anterior en cúmbrico.

El Reinu de Alt Clut

Posibles árees llingüístiques nel sur d'Escocia, sieglos VII–VIII (según Nicolaisen, Scottish Place-Names, y Taylor, "Place Names").

A partir del añu 600, informaciones sobre los britanos de Alt Clut apaecen de forma llixeramente más frecuente nes fontes. Sicasí, los historiadores nun acaben de ponese d'alcuerdu en cómo tendría d'interpretase esti fechu. En términos xenerales, tendieron a ellaborar teoríes asitiando a Strathclyde nel centru de la hestoria del norte de Gran Bretaña nos primeros momentos del periodu históricu. Esto dio como resultáu una serie de narraciones difícilmente conciliables. La historiografía actual paez atopar el camín pa resolver esta cuestión.

A empiezos del sieglu vii, Áedán mac Gabráin pudo ser el rei más poderosu del norte de Gran Bretaña, y Dal Riata atopar nel so apoxéu. El nomatu que recibiría Áedán na poesía galesa posterior, Aeddan Fradawg (Áedán el Traidor) indica que nun gociaba de bona reputación ente los habitantes britanos de Alt Clut, área que pue que tomara. El dominiu de Áedán llegó al so fin alredor del añu 604, cuando'l so exércitu, que les sos files engrosaben reis irlandeses y exiliaos bernicios, foi ganáu por Etelfrido de Bernicia na batalla de Degsastan.

Supónse, anque les pruebes son escases, que Etelfrido, el so socesor Edwin y los reis de Northumbria y Bernicia que-yos asocedieron, espandieron el so reinu escontra'l sur de d'Escocia. La evidencia disponible, como la conquista d'Elmet, les guerres nel norte de Gales y con Mercia, abogen por desplazamientu escontra'l sur del centru d'actividá de Northumbria na primer metá del sieglu vii. Una entrada nos Añales de Úlster de 638, qu'informa de «la batalla en Glenn Muiresan y l'asediu de Eten» (Din Eidyn, más tarde Edimburgu), tomóse como referencia la captura de Din Eidyn pol rei de Northumbria Oswaldo, fíu de Etelfrido, pero los Añales nun falen en nengún momentu de captura, nin de northumbrianos, lo que la convierte nuna identificación bien débil.

En 642 los Añales de Úlster informen que los britanos del Alt Clut encabezaos por Eugein, fíu de Beli, ganaron a los homes de Dal Riata y mataron a Domnall Brecc, nietu de Áedán, en Strathcarron, y esta victoria tamién se recuerda nun agregu a Y Gododdin. L'allugamientu d'esta batalla atópase na zona conocida en fontes galeses posteriores como Bannawg, términu presuntamente rellacionáu con Bannockburn y que podría designar l'amplia zona pantanosa ente Loch Lomond y el ríu Forth, y les llombes y llagos escontra'l norte, que dixebren les tierres de los britanos de les de Dal Riata y los territorios pictos, tierra pola que nun valía la pena lluchar. Sicasí, les tierres al sur y al este d'esta estensión, taben controlaes por pequeñu reinos britanos ensin nome. Los poderosos reis vecinos, yá fueren de Alt Clut, Dal Riata, Pictia o Bernicia, imponíen el pagu de tributos a estos pequeños reinos, y les guerres pol control de la zona paecen ser una constante ente los sieglos vi y viii.

Hai poques informaciones concretes alrodiu de Alt Clut mientres el restu del sieglu vii, anque ye posible que los añales irlandeses contengan entraes que puedan tar rellacionaes con Alt Clut. Nel postreru cuartu del sieglu vii, tuvieron llugar una serie de batalles n'Irlanda, principalmente a lo llargo de la mariña del mar d'Irlanda, onde ta atestiguada la presencia de britanos. Xeneralmente asumir qu'estos britanos yeren mercenarios o exiliaos quitaos de les sos tierres poles conquistes anglosaxones nel norte d'Inglaterra. Sicasí, pudieren ser campañes realizaes polos reis de Alt Clut, una y bones el reinu formaba parte de la rexón bañada pel mar d'Irlanda. Sábese que pictos, northumbrianos y Dal Riata unviaron tropes a Irlanda en delles ocasiones.

A principios del sieglu viii, los Añales de Úlster informen de dos batalles ente Alt Clut y Dal Riata en «Lorg Ecclet» (desconocíu) en 711, y en «el peñón llamáu Minuirc» en 717. Si esta apaición nos Añales tien dalguna importancia o non nun ta claru. Más palantre nel sieglu viii, paez ser que'l rei pictu realizó siquier tres campañes contra Alt Clut, nenguna con ésitu. En 744 los Pictos actuaron en solitariu, pero en 750 Óengus buscó'l sofitu d'Eadberht de Northumbria nuna campaña en que Talorgan, hermanu de Óengus resultó muertu nuna grave derrota picta a manes de rei Teudebur de Alt Clut, posiblemente en Mugdock. Dizse que Eadberto conquistó'l llanu de Kyle, cerca de l'actual Ayr, en 750, presumiblemente dende Alt Clut.

Teudebur morrió alredor de 752, y foi probablemente'l so fíu Dumnagual el que tuvo que tráteles col ataque conxuntu de Óengus y Eadberht en 756. Los northumbrianos y pictos asediaron Dumbarton Rock, y consiguieron la sumisión de Dumnagual.

Tres esto, pocu más conocemos de Alt Clut o de los sos reis hasta'l sieglu ix. Alt Clut foi tomada en 780, anque nun se conocen les circunstancies de la conquista, nin l'orixe de los conquistadores. La ciudá de Dunblane foi tomada por homes de Alt Clut nel añu 849, de xuru mientres el reináu de Artgal.

Periodu viquingu

Ver tamién: reinu de Dublín

Nel 870 un exércitu viquingu de Dublín, lideráu por xefes denominaos n'irlandés Amlaíb Conung (Olaf el Blanco) y Ímar asediaron Dumbarton Rock mientres cuatro meses y finalmente destruyeron la plaza, tomando un gran númberu de prisioneros. L'asediu y tomar apaecen nes fontes irlandés y galés, y los Añales de Úlster dicen qu'en 871, n'envernando nel Clyde:

Amlaíb y Ímar tornaron a Ath Cliath (Dublín) dende Alba con doscientos barcos, llevándose con ellos a Irlanda un gran númberu de prisioneros anglos, britanos y pictos.

Ente estos taba Artgal, «rei de los britanos de Strathclyde», que foi asesináu en Dublín en 872 a instancies de Causantín mac Dináed. Asocedió-y el so fíu Run, que nesi momentu o taba casáu o a puntu de faelo cola hermana de Causantín. D'esti matrimoniu nació Eochaid, que más tarde se convertiría en rei de Strathclyde o del reinu d'Alba.

A partir d'esti momentu Alt Clut foi oxetu de la dominación periódica de los reis d'Alba, y fueron ellos quien empezaron a utilizar la denominación de Strath Cluaith, o Stratchclyde, nome pol que sería más conocíu a aprtir d'entós. Sicasí, la idea de que los herederos al tronu de los escotos gobernaren Strathclyde o Cumbria como un infantazgo tien relativamente pocu sofitu y el grau de control de los escotos sobre Strathclyde nun debe sobrevalorarse. Esti periodu vio posiblemente l'asentamientu de población nórdica y nórdicu-gaélica na zona, como lo atestigua la toponimia y monumentos funerarios topaos en Govan.

Una tradición galesa contenida en Brut y Tywysogion afirmaba qu'en 890: «los homes de Strathclyde, que se negaron a xunise a los ingleses tuvieron qu'abandonar el so país y dir a Gwynedd». Esto paez equivocáu o siquier fora de fecha, yá que Eduardo'l Viejo nun controlaba entá'l so reinu de Wessex naquellos momentos, polo que paez improbable que dexara una guarnición al norte del estuariu del Humber y menos entá en Strathclyde. Una posibilidá alternativa ye que Brut y Tywysogion utilizara la pallabra inglés como sinónimu d'estranxeru, y refiérase a la dominación del reinu per parte de los reis d'Alba y los viquingos derivada de la derrota del añu 871. Sía que non, y ensin que pueda determinase el contestu exactu del viaxe, los Añales galeses rexistren sobre l'añu 890 l'ayuda emprestada por strahclyders al rei de Gwynedd na so llucha colos saxones.

Años más tarde, y mientres el reináu d'Athelstan, los monarques de Wessex estenderíen la so influencia más escontra'l norte. En 934, Athelstan ganaría a los homes de Strathclyde y trés años dempués, a una coalición de Strathclyde, Escocia y los viquingos de Dublín na batalla de Brunanburh.

Dempués de Brunanrbuh, Dyfnwal ab Owein convertir en rei de Strathclyde (c. 937–971), seique puestu nel tronu por Malcolm I d'Escocia, al que Edmundo I d'Inglaterra apurriera Strathclyde, pero al igual que nel casu del infantazgo nun podemos tar del tou seguros de que'l rellatu de Juan de Fordun sía totalmente verídicu. Dyfnwal morrió mientres una pelegrinación a Roma en 975. Mientres esti periodu, el reinu de Strathclyde estender escontra'l sur, quiciabes más allá del fiordu de Solway hasta l'actual condáu inglés de Cumbria (Cumberland), anque nun tenemos nengún tipu de certidume de qu'esto fuera asina. Una tradición llocal d'esta zona cunta que Dunmail (presumiblemente Dyfnwal), el llamáu últimu rei de Cumbria» morrió na batalla de Dumnail Raise en 945. Un gran monolitu na llende ente Cumberland y Westmoreland (frontera ente cumbrios ya ingleses) marca'l llugar onde se supón cayó'l rei. Según la tradición, los sos fíos fuxeron y refundiaron les xoyes de la corona a Grisedale Tarn antes de ser prindaos, cegaos y capaos polos victoriosos ingleses.

El fin de Strathclyde

Si los reis d'Alba pensaben, como lo faía Juan de Fordun, que yeren los gobernantes de Strathclyde, la muerte de Cuilén mac Iduilb y el so hermanu Eochaid a manes d'Amdarch de Strathclyde en 971 pol raptu o violación de la so fía paez indicar otra cosa. Amdarch foi asocedíu pol so fíu Malcolm I de Strathclyde, al que siguió Owen II el Calvo, fináu en 1018 na batalla de Carham. Anque Owen dexó posiblemente dalgún socesor, el so nome yenos desconocíu.

En dalgún momentu ente 1018 y 1054, el reinu paez ser conquistáu polos escoceses, bien probablemente mientres el reináu de Malcolm II, que finó en 1034.

En 1054, Eduardo'l Confesor unvia al conde Siward de Northumbria contra los escoceses empobinaos por Macbeth xunto con un tal «Malcolm, fíu del rei de los cumbrios», a Strathclyde. Desconocemos si esti Malcolm llegó a reinar como «rei de Cumbria» en dalgún momentu o por cuanto tiempu.

Na década de 1070, posiblemente antes, paez ser que los escoceses volvieron controlar Strathclyde, que se convirtió de fechu nun infantazgo dau pol rei Alejandro I d'Escocia al so hermanu David (el futuru rei David I) en 1107.

Bibliografía

• Alcock, Leslie, Kings and Warriors, Craftsmen and Priests in Northern Britain AD 550–850. Society of Antiquaries of Scotland, Edinburgh, 2003. ISBN 0-903903-24-5
• Barrell, A.D.M., Medieval Scotland. Cambridge University Press, Cambridge, 2000. ISBN 0-521-58602-X
• Barrow, G.W.S., Kingship and Unity: Scotland 1000–1306. Edinburgh University Press, Edinburgh, (corrected edn) 1989. ISBN 0-7486-0104-X
• Davies, Norman (2013). Reino sumíos. La hestoria escaecida d'Europa. Barcelona: Círculu de Llectores/Galaxa Gutenberg. ISBN 978-84-672-5594-2.
• Duncan, A.A.M., The Kingship of the Scots 842–1292: Succession and Independence. Edinburgh University Press, Edinburgh, 2002. ISBN 0-7486-1626-8
• Foster, Sally M., Picts, Gaels, and Scots: Early Historic Scotland. Batsford, London, 2ª ed., 2004. ISBN 0-7134-8874-3
• Hanson, W.S., «Northern England and southern Scotland: Roman Occupation», Michael Lynch (ed.), The Oxford Companion to Scottish History. Oxford UP, Oxford, 2001. ISBN 0-19-211696-7
• Higham, N.J., The Kingdom of Northumbria AD 350–1100. Sutton, Stroud, 1993. ISBN 0-86299-730-5
• Jackson, Kenneth H., «The Britons in southern Scotland», Antiquity, vol. 29 (1955), pp. 77–88. ISSN 0003-598X .
• Koch, John, «The Place of 'Y Gododdin' in the History of Scotland», Ronald Black, William Gillies and Roibeard Ó Maolalaigh (eds.) Celtic Connections. Proceedings of the 10th International Congress of Celtic Studies, Volume One. Tuckwell, East Linton, 1999. ISBN 1-898410-77-1
• Lowe, Chris, Angels, Fools and Tyrants: Britons and Anglo-Saxons in Southern Scotland. Canongate, Edinburgh, 1999. ISBN 0-86241-875-5
• Smyth, Alfred P., Warlords and Holy Men: Scotland AD 80–1000. Edinburgh UP, Edinburgh, 1984. ISBN 0-7486-0100-7
• Woolf, Alex, «Britons and Angles» in Lynch (2001).

Enllaces esternos

• Crónica de los reis d'Alba
• The Rolls edition of the Brut y Tywyssogion (pdf) en Stanford University Library
• CELT: Corpus of Electronic Texts en University College Cork incluyendo los Añales del Ulster, los Añales de Tigernach y el Chronicon Scotorum.
• La Crónica anglosaxona, Mss. D y E, delles ediciones incluyendo una versión XML de Tony Jebson.
• Google Books inclúi'l Chronicon ex chronicis atribuyida a Florence de Worcester y la traducción de James Aikman (The History of Scotland) de la Rerum Scoticarum Historia de George Buchanan

• Datos: Q225890
• Multimedia: Kingdom of Strathclyde